YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I

• Dilsel biçim
• Anlatı
• Düzyazı
• Sorun: Bireysel yaşam
• Yazarın konumu
• Yazar
• Anlatıcı
• Anlatıcının konumu
• Anlatıcının temel kişi olması
• Anlatının geçmişe dönük bakış açısı

Sanatsal özyaşamöyküsü adında bir özyaşamöyküsü bulunmamaktadır.

Birçok kaynakta Batı edebiyatının bilinen ilk
özyaşamöyküsel metni olarak İlk Çağ Hristiyanlığının en büyük düşünürü Augustinus’un 398’de yazdığı İtiraflar’ı anılır.

Türk edebiyatı tarihinde özyaşamöyküsü türünün değilse de özyaşamöyküsel anlatımın ilk örneği olarak Orhon Yazıtları’ndan söz edilebilir.

Tek Adam biyografi örneğidir.

Sanayici ve işadamlarının özyaşamöyküleri: Vehbi Koç (Hayat Hikâyem, 1983), Vitali
Hakko (Hayatım Vakko, 1997), Kadir Has
(Vatan Borcu Ödüyorum, 2002) gibi.

Birinin ölümünden hemen sonra ya da
ölümünün yıl dönümlerinde gazete ve
dergilerde yayımlanan ve biyografik bilgiler nekroloji olarak bilinir

Tezkireler, yaşamöyküsü türünün klasik Türk
edebiyatındaki en belirgin karşılığıdır.

Tanzimat’tan itibaren tezkireler yavaş yavaş
ömrünü tamamlamış ve yerini antolojilere (derleme/güldeste) bırakmıştır. Bunlar arasında Kudemadan Birkaç Şair (Recaizade Mahmut Ekrem),
Osmanlı Şairleri (Muallim Naci), Numune-i
Edebiyat-ı Osmaniye (Ebüzziya Tevfik), Osmanlı
Edebiyatı Numuneleri (Mehmed Celal) gibi eserler
sayılabilir. Daha yakın tarihli antolojilere Kenan
Akyüz’ün şairlerin yaşamöykülerine de geniş yer
veren eseri Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi örnek verilebilir.

Türk edebiyatında portre türü metinlere Yahya Kemal’in Siyasi ve Edebi Portreler, Cemal Özyaşamöyküsü, Yaşamöyküsü, Anı Süreya’nın 99 Yüz, Çetin Altan’ın Bir Avuç İnsan, Haldun Taner’in Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil adlı eserleri örnek verilebilir.

Özyaşamöyküleri Türleri;

1-Belgesel Özyaşamöyküleri

2-Eğitsel Özyaşamöyküleri

3-Popüler Özyaşamöyküleri

4-Yazınsal Özyaşamöyküleri

Doğru cevap B’dir.

Yazan, anlatan, anımsayan “ben”; kişisel duygu ve izlenimlerinden çok akıp gitmiş zamanın tanığı “ben” konumundadır. Yazanın hesaplaşması; kendinden çok sosyal, siyasal, tarihsel olarak içinden geçtiği dönemle ilgilidir. Belki de bu nedenle içsel “ben”den çok sosyal ve tarihsel bir kimlik olarak “ben” ön plandadır. Doğru cevap E’dir.

Dünyada ilk özyaşamöyküsel anlatımlara MÖ 1991-1962 yıllarında eski Mısır’da rastlanmıştır. Doğru cevap A’dır.

Birçok kaynakta Batı edebiyatının bilinen ilk özyaşamöyküsel metni olarak İlk Çağ Hristiyanlığının en büyük düşünürü Augustinus’un 398’de yazdığı İtiraflar’ı anılır. Arap edebiyatında 9. yüzyıldan itibaren, Avrupa’da 11-12. yüzyıldan itiba- ren, yaşantısal eserlerle karşılaşılır. Doğru cevap C’dir.

Asker olarak savaşlara katılan, Avusturyalılara esir düşen, birçok zorluktan sonra özgürlüğüne kavu- şan ve Viyana’dan Belgrad’a oradan da Temeşvar’a dönen, resmî tercüman ve kâtip olarak devlete hiz- met eden Osman Ağa; başından geçenleri anlattığı kitabını 1724’te İstanbul’da tamamlamıştır. Doğru cevap B’dir.

Halide Edib’in İngilizce kaleme aldığı Memoirs of Halide Edib ilk kez 1926’da Londra’da yayımlanmıştır. Doğru cevap C’dir.

Öğretim üyelerinin ve öğretmenlerin özyaşamöyküleri: Hasan Âli Yücel (Geçtiğim Günlerden, 1990), Nermin Abadan Unat (Kum Saatini İzlerken, 1996), Mina Urgan (Bir Dinozorun Anıları, 1998). Doğru cevap D’dir.

Tezkirelerin Türk edebiyatındaki en eski örneği, Ali Şir Nevai’nin Çağatay Türkçesiyle yazdığı Mecalisü’n-Nefais (1491-92) adlı eseridir. Doğru cevap B’dir.

Halid Ziya Uşaklıgil’in sarayda geçen görev süresine dair Saray ve Ötesi başlıklı ciltlerce süren anıları, Mehmed Rauf’un Edebî Hatıralar’ı, Ahmet Rasim’in Fuhş-ı Atik, Eşkâl-i Zaman, Şehir Mektupları, Muharrir, Şair, Edib gibi eserlerinde etraflıca betimlediği İstanbul’un günlük yaşayışı, gelenekleri, renkli simalarına dair anlatıları, anı türünün Türkiye’deki gelişiminde çok önemli dönüm noktalarıdır. Doğru cevap E’dir.

Doğru cevap A dır. Andreas Huyssen Alacakaranlık Anıları: Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek adlı kitabın yazarıdır.