YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II - Deneme Sınavı - 18

Tanzimat Fermanı ile devlet tarafından resmen ilan edilen Batı yönlü değişim, edebiyat sanatı üzerinden kendini 1860’ların başından itibaren ortaya koymaya başlar. Batı edebiyatından yapılan ilk tercümelerin, Batılı anlayışla yazılmış ilk telif eserin ve ilk özel gazetenin yayımları bu tarihtedir.

Meşrutiyet, hükümdarın kanun yapma ve yürütme yetkisini tek başına üstlendiği ve sürdürdüğü bir devlet yönetim biçimi olan “monarşi”den ayrılır. Ancak “monarşi”den çok uzaklaşamaz.

Teba, sözlük anlamıyla tâbi olanlar, itaat edenler anlamına gelmektedir.

Usûlü’l Hikem fi Nizamü’l-Ümem, İbrahim Müteferrika tarafından yazılmıştır ve III. Ahmet’in fermanı (5 Temmuz 1727) ile İstanbul’da kurulan Matbaa-i Âmire’de basılan ilk kitaplardandır.

Meşrutiyet Osmanlı insanının kavramlar dünyasına 19. yüzyılda girmiş ve iki kez denenmiştir. Bunların ilki 23 Aralık 1876, ikincisi ise 24 Temmuz 1908 tarihlerindedir.

Birinci Meşrutiyet II. Abdülhamit tarafından, Osmanlı Rus savaşı sebep gösterilerek 13 Şubat 1878 tarihinde geri alınır.

Meşrutiyet’in 24 Temmuz 1908’de ikinci defa ilan edilmesini izleyen zamanda Osmanlı tarihi için daha büyük olumsuzluklar birbirini takip etmeye başlar.

Osmanlı Devleti’nin yıkılışını hızlandıran Balkan ve Birinci Dünya
Savaşı gibi büyük savaşların sonuçlarının yaşandığı ve yeni bir devleti müjdeleyen Millî Mücadele’nin devam ettiği günlerde, 11 Nisan 1920’de, bu defa Sultan Vahdettin eliyle meclis-i mebusan tamamen kapatılarak meşrutiyet rejimine son verilmiştir.

3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu için siyasal ve sosyal anlamda pek çok değişimin ve yeniliğin başlangıcı sayılmaz.

28 Şubat 1856’da ilan edilen Islahat Fermanı, on yedi yıl önce ilan edilmiş olan Tanzimat Fermanı’nın ileri planda bir devamıdır.

Medeniyet kelimesinin kökü “medine”den gelir. Medine ise şehir demektir. Dolayısıyla medeniyet için kısaca şehirlilik, uygarlık denilebilir.

Aslen bir Fransız olup Fransız Devrimi’nden sonra 1805-1809 yıllarında Osmanlıların hizmetinde bulunan J. De Saint Denys’e göre III. Selim, on dokuzuncu yüzyıl başlarında Sterlitzlerden (Rusya’daki Yeniçerilere benzetilen askerî teşkilat) daha serkeş, disiplinsiz ve sayıca çok olan Yeniçerileri bertaraf etmek, ulemanın iddiasını yok edip müftünün gücünü kırmak, Avrupalıların sanat ve ilimlerdeki keşiflerine, askerî müesseselerine, ziraat, ticaret ve “civilisation”daki (medeniyet) gelişmelerine katılarak milletini yenilemek (reformer) istemiştir.

Bu anlamda 1826’da Yeniçeri Ocağının kaldırılışı geçmiş askerî anlayışın terk edilip yeni, teknik ve Batı sistemine yakın bir orduya geçişin müjdesidir.

İşte bu aydın ve okuyan sınıf bir müddet sonra eylem adamı olarak karşımıza çıkacaktır. Kuşkusuz bunların arasında en öne çıkan isim Tanzimat Fermanı’nın hazırlayıcısı Mustafa Reşit Paşa’dır.

Tahta, pişmiş kil, porselen vb. ilkel yöntemlerle gelişen matbaa, bugünkü anlamda ilk defa Johannes Gutenberg (1398-1468) tarafından 1447’de icat edilmiştir.

II. Bayezid'e bildirmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde At Meydanı’na (Sultan
Ahmed) Herkül ve Apollon gibi mitolojik heykeller dikilmiştir.

Karlofça Anlaşması (1699) ile başlayan
toprak kayıplarının, Kırım’ın bağımsızlığını elde ettiği Küçük Kaynarca (1774) ile devam
etmesi, ardından Edirne Antlaşması (1829)yla Yunanistan’ın bağımsızlık kazanması,
Osmanlı’nın dikkatini kendine karşı bir süredir galibiyet almakta ve üstünlük kurmakta
olan Avrupa’ya çevirmiştir.

Almanya bu milletler arasında bulunmamaktadır.

Tanzimat Fermanı