YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 21

Tiyatronun temelinde taklit (mimesis) kavramı yatmaktadır. Antik estetiğin ve drama kuramının temel kavramı; yansıtma kuramının temelini oluşturan sanat kategorisi, sanatın özgüllüğünü açıklamak amacıyla ortaya konmuş estetik kavramdır. Tragedya (trajedi) ve komedya (komedi), tiyatro türleridir. Dithyrambos ise, Dionysos şenliklerinde, Dionysos’u ululamak için koro tarafından okunan dinsel tören ezgisi anlamına gelmektedir. Mythos, salt öykü anlamındadır.

Tragedya türünün özellikleri ile ilgili olarak III numaralı ifade yanlış bilgi içermektedir. Bu nedenle bu ifadenin yer almadığı seçenek olan C seçeneği doğru yanıttır. Aristoteles’e göre tragedya, yaşamı taklit eder, fakat yaşamın genel, tipik ve evrensel yanını, akla uygun ve olası olanı ele alır. Ayrıca yaşamı olduğu gibi değil, olması gerektiği gibi yani düzeltip yetkinleştirerek yansıtır.

Tragedya MÖ V. yüzyılda Atina’da gelişimini sürdürür. Bu yüzyılın önemli tragedya yazarları arasında Aiskhylos, Sophokles, Euripides sayılabilir. Rönesans’ta Elizabeth döneminin en önemli tragedya yazarı ise Shakespeare’dir. 17. yüzyılda Fransız tragedya yazarları olarak öne çıkan iki isim, Corneille ve Racine’dir. Modern tragedya ise 19. yüzyılın sonlarından itibaren, yani İbsen’in ortaya çıkışından günümüze kadarki süreçte şekillenir.

Entrika komedyası olarak da anılan ve olayların çeşitli dolantılarla ilerlediği, odak noktasının kişilerin üzerinde değil, kişilerin çevirdiği türlü dalaverelerde olduğu komedyaya “dolantı komedyası” denir.

Orta Çağ’da tiyatronun gelişimi sekteye uğrar. Bu dönemde kilise, tiyatroya karşı suçlayıcı bir tavır sergiler. Genel kanı, trajik sahne oyunlarının ayartıcı olduğu, ruhu tuzağa düşürüp yozlaştırdığı, bazı heyecanları bastıracak yerde beslediği, dolayısıyla sakıncalı olduğu yönündedir. Bu dönemdeki anlayışa göre tiyatro, gerçek olmayana yer verdiği ve kutsal ruha, ahlaka aykırı düştüğü için de tehlikelidir.

Rönesans Döneminde tiyatro binalarında, sahne düzenlemelerinde, oyunculukta ve yazarlıkta barok üslup hâkimdir. Rönesans tiyatrosunun öne çıkan özelliklerinden biri okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır. Bir diğer özellik, tiyatroda gerçeğe benzerlik gözetilmesi gerektiğidir. Komedya ve tragedyanın yanı sıra melodram ve trajikomedya gibi yeni türler ortaya çıkmaya başlar.

Romantik düşünce ulusçuluk ilkesini benimser. Klasik akımın Antik Yunan hayranlığına tepki gösterir. Bu nedenle D seçeneği Klasik dönemle ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir.

B seçeneği dışındaki seçeneklerde Gerçekçiliğe öncülük eden yazarlar verilmiştir. Fransa’da romantik tiyatronun başlıca temsilcileri Victor Hugo, Prosper Mérimée ile Alfred de Vigny’dir.

Gerçekçi anlayış, XIX. yüzyılın ikinci yarısında etkin bir tiyatro akımı olarak gündeme gelir. Bu tiyatro düşüncesi, öncelikle yaşamdan kopukluğu, toplum sorunlarına karşı ilgisizliği, aşırı duygusallığı ve yapaylığı gerekçeleriyle romantik tiyatro anlayışına ve popüler tiyatro uygulamasına karşı tavır sergiler. XIX. yüzyılın Avrupa’sında görülen toplumsal, ekonomik, kültürel değişimler gerçekçi anlayışın yaygınlaşmasında temel etken olarak belirir. Endüstri Devrimi, dokumacılık, buharlı makineler, kanalların, yolların yapılması, haberleşmenin kolaylaşması, rekabetin artması gibi gelişmeler, toplum yaşayışında ve düşünce yapısında da bir de- ğişim sürecini başlatır. Yazarlar toplumun yaygın sorunlarına el atarlar. Sömürüye, ezici tutkulara, ahlaki değerlerin yitirilmesine karşı tepki gösterilir. XIX. yüzyılda tiyatroyu etkileyen bir başka etken de bilimdeki gelişmelerdir.

Serim, oyunun başında verilen ek bilgidir. Oyun başlamadan önceki olayların da seyircinin bilgisine sunulduğu, kişileri tanıtma yoluna gidildiği, oyunun teması hakkında bilgi verildiği bölüm olarak görülür. Özellikle Antik döneme ait oyunlarda bir ön konuşma ile tanıtma gerçekleşir. Bu bölümde oyunun yeri, zamanı, mekânı, oyun kişileri gibi konularda bilgi verilir.

Modernitenin tanımını yaparak sanatla arasındaki ilişkiye ilk değinen sanatçı Fransız şairi Baudelaire’dir. 1863’te yayımlanan “Modern Hayatın Ressamı” yazısında, sonradan hep tekrarlanacak olan şu tanımı verir: “Modernite sözüyle, bir yarısı sonsuz ve değişmez olan sanatın, gelip geçici, ele avuca sığmaz, koşullara bağlı olan diğer yarısını kastediyorum”. Baudelaire’in geçmişin sanatı ile modern sanat arasındaki farkı belirttiği bu yazısı “modernist” sanat anlayışının başlangıcı kabul edilir.

Bir yazarın kendisine ait olmayan bir metni, alıntı göstermeden kendi metniymiş gibi eserinde göstermesine "İntihal"denir.

Bu şiiri okuduğumuzda, lirik şiirlerde olduğu gibi şahsi bir dışavurum yerine, bir toplumun geçmişiyle ilgili bir olayın anlatıldığını görürüz. Söz konusu şiirde kahramanlıktan bahsedildiği için epik şiirdir.

Bir şiir, dokusunu oluşturan ana bileşenlerden oluşur. Bunlar “imaj”, “ses”, “ritim”, “ifade tonu” ve “anlam”dır.

Bu cümlenin önemi, dildeki seslerin anlamı pekiştirici bir işleve sahip olmasıdır. Şiirin sadece tek başına anlamı yeterli değildir, seslerin anlamı pekiştirici ve tekrarlayıcı olmalıdır.

• Dilsel biçim
• Anlatı
• Düzyazı
• Sorun: Bireysel yaşam
• Yazarın konumu
• Yazar
• Anlatıcı
• Anlatıcının konumu
• Anlatıcının temel kişi olması
• Anlatının geçmişe dönük bakış açısı

Sanatsal özyaşamöyküsü adında bir özyaşamöyküsü bulunmamaktadır.

Birçok kaynakta Batı edebiyatının bilinen ilk
özyaşamöyküsel metni olarak İlk Çağ Hristiyanlığının en büyük düşünürü Augustinus’un 398’de yazdığı İtiraflar’ı anılır.

Türk edebiyatı tarihinde özyaşamöyküsü türünün değilse de özyaşamöyküsel anlatımın ilk örneği olarak Orhon Yazıtları’ndan söz edilebilir.

Tek Adam biyografi örneğidir.