YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II - Deneme Sınavı - 15

Osmanlı tarihinde gerileme döneminin başlangıcı sayılan Karlofça Antlaşması (1699) Sultan II. Mustafa döneminde imzalanmıştır.

Avusturya ve Rusya ile savaşların devam ettiği ve Büyük Fransız İhtilali’nin (1789) gerçekleştiği günlerde tahta geçen Sultan III. Selim, Avusturya ile Ziştovi (1792), Rusya ile Yaş (1792) antlaşmalarını imzalayarak onlarla savaşlarına son verir.

Cami’ud-düvel: Eser, Müneccimbaşı Derviş Ahmet Dede b. Lütfullah’a aittir. Sahaifü’l- Ahbar olarak da bilinen eser Hz. Âdem’den başlayarak 1673’e kadar önemli olayları anla- tan bir tarih kitabıdır. Arapçadır ve Türkçeye tercümesi Şair Nedim tarafından 10 yılda yapılmıştır.

Habîbü’s-siyer: Hândmîr’e ait bu eser, sekiz kişilik bir heyet tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilmiştir. Üç ciltlik bir İran tarihi kitabıdır

Vankulu Lügati: İbrahim Müteferrika matbaasında basılan ilk eser, bu sözlüktür. İsmail Bin Hammad el-Cevheri’nin Muhtarü’s-Sahah adını taşıyan Arapça sözlüğünün Türkçeye çevirisidir. Çeviri Muhammet bin Mustafa el-Vani tarafından yapılmıştır.

18. yüzyılın ilk sefaretnamelerinden olması ve Batılılaşma tarihi açısından Yirmisekiz Çelebi Mehmet’in Sefaretnamesi oldukça önemlidir. Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin Paris seyahatinin Osmanlı açısından önemli sayılan birkaç cephesi vardır.

III. Selim’in sultan olduğu yıllarda Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını temin etmek, açılan mühendishanelerde eğitim veren yerli yabancı hocaların maaşlarını karşılamak gibi sebeplerle “irad-ı cedit” adı verilen yeni vergiler oluşturulmak durumunda kalınır. Fakat bu tedbire rağmen 18. yüzyılın sonlarından itibaren mühendishaneler ihmal edilmeye başlanır. Nihayet Kabakçı Mustafa İsyanı ve III. Selim’in tahttan indirilmesi üze- rine de tamamen unutulur (1807).

Özellikle Tanzimat Fermanı’yla yeni bir devlet yapılanmasını müjdeleyen Osmanlı Sultanı Abdülmecit, fermanın ilk cümlesinden itibaren bu yeni devlet yapılanması için gerekli olan “halk” kavramını ileri sürer.

İbrahim Müteferrika Matbaası 1795’te kapanır. Ancak 1797’de Mühendishane-i Berri'yi Hümayun bünyesinde tamamen ders malzemelerinin basımına hizmet etmek üzere bir matbaa kurulur

Osmanlı bilim adamları da Avrupa’nın coğrafyası, tarihi ve tıbbi gelişmeleriyle ilgili araştırma yaparlar. Mercator’un Atlas Minor adlı eserine sahip olan Kâtip Çelebi (1609-1657), 1653- 1655 yılları arasında bir Fransız kaçağının yardımıyla bu eseri Türkçeye çevirir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Osmanlı Devleti’nin Avrupa kültürüne aşina olmasında Avrupalı elçilerin etkisi de görülür. 1672’de İstanbul’a gelen ve Fransız büyükelçiliğinde görev yapan Galland, günlüklerinde elçilik binasında 8 Ocak 1673’ten itibaren pazar günleri oyunlar sergilendiğini yazar. Zira Fransız elçisi Marquis de Nointel, elçilik binasına İtalyan Farnese tiyatrosunun küçük bir örneğini yaptırır ve bu tiyatroda çeşitli oyunlar sahnelenir. Corneille’in Le Cid, Moliere’in Le Depit Amoureux (Küskün Âşıklar), L’Ecole des Maris (Kocalar Okulu), Sganarelle, A. Montfleury’nin La Femme Juge et Partie, Antoine Galland’nın hareketli bir komedisi ile Quatre Trivelins adlı oyunları oynanır  “Büyükelçi Nointel, oyunları İstanbulluların da seyredebilmesi için özel olarak bir amfiteatr yaptırmış; hattâ Müslüman kadınlar için bir de kafes hazırlatmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yenilgilerin ve Avrupa’ya karşı tutum değiştirilmesi gerektiğinin resmî belgeleri niteliğinde olan Karlofça (1699) ve Pasarofça (1718) antlaşmalarının sonucu olarak toprak kaybedilmesi, Osmanlıların yüzünü Avrupa’ya çevirmesinde oldukça etkilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

1869’da yayımlanan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi.