YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Başta Darülfünun olmak üzere yeni açılan bütün bu okullara kitap hazırlamak da dönemin önemli endişelerinden birisi idi. Bu çerçevede Encümen-i Dâniş (1850-1863) adlı bir kurumun oluşturulması ve okunacak kitapların belirlenmesi, yazılması meselesiyle ilgili olarak çalışılması düşünülmüştür. Fransız Bilimler Akademisi örnek alınarak kurulan bu kurumun daha çok Ahmet Cevdet Paşa’nın faaliyet ve eserleriyle sınırlı kaldığı görülmektedir. Nitekim Cevdet ve Fuat’ın birlikte hazırladıkları ilk Türkçe gramer kitabı olan Kavaid-i Osmaniye' dir.

Osmanlı Devleti’nde bütçeyi hazırlamak, akçenin(para) değerini korumak, rütbe ve dirlik verilecekleri  padişaha teklif etmek, hazineyle ilgili işlerde hüküm yazmak, gelir gideri kontrol etmekle görevli kişi defteradrdır. Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak ikiye ayrılır.

Kadı, müderris ve müftülerin tayin ve terfilerini yapan kişi kazaskerdir. Diğer bilgiler doğrudur.

Bütçeyi hazırlamak, hazineyle ilgili işlerde hüküm yazmak gibi görevler defterdara aittir.

Kazasker, kadıların ve halkın divana getirdiği davalara bakar ve karar verir. Kadı, müderris ve müftülerin tayin ve terfilerini yapar. Kazasker aynı zamanda, padişah sefere çıktığında onunla birlikte sefere çıkmaya mecburdurlar.

Bugünkü başbakan durumunda olan ve yürütme işlerinden sorumlu olan vezir-i
azam, padişahın mutlak vekili olarak görev yapar ve onun altın mührünü taşırdı.
Divana başkanlık eder, padişah sefere katılmıyorsa ordunun başına geçer; bu
görevi sırasında “Serdar-ı Ekrem” sıfatıyla padişahın bütün yetkilerini kullanırdı.

Fatih Sultan Mehmet (1432-1481) döneminden itibaren Osmanlı devlet yapısında belirgin değişiklikler görülmüştür. Bunları bir kanunname ile düzene koyan Fatih, devletin temellerini yeniden biçimlendirmiştir.

Orhan Gazi zamanında kurulan divanlar, her gün toplanırdı. Sabah namazı ile öğle arasında yapılan toplantılara ilk dönemde sultanın, Fatih’ten itibaren ise veziriazamın başkanlık ettiği görülür. Toplantı yeri Topkapı Sarayındaki Kubbealtıdır. Divan-ı Hümayun’da devleti yöneten sınıflar olan kalemiye (bürokrasi), ilmiye (adalet, eğitim ve bilim) ve seyfiyenin (askeriye) temsilcileri bulunur. Divan-ı Hümayun toplantılarına veziriazam, vezirler, kazaskerler, defterdarlar ve nişancı asıl üye olarak katılırlardı. Bunların dışında şeyhülislam, kaptan-ı derya, yeniçeri ağası da ihtiyaç halinde çağrılır ve ilgili konularda kendilerinin görüşlerine başvurulurdu.

Enderun ise sarayın merkezî bölümü, en hareketli kısmıdır. Burada devşirme olarak alınıp daha önce Edirne, Galata, İbrahim Paşa saraylarında yetiştirilen gençler devlet ve yönetim hizmetleri için eğitilir ve oda adıyla anılan çeşitli yönetim birimlerine görevlendirilerek eğitimlerine devam edilirdi.

• Nişancı Padişahın özel kalem müdürü ve tapu kadastro yetkilisi