YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılılaşma adına yapılan yenilik hareketlerine “ıslahat” denmiştir. Bir anlamıyla kökten bir değişimi değil de eskiyen ve işe yaramaz hale gelenin kendi içinde iyileştirilmesini esas alan bu kullanımın, yumuşak bir geçiş düşüncesine hizmet ettiği söylenebilir

Osmanlı tarihinde gerileme döneminin başlangıcı sayılan Karlofça Antlaşması (1699) Sultan II. Mustafa döneminde imzalanmıştır. Karlofça; Avusturya, Lehistan, Venedik’in oluşturdukları “kutsal ittifak” ile imzalanmış olan bir antlaşmadır.

Karlofça; Avusturya, Lehistan, Venedik’in oluşturdukları “kutsal ittifak” ile imzalanmış olan bir antlaşmadır. Osmanlı’nın Batı’da en büyük toprak kaybı bu antlaşma ile gerçekleşmiş ve Avrupa’nın askerî üstünlüğü somut biçimde fark edilmiştir.

Mustafa, “Edirne Vakası” (1703) olarak tarihe geçen bir yeniçeri ayaklanmasıyla tahttan indirilmiş ve yerine III. Ahmet sultan olmuştur.

Ahmet, Lale Devri (1718-1730) olarak bilinen ve önemli ıslahatların yapıldığı dönemin sultanıdır. Lale Devri’ni başlatan Pasarofça Antlaşması’na kadar Kırım’ı ele geçirmek ve Karadeniz’e inmek isteyen Rusya ile uğraşılmıştır.

Sultan III. Ahmet, Osmanlı’nın Avusturya ve Venedik ile giriştiği mücadele ve sonunda yeni toprak kayıplarının geldiği Pasarofça Antlaşması (1718) da bu sultan dönemindedir. Pasarofça Antlaşması, Batı’nın askerî ve teknik üstünlüğünün tam anlamıyla kabulünü ve Lale Devri ıslahatlarını getirmiştir.

Sultan I. Abdülhamid, Kırım’ın kaybını getiren Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) bu sultanın dönemindedir. Bu antlaşmayla Rusya’ya savaş tazminatı vermek zorunda bırakılan Osmanlı, Rus gemilerinin tekrar Karadeniz’e inerek ticarete başlamalarının önünü açmak zorunda kalmıştır.

1739’da Avusturya ile imzalanan Belgrat Antlaşması ve Rusya ile imzalanan Niş Antlaşması (1739) ile Pasarofça Antlaşması’nda (1718) kaybedilen toprakların bir kısmı geri alınabilir ve Rusya’nın Karadeniz’den çekilmesi sağlanır. Böylece devlet kısa bir sürelik de olsa kendine güven duygusunu tazeler.

Mahmut, askerî alandaki ilk yenilikleri yapma cesaretini gösteren sultandır. Onun bu konudaki akıl hocalığını Humbaracı Ahmet Paşa yapar. Sıfatından da anlaşılacağı üzere bir topçu subayı olan Ahmet Paşa, Üsküdar’da Avrupai usullere uygun bir topçu ocağı kurar.