YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II - Deneme Sınavı - 22

Doğru cevap B seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK Osmanlılık-Osmanlıcılık Nedir? konu başlığındaki açıklamalarda “Osmanlıcılık, 1699 Karlofça Antlaşması’ndan itibaren, önce yavaş sonra hızla toprak kaybetmekte olan Osmanlı Devleti’nin çözülme ve çökmesini önleme yanında devletin yönetim şeklinde birtakım değişikliler yapmayı hedefleyen bir fikrî ve siyasi akımdır” açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK-Tanzimat Fermanı’nın Ardından konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın yeterli olmadığı ve uygulanmadığını dile getiren Batı ülkeleri, Rusya’nın Küçük Kaynarca (1774) ile elde ettiği Ortodokslar üzerindeki bazı hakları kötüye kullanmasının önüne geçmek için Paris’te toplanarak Osmanlı’yı yeni bir ferman hazırlamaya sevk eder. Tanzimat’taki kural ve haklara yeni haklar eklenerek Tanzimat’tan 17 yıl sonra, 1856’da -Tanzimat’a göre daha kapsamlı olan- Islahat Fermanı yayımlanır.” açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK-Tanzimat Fermanı’nın Ardından konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın yeterli olmadığı ve uygulanmadığını dile getiren Batı ülkeleri, Rusya’nın Küçük Kaynarca (1774) ile elde ettiği Ortodokslar üzerindeki bazı hakları kötüye kullanmasının önüne geçmek için Paris’te toplanarak Osmanlı’yı yeni bir ferman hazırlamaya sevk eder. Tanzimat’taki kural ve haklara yeni haklar eklenerek Tanzimat’tan 17 yıl sonra, 1856’da -Tanzimat’a göre daha kapsamlı olan- Islahat Fermanı yayımlanır.” açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Sayfa 173’de OSMANLICILIK- Tanzimat ve Islahat Fermanlarının Osmanlılık İdeali konu başlığındaki açıklamalarda “İslamcılık düşüncesinin ilk temsilcilerinden vatan şairi olarak bilinen Namık Kemal (1840-1848) olarak ” açıklanmıştır.

Doğru C seçeneğidir. Sayfa 174’de OSMANLICILIK- Osmanlılık Düşüncesinin Kurucu ve Temsilcileri konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın üç büyük mimarından Mustafa Reşid Paşa 1834’te Paris’e ve sonra Londra’ya; Âli Paşa 1836’da Viyana’ya; Fuat Paşa 1840’ta Londra’ya gitmiştir. Onların seçkin çalışma arkadaşlarından Sadık Rifat Paşa 1837’de Viyana’da orta elçidir. “ Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 174’de OSMANLICILIK- Osmanlılık Düşüncesinin Kurucu ve Temsilcileri konu başlığındaki açıklamalarda “1839’da II. Mahmut’un yerine Abdülmecit tahta çıkar. Yeni padişahı tebrik etmek için İstanbul’a döner ve Abdülmecit’i ıslahatın gerekliliğine inandırır. 3 Kasım 1839’da Gülhane Parkı’nda, Gülhane Hatt-ı Humayun’unu okuyarak Tanzimat Dönemi’ni başlatır. “ Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Sayfa 182’de İSLAMCILIK-Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi ana konu başlığında ki açıklamalarda “halk Abdülmecid Dönemi’nin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel genel havasından hoşnut değildir. Bu ortamda Tanzimat’a karşı ilk siyasal tepki olarak Kuleli Vakası (1859) ve onu takiben daha örgütlü bir kimlikle Yeni Osmanlılar Cemiyeti ortaya çıkar.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Sayfa 184’te İSLAMCILIK-İslamcılığın Doğuşu ana konu başlığındaki açıklamalarda “Osmanlı düşünce ve sosyal hayatında ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahvâl’den itibaren önemli bir toplumsal işlevi yerine getirmeye başlayan gazeteler, İslamcılık düşüncesinin de dile getirilmeye başlandığı yerler olacaktır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 183’te İSLAMCILIK-Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi  ana konu başlığındaki açıklamalarda “Namık Kemal ve Ziya Paşa, Abdülaziz’in Paris ziyareti sırasında Londra’ya geçerler ve orada Hürriyet’i çıkarırlar. Mustafa Fazıl Paşa’nın maddi desteğiyle Londra’da ve daha sonra Ziya Paşa tarafından Cenevre’de çıkan bu gazete el altından İstanbul’daki aydınlara ve Jönlere de ulaşır. Gazete genel olarak meşrutiyet rejiminin gerekliliği konusuna odaklanır” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 195’de  BATICILIK-Batıcılık Düşüncesinin Temsilcileri ana konu başlığında “Rasyonalizm ve pozitivizme mutlak biçimde gönül verenlerden önce Batıcılığın gelişimine muhafazakâr ve gelenekçi Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895) ve Münif Paşa (1830-1919) ile başlamak daha doğru olacaktır. Batılı manada ilk tarihçi kabul edilen Ahmet Cevdet Paşa’nın bu sahadaki eseri 12 ciltlik Tarih-i Cevdet’tir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Osmanlı’da daha önceleri zaman zaman gerek etnik, gerekse ekonomik, gerekse dini anlamda başkaldırılar olsa da, Tanzimat dönemi, Osmanlıda kurumsal anlamda muhalefetin ortaya çıktığı dönemdir.

Gayrimüslimler askere alınmazlar.

Gayrimüslimlerin mahkemelerde şahitliklerinin kabul edilmemesi, askere alınmamaları, Müslüman okullarında (mektep) okuyamamaları gibi bazı nedenler, asırlarca bir arada yaşamış bu iki zümrenin homojen bir toplum yapısı oluşturmasını engellemiştir. Bu durum her türlü ideolojinin denenmesine rağmen Osmanlı’nın çözülmeyi engelleyememesinin nedenlerinden de biridir. Diğer taraftan gayrimüslimlerin Müslümanların zorunlu olarak yaptıkları askerlik gibi devlet hizmetlerinden uzak tutulması, görünüşte onların dezavantajları gibi dursa da uzun vadede gayrimüslimler bu durumu avantaja çevirmeyi bilmişler ve kendilerine yasak olmayan ticaret, sanat ve bilime yönelmişlerdir.

Osmanlı’da halkın padişaha bağlılığı İslâm’a göre değerlendirilir. ‘’ Emri bil maruf nehyi anil münker’’ ( iyiliği emredip kötülükten sakındırmak ) ilkesiyle halk ile padişah arasında üstü kapalı bir sözleşme bulunmaktadır. Bu nedenle her şeyi tevekkülle karşılamak esastır. Teali: yükselme, Tebaruz: görünme, teamül: olagelen, hep yapılan, Teganni: bozmak, uydurmak, Tevekkül: razı olmak, kaderine boyun eğmek.

 

16. Yüzyılın ortalarından itibaren özellikle tımar sisteminin bozulması ve Osmanlı iktisadi yapısındaki aksaklıklar, Anadolu’da sosyal sınıflar arasında uçurumlar oluşmasına ve bu bakımdan da Osmanlı yönetme biçiminin sorgulanmasına yol açar. Kadıların halk üzerindeki baskıları, vergilerin adaletsizliği, keyfilik halkta hoşnutsuzluk yaratır. Yine mezhep çatışmaları ekonomik nedenler gerekçe gösterilerek ayaklanmaları getirmiştir. Diğerlerinde mezhepler arasındaki ayrılıklar asıl neden olmakla birlikte ekonomik durumlar gerekçe gösterilerek padişaha isyan çıkarılır. Ancak Atçalı Kel Mehmet Efe isyanı padişaha karşı değil, padişah adına görev yapmakla yükümlü olan fakat haksızlık yapanlara karşı bir harekettir.

Avusturya yenilgisi, barışçıl politikaları benimseyen Damat İbrahim Paşa’ya karşı hoşnutsuzluklar, zor koşullar altında savaş isteyen yeniçerileri memnun etmek için İran’a sefer düzenlenmesi ve ağır bir yenilgi alınması, bunun üzerine ekonomiyi düzeltmek için ek vergilere başvurulması, halk yoksulluk içinde sıkıntı çekerken gereksiz olduğu düşünülen bir çok yapının yapılması, sarayın şatafat ve eğlence içinde yaşadığı ve sadrazamın yakınlarını saraya işe aldığı gerekçeleriyle softalar, ayak takımı gibi öfkeli gruplar Patrona Halil liderliğinde isyan başlatırlar, yakarlar, yıkarlar. Damat İbrahim Paşa öldürülür, padişah III. Ahmed tahttan indirilir, yerine I. Mahmud getirilir.

Padişah II. Mahmud, Yeniçerilerin padişah ve devlet otoritesini hiçe sayan tavırları , ardından Yunan ayaklanmasında Yeniçerilerin başıbozuk davranışlarından rahatsızlık duyan çevrelerin de desteğini alarak 1826 yılında Yeniçerileri uzun süren bir kıyımla ortadan kaldırır. İslahat çalışmalarının önünde bir engel kalmamıştır. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması da tarihe ‘’Vaka-i Hayriyye’’ ( Hayırlı Olay ) olarak geçer.

Muhabbet-Nâme, din dışı konuları ele alan bir eserdir.

Fransız İhtilali’nin üç ana nedeni vardır: Kötü yönetim, felsefi düşünceler ve basın özgürlüğü. Kitlelerin memnuniyetsizliği, aydınlanma felsefesinin etkisiyle demokrasi düşüncesinin gelişmesine yol açar. Özgürlük, adalet, kardeşlik, milliyetçilik gibi düşünceler, geniş kitlelerce benimsenmiş ve rejimi değiştirecek bir güç halini almıştır.

Önce İttihad-ı Osmanî adıyla anılan yapı daha sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti  adıyla Türk siyasal hayatında ilk parti olarak ortaya çıkar.