YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I

Başlangıçta, romanlar görünüş itibarıyla destanlara benzemektedir. Ancak destanlar gerçek dışı ögelerle süslenmiş olsalar da tarihî olayları ve yaşamış kahramanları konu alıyordu.

Modern romanın ortaya çıkışı, Orta Çağ’ın sonlarında orta sınıf olarak da adlandırılan burjuvazinin genişlemeye başlaması ve Rönesans’tan sonra hızla yükselişe geçmesiyle bağlantılıdır. Roman türünün gelişimiyle burjuva değerlerinin egemen olmaya başlaması arasında ilginç bir koşutluk gözlemlenir. Burjuvazi sayesinde gelişen ticaret, zamanla, kapalı bir ekonomi ve toplum sistemi olan feodalitenin çözülmesine yol açarak Rönesans’la birlikte yeni bir toplum algısının ve dünya görüşünün ikamesine sebep olur. Daha gerçekçi ve ayakları yere basan Rönesans insanının sahneye çıkmasıyla şövalye romanları içerdikleri olağanüstü ve gerçek dışı boyutları yüzünden itibar kaybeder.

Cervantes’in Don Kişot’uyla şövalye romanlarını hicvetmesinden önce, XVI. yüzyılın ortalarında pikaresk roman ortaya çıkar. Avare, gezgin serseri anlamına gelen le picaro bu romanlara adını veren marjinal tiptir. Düzenin dışında ve gerçekçi bir hayatı olan bu tiple, Lazarillo de Tormes’un Hayatı (La Vie de Lazarillo de Tormes) adlı eserde, Mateo Aleman’ın Guzman d’Alfarache’ında ve Quevedo’nun El Buscon adlı ünlü İspanyol pikaresk romanlarında karşılaşılır. Bu romanlar, XVIII. yüzyılın ünlü romanlarına kaynaklık etmişlerdir: İngiltere’de Daniel Defoe’nun Moll Flanders’i (1722), Fielding’in Tom Jones’u (1749); Fransa’da Lesage’ın Gil Blas (1715- 1735) ve Diderot’nun Jacques le Fataliste’i (Kaderci Jacques, 1765) ile Marivaux’nun Le Paysan parvenu (Sonradan Görme Köylü 1734-1735) adlı romanları pikaresk karakter taşır.

XVI. yüzyılda Fransa’da Rabelais, "Gargantua" ve "Pantagruel "adlı fantastik eserleriyle romana yeni bir boyut getirir. Bir dev ailesinin serüvenlerinin anlatıldığı, köhnemiş değerleri ve kurumları hicveden eser, özellikle kilise ve yargıya yöneltilmiş eleştirilerle doludur. Modern romana geçiş çizgisinde Rabelais öncü bir şahsiyet olarak belirirken ondan yaklaşık yüzyıl sonra gelen Cervantes modern romanın doğuş noktasında yerini alır.

Don Kişot, bireyin ortaya çıkışını haber vererek modern romanın temel karakteristiğini taşıması bakımından bir ilktir. Bundan böyle roman, eskiyen değerler ile yeni değerlerin arasında kalmış, tek başına kaderini yapmaya çalışan bireyin serüveni olarak yoluna devam eder.

Modernitenin tanımını yaparak sanatla arasındaki ilişkiye ilk değinen sanatçı Fransız şairi Baudelaire’dir. 1863’te yayımlanan “Modern Hayatın Ressamı” yazısında, sonradan hep tekrarlanacak olan şu tanımı verir: “Modernite sözüyle, bir yarısı sonsuz ve değişmez olan sanatın, gelip geçici, ele avuca sığmaz, koşullara bağlı olan diğer yarısını kastediyorum”. Baudelaire’in geçmişin sanatı ile modern sanat arasındaki farkı belirttiği bu yazısı “modernist” sanat anlayışının başlangıcı kabul edilir.

Tarihsellik, çoğulculuk, doğaya ve çevreye uyum postmodernizmin temel ilkeleridir. Postmodernizm, bütün yerine parçayı öne çıkarır; bütünlük ve aynılık yerine çoğulculuğu esas alır.

Bir romanda üçüncü tekil kişi anlatıcının, roman kahramanının ya da kişilerin zihni aracılığıyla, onların gördüklerini, düşündüklerini aktarması durumuna yansıtıcı bilinç denir.

Hikâyede geçen zaman saniye, dakika, saat vb. ile ölçülür. Anlatının (romanın) zamanı satır, paragraf, sayfa ile ölçülür. Bu ikisi arasındaki ilişki, yani hikâyedeki zamanın dilsel zamana aktarılması dört biçimde gerçekleştirilir:1. Özetleme (sommaire), 2. Sahneleme (scène), 3. Duraklama (pause), 4. Eksilti (ellipse). Görüldüğü gibi bunlar arasında D seçeneğinde verilen "İleri sapım" yer almamaktadır.

Pastiş, bir sanatçının bütün bir eserini veya onun bir bölümünü alıp üslup bakımından taklit edilmesi ve ona benzer bir eser yazılması esasına dayalıdır. Aslında postmodernizm öncesinde bir yazma kusuru olarak kabul edilen bu durum, postmodernizmin özgünlüğü ortadan kaldırmak amacıyla bilinçli bir biçimde kullandığı bir teknik hâlini almıştır. Postmodern romancı pastişi, taklit ettiği sanatçının kusurlarını göstererek alay etme veya takdir ettiği bir sanatçının üslubunu örnek alarak metnini zenginleştirme amacıyla kullanmaktadır.

Orta Çağda romanın ilk örneklerinden sayılan Boccacio'nun yazdığı "Decameron" adlı eser, İtalyan edebiyatının bir ürünüdür. Doğru yanıt: B'dir.

İspanyol edebiyatının ünlü romanı olan "Don Kişot"un yazarıdır Cervantes'tir. Doğru yanıt: E'dir.

Yusuf Atılgan'ın "Aylak Adam"ı, A. Hamdi Tanpınar'ın "Huzur"u, Oğuz Atay'ın "Tutunamayanlar"ı "Modernist" roman türünün özelliklerini taşır. Doğru yanıt: C'dir.

Yazarın, ısrarla romanın gidişatına ve kahramanların işine müdahale etmek,  "Postmodern" türünün özellikleridir. Doğru yanıt: A'dır.

Roman kahramanının bilimsel bir obje olarak ele alındığı roman türü "Natüralist" tir. Natüralist romanda yazar, roman kahramanlarının kişiliğini çevre koşullarına göre inceler. Bu yaklaşım, Natüralist romanın en belirgin özelliğidir. Doğru yanıt: D'dir.

Sisli bulutlar, karamsar doğa manzaraları, ıssız mekanlar "Romantik" roman türünün bir özelliğidir. Doğru yanıt: D'dir.

Romanda çağrışımların yoğun olarak kişiyi yönlendirdiği ve düşüncelerin düzensiz bir akış içinde iç konuşmanın yer aldığı anlatım tekniğine "Bilinç akışı" denir. Doğru yanıt: E'dir.

Gılgamış,  Orta Çağ Avrupa edebiyatının manzum anlatılarından biri değildir. Gılgamış, Mezopotamya'da ortaya çıkmış tarihteki ilk yazılı destandır. Gılgamış, Orta Çağ Avrupa edebiyatına ait bir manzum anlatı değildir. Doğru yanıt: B'dir.

Bir yazarın kendisine ait olmayan bir metni, alıntı göstermeden kendi metniymiş gibi eserinde göstermesine "İntihal"denir.

Sonuç, hikayedeki zamanın dilsel zaman aktarılmasının biçimlerinden biri değildir. Doğru yanıt: A'dır. Dilsel zamanın belirtilmesi dört biçimden oluşur. "Özetleme", "Sahneleme", "Duraklama", "Eksilti" Sonuç, zaman aktarımında bulunmaz.