YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan postmodernizm, modernizm sonrası, modernizm ötesi anlamlarına gelir.

Roman tarihinde en çok okunan ve adından en çok söz edilen Don Kişot, modern romanın başlangıcı olarak kabul edilir. Doğru cevap A'dır.

Modernitenin tanımını yaparak sanatla arasındaki ilişkiye ilk değinen sanatçı Fransız şairi Baudelaire’dir. 1863’te yayımlanan “Modern Hayatın Ressamı” yazısında, sonradan hep tekrarlanacak olan şu tanımı verir: “Modernite sözüyle, bir yarısı sonsuz ve değişmez olan sanatın, gelip geçici, ele avuca sığmaz, koşullara bağlı olan diğer yarısını kastediyorum” (Baudelaire, 2004, s. 214). Baudelaire’in geçmişin sanatı ile modern sanat arasındaki farkı belirttiği bu yazısı “modernist” sanat anlayışının başlangıcı kabul edilir. Doğru cevap B'dir.

Modernist dünyanın her alanına yöneltilen kökten ve sarsıcı bir sorgulama olan postmoder- nizm şöyle tanımlanmaktadır:

Modernliğin parametrelerine, bilimsel bilginin üstünlüğüne, pozitif bilimlere, doğrusal gelişmeye, ulus-devlet anlayışına, endüstriyalizme, kapitalizme, demokrasiye, laikliğe, insan haklarına, teknolojiye, bürokrasi ve uzmanlaşmaya karşı gelen ve onları sorgulayan; buna karşın belirsizliğe, parçalılığa, farklılığa, etnikliğe, alt-kültürlere, kültürel çoğulculuğa, bilgiye yönelik çoğulcu bakış açısına, yerel bilgiye, yerelliğe, özgünlük ve özgürlüklere ayrıcalık tanıyan bir hareket. (Kızılçelik, 1996, s. 28). Doğru cevap C'dir.

Bir kurmaca anlatı söz konusu olduğunda akla gelen üç temel zaman kavramı vardır:

Nesnel zaman: Kozmik zaman, takvimsel zaman.

Hikâyenin zamanı (olaylar dizisinin takvimsel zamana uygun akışının düzeni: anlatılan zaman)

Doğru cevap B'dir.

Hikâyedeki zamanın dilsel zamana aktarılması dört biçimde gerçekleştirilir:

Özetleme (sommaire)

Sahneleme (scène)

Duraklama (pause)

Eksilti (ellipse)

Doğru cevap E'dir.

Olay örgüsü, Fransızcada “intrigue”, İngilizcede “plot”, Rusça “sjuzhet”, Türkçede olgu ya da vaka kuruluşu terimleriyle de karşılanır. Bir anlatıda hikâye düzlemindeki olayların düzenlenerek söylemin oluşturulmasına olay örgüsü denir. Doğru cevap D'dir.

Romanın başlıca beş temel tekniği vardır: Öyküleme, özetleme, gösterme (sahneleme), betimleme ve açıklama. Doğru cevap E'dir.

Öyküleme ağırlıklı anlatılarda özetleme, eksilti, açıklama, betimleme ve dolaylı iç çözümleme teknikleri; gösterme ağırlıklı anlatılarda ise sahneleme (dramatik metot) yani diyaloglar ve olayın/eylemin betimlenmesi, doğrudan iç çözümleme, iç konuşma, bilinç akışı teknikleri öne çıkar. Doğru cevap C'dir.

İç çözümleme, roman kişisinin aklından geçenleri üçüncü tekil kişi anlatıcı tarafından doğrudan, dolaylı ya da serbest dolaylı anlatı kipinde aktarılması yöntemidir. Doğru cevap A'dır.

Üstkurmacanın hangi biçimlerde kullanıldığına şöyle özetlenebilir:

1. Metnin yazılma süreci aynı zamanda romanın konusu hâline getirilir.

2. Mimetik geleneği sürdüren gerçekçi romanlarda inandırıcı olma kaygısının yerini nesnel gerçeklik ve kurmaca ilişkisi/çelişkisini belirginleştirme çabası alır.

3. Modern yansıtmacı ve modernist tarzlarda kimliği ve işlevi örtükleştirilen anlatıcı etkin figür hâline getirilir. Doğru cevap D'dir.

Sanatçının kendi içine çekilerek topluma yabancılaşması modernist romanların başlıca temasıdır.

Virginia Woolf, James Joyce, Franz Kafka ve Samuel Beckett modernist romanın önde gelen isimlerindendir. Umberto Eco o dönemden sonra doğduğu için modernist romancılardan biri değildir.

F. S. Fitzgerald, Gertrude Stein, Luigi Pirandello ve Katherine Mansfield modernist romancılardır. Ancak, Michel Foucault postmodern edebiyatçılardan biridir.

Postmodernizim, ulus-devlet anlayışı, endüstriyalizm, laiklik, bürokrasi gibi modernliğin parametrelerine karşı gelen ve onları sorgulayan; buna karşın belirsizliğe, farklılığa, etnikliğe, alt-kültürlere, kültürel çoğulculuğa, yerel bilgiye, yerelliğe, özgünlük ve özgürlüklere ayrıcalık tanıyan bir harekettir.

Postmodern romanda daima birinci tekil şahıs tarafından anlatılma gibi bir durum söz konusu değildir.

Dış-öyküsel anlatıcı eğer tanrısal konumda değil de anlattığı içeriği sınırlı bir bakış açısından aktarıyorsa dış–odaklayım söz konusudur.

Yeniden yazma (réecriture) yöntemi, yazarın bir başka metnin parçalarını yeniden yorumlayarak yazması ve kendi metninin bütünlüğü içinde harmanlaması yoluyla gerçekleşir.

Üstkurmaca (metafiction) bir roman terimi olarak 1960’tan sonra kullanılmış ve postmodernist romanın en belirgin karakteristiği olmuştur.

Romanın başlıca beş temel tekniği, öyküleme, özetleme, gösterme (sahneleme), betimleme ve açıklamadır.