YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I

Lirik şiir, duygusal coşkunun yoğun olduğu,müzikal bir yapısı olan, konusunu genellikle aşk,yalnızlık, ölüm ve metafizik hassasiyetten alan şiirleri tanımlamak için kullanılır. lirik şiir, okura doğrudan seslenilen, onunla sanki bir kamusal ortamdaymış gibi açıkça diyaloğa girilen bir üslup değildir.

Bu şiiri okuduğumuzda, lirik şiirlerde olduğu gibi şahsi bir dışavurum yerine, bir toplumun geçmişiyle ilgili bir olayın anlatıldığını görürüz. Söz konusu şiirde kahramanlıktan bahsedildiği için epik şiirdir.

Dramatik bir şiirde her karakter kendi adına konuşur; bu da bir karakterin konuşma tarzı ile yaşı, cinsiyeti ve statüsü arasında bir uyumu zorunlu kılar. Çünkü drama sanatında ana ilke, “uygunluk ilkesi”dir. Uygunluk ilkesi, bir şiirde konuşan kişilerin inandırıcı görünmesini sağlar.

Bir şiir, dokusunu oluşturan ana bileşenlerden oluşur. Bunlar “imaj”, “ses”, “ritim”, “ifade tonu” ve “anlam”dır.

İmaj, insan doğasının dış dünyayı algılama biçimidir.

Bu cümlenin önemi, dildeki seslerin anlamı pekiştirici bir işleve sahip olmasıdır. Şiirin sadece tek başına anlamı yeterli değildir, seslerin anlamı pekiştirici ve tekrarlayıcı olmalıdır.

Bir nesne veya olguya adıyla atıf yapmak yerine onunla doğrudan ilişkili olan bir şeyle atıf yaptığımızda metonimi yapmış oluruz. “Ankara, sınırdaki durumdan rahatsız” cümlesini okuduğumuzda, Ankara’nın, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetini temsil ettiğini anlarız.

Söz konusu dizelerde “fidan”,“ genç kız”ın yerine kullanılmıştır. Fidan, inceliği ve tazeliğiyle genç kıza benzetilmiştir. Metafor aslolan bir şeyin yerine bir başkasını geçirmektir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Fetih, işgalden kurtuluş gibi savaşa ve mücadeleye dayalı bir konuyu, belirli bir mitik veya efsanevi bir kahraman etrafında işleyen şiirler, epik olarak sınıflandırılır.

Yukarıdaki dizeler bir anlamsızlaşma olarak kabul edilebilir. Çünkü bu dizeleri okuduğumuzda sözcükler arasında anlamlı bir bağıntı kuramayız ve nesnel dünyadan kopup dilin rastlantısal çağrışımlarıyla baş başa kaldığımızı hissederiz.

Lirik sıfatı, duygusal coşkunun yoğun olduğu, müzikal bir yapısı olan, konusunu genellikle aşk, yalnızlık, ölüm ve metafizik hassasiyetten alan şiirleri tanımlamak için kullanılır. Doğru cevap B'dir.

Epik; uzun, anlatısal şiirlere denir. Fetih, işgalden kurtuluş gibi savaşa ve mücadeleye dayalı bir konuyu, belirli bir mitik veya efsanevi bir kahraman etrafında işleyen şiirler, epik olarak sınıflandırılır. Doğru cevap E'dir.

Bir şiirde şair yerine onun yarattığı karakterler konuşuyor ve bu karakterler arasında bir diyalog gelişiyorsa o şiirin dramatik bir şiir olduğu söylenebilir. Nasıl lirikte dinleyici, epikte karakterler gizlenmişse dramatikte de şair gizlenmiştir. Okur, şairi veya onun yerine konuşan bir persona yerine, karakterleri izler; bu yüzden okur bir tiyatro izliyormuş hissine kapılır ki zaten dramatik şiir ile tiyatro oyunu arasındaki fark çok azdır. Doğru cevap D'dir.

Anlatı yapısı, bir şiirin dokusunu oluşturan ana bileşenlerden oluşur. Bunlar “imaj”, “ses”, “ritim”, “ifade tonu” ve “anlam”dır. Bir şiiri anlamlandırmak bu yapısal ögelerin birbiriyle olan ilişkilerini kavramak demektir. Doğru cevap A'dır.

Tipografi harflerin grafik özellikleridir. Bazı şairler bu özelliklerden bir anlatım aracı olarak yararlanır. Doğru cevap C'dir.

Metonimi dış dünyanın gerçekliğine tam anlamıyla yabancılaşmadan yapılan bir mecaz türüdür. Bir nesne veya olguya adıyla atıf yapmak yerine onunla doğrudan ilişkili olan bir şeyle atıf yaptığımızda metonimi yapmış oluruz. Doğru cevap A'dır.

Bir şeye adıyla değil, başka bir adla atıf yaptığımızda metafor yapmış oluruz. “Sevgilim kırmızı bir gül gibidir” sözü yalın bir benzetmedir. Oysa “Sevgilim kırmızı bir güldür” ifadesi bir metafordur. Doğru cevap B'dir.

İfade tonu şiirde konuşan sesin duygusal içeriği demektir. Bu içerik anlamın kavranmasında hayati bir öneme sahiptir. Eğer ifade tonundaki hissiyat anlaşılmazsa o şiir hakkında akla yatkın bir yorum yapmak güçleşir. Çünkü şiirin dil bilgisel anlamı ile ona yüklenen duygusal yük arasında bir fark vardır. Doğru cevap E'dir.

“Yeni Eleştiri” (New Criticism) 20. yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan ve etkisini günümüze dek sürdüren biçimci bir edebiyat eleştiri ekolüdür. Doğru cevap E'dir.

Metin merkezli eleştiri yöntemi, olabildiğince nesnel bir şiir eleştirisi için ilk adım olarak görülebilir. Çünkü metin merkezli eleştiri, yukarıda sayılan hataları büyük ölçüde ortadan kaldırdığı için tutarlı ve anlamlı bir şiir yorumuna olanak tanıyabilir. Metin merkezli eleştirinin mantığı şuna dayanır: Bir edebî metin okurun karşısında âdeta bir nesne gibi durmaktadır. Yazardan, üretildiği çevrenin koşullarından ve okurun şahsi eğilimlerinden bağımsızdır. Doğru cevap A'dır.