YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I

Şiirde konuşan kişinin kullandığı ifadeler, onun sanatın değerini takdir eden
entelektüel biri olduğunu göstermektedir.

Metnin türü, niteliği, yazarı, konusu vb. ile ilgili bilgileri kapsayan ve kitaba ait bilgileri ifade eden kavram paratexte olarak adlandırılır.

Feride’nin hayatındaki önemli değişikliklerin mekân değişikliklerine sebep olduğunu bölümler arası geçişin buna bağlı olarak düzenlendiği söylenebilir.

Öykünün temelinde yatan çatışma gerçek insan ilişkileriyle hayalî olan arasında geçmektedir.

Hem Mehmene hem Şirin'in Ferhad'a aşık olması.

I-II-III

Feride'nin Kamran'ın kendisini aldattığını öğrenip evden ayrılması.

Diğer iki kişinin olay örgüsüne dâhil olmasıyla birlikte dikkat iç dünyadan dış dünyaya
yönelir.

Sergiye katılanların duyarlı entelektüel kişiler olması.

Çözüm: Behçet Necatigil’in “Sergi İzlenimleri” başlıklı şiiri hem içeriği hem de biçimi bakımından modern Türk şiirinin kavranması güç şiirlerinden biridir. Bu zorluk birkaç nedenden kaynaklanır: Günlük yaşamda az kullanılan sözcüklerin seçimi, Necatigil’in şiirlerinde sık sık başvurduğu iki kısa çizginin bu şiirde dört kez kullanılması, dizeler arasında anlam bağlantılarının eksik bırakılması bu eserin yorumlanmasını güçleştiren etmenler olarak sayılabilir.

Bu şiir okunduğunda, akla şu sorular geliyor: Şiirde konuşan kişi kimdir, kime hitap etmektedir? Şiirde konuşan kişinin kullandığı ifadeler, onun sanatın değerini takdir eden entelektüel biri olduğunu göstermektedir. Şiirde doğrudan veya dolaylı bir muhatap göremiyoruz. Bu nedenle, şiir kişisinin eleştirel bir tavırla kendi kendine söylendiği, bir tür iç monolog yaptığı akla daha yatkın gelmektedir.

Bu dize, şiirin öznesinin duygusal patlamasına, tiksinti duygusu uyandırabilecek bir imajı ekler; böylelikle şiirin anlamsal bütünlüğü korunarak duygusal yoğunluğun şiddeti arttırılmış olur.

Bu simge şairin bıraktığı boşluğun okurun zihninde tamamlaması gerektiğini işaret etmektedir. Şairin neden üç nokta yerine iki çizgiyi tercih ettiği sorusuna verilen bir yanıtı şöyle özetleyebiliriz: Üç nokta zaman içinde kanıksanmış olduğu için okurun dikkatini yeterince çekmeyebilir. Oysa bir şiirde iki çizgi görmek alışkın olduğumuz bir şey değildir; bu nedenle okuru anlam boşlukları hakkında düşünmeye daha kolay sevk edebilir.

Şiirde konuşan kişinin ana eleştirisi bir resim sergisindeki ziyaretçilerin tablolara olan ilgisizliğidir.

Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu romanı genel metin sınıflamasında betimleyici, bilgilendirici, açıklayıcı, kanıtlayıcı gibi metin türleri arasında öykülemeci, yani anlatı metinleri kategorisine girer.

Bir metnin ilk çözümleme aşamasında metnin türü, niteliği, yazarı, konusu vb. ile ilgili bilgileri kapsayan ve “paratexte” kavramıyla ifade edilen kitaba ait bilgileri değerlendirmek olmalıdır.

Çalıkuşu başlığı, romanın baş kahramanı Feride’nin takma adı olarak onun kişiliğiyle ilgili metaforik bir göndermedir. Romanın tematik özünün kahramanın yolculuğu ve kişiliğinin gelişimine odaklı olduğundan başlığın kahramanla ilgili olması doğaldır.

Okurun, okuyacağı kitabın türü, içeriğiyle ilgili az çok bilgi sahibi olduğu ilk aşamadan sonra, esas metne girilir. Metnin girişi yani romanın ilk cümleleri, okuru içerik ve sunum hakkında bir fikir sahibi yapan en kritik bölümüdür. Bu kısma “incipit” denir.

“Havuz Başı” öyküsünün dört kişi etrafında oluştuğunu söyleyebiliriz. Bunlardan ilki öyküyü de anlatan ana kahramandır. Öyküde konu edilen olaylar doğrudan bu kişiyle ilgilidir. Diğer kişiler; sevgili, Murtaza Çavuş, Hacer Ana onunla münasebetleri vasıtasıyla anlatıda yer alırlar. Hem kişiler hem de olaylar bu merkez kişinin bakış açısı ve anlatımıyla sunulur. Bu bakımdan onun anlatım mesafesi metin için belirleyicidir.
Öykülerin sıradan ya da “küçük insan”ın dünyasına odaklanması da durum öykülerinin temel belirleyenlerinden biridir. Anlatıcı kahramanın yarıda bırakılan aşk öyküsünden çok Murtaza Çavuş’la Hacer Ana aracılığıyla bu kaygıların öyküye girdiğini söyleyebiliriz. Lüleburgaz’dan İstanbul’a gelişleri, İstanbul’u görme istekleri bunlardan bazılarıdır. Bir de alışveriş yapmışlardır. Anlatıcı kahramana bu alışverişlerinin kârlı olduğunu onaylatma ihtiyacı duyarlar. Bu sahne onların portrelerini tamamlarken okurun söz konusu kahramanlara daha da yakınlık duymasını sağlar. Öykü böylelikle sadece şehirdeki küçük insanın değil toplumun her kesimindeki kişileri kapsayıcılığını gösterir.

Behçet Necatigil’in “Sergi İzlenimleri” başlıklı şiiri hem içeriği hem de biçimi bakımından modern Türk şiirinin kavranması güç şiirlerinden biridir. Bu zorluk birkaç nedenden kaynaklanır: Günlük yaşamda az kullanılan sözcüklerin seçimi, Necatigil’in şiirlerinde sık sık başvurduğu iki kısa çizginin bu şiirde dört kez kullanılması ve dizeler arasında anlam bağlantılarının eksik bırakılması, bu eserin yorumlanmasını güçleştiren etmenler olarak sayılabilir.