YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 20

Sanayici ve işadamlarının özyaşamöyküleri: Vehbi Koç (Hayat Hikâyem, 1983), Vitali
Hakko (Hayatım Vakko, 1997), Kadir Has
(Vatan Borcu Ödüyorum, 2002) gibi.

Birinin ölümünden hemen sonra ya da
ölümünün yıl dönümlerinde gazete ve
dergilerde yayımlanan ve biyografik bilgiler nekroloji olarak bilinir

Tezkireler, yaşamöyküsü türünün klasik Türk
edebiyatındaki en belirgin karşılığıdır.

Tanzimat’tan itibaren tezkireler yavaş yavaş
ömrünü tamamlamış ve yerini antolojilere (derleme/güldeste) bırakmıştır. Bunlar arasında Kudemadan Birkaç Şair (Recaizade Mahmut Ekrem),
Osmanlı Şairleri (Muallim Naci), Numune-i
Edebiyat-ı Osmaniye (Ebüzziya Tevfik), Osmanlı
Edebiyatı Numuneleri (Mehmed Celal) gibi eserler
sayılabilir. Daha yakın tarihli antolojilere Kenan
Akyüz’ün şairlerin yaşamöykülerine de geniş yer
veren eseri Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi örnek verilebilir.

Türk edebiyatında portre türü metinlere Yahya Kemal’in Siyasi ve Edebi Portreler, Cemal Özyaşamöyküsü, Yaşamöyküsü, Anı Süreya’nın 99 Yüz, Çetin Altan’ın Bir Avuç İnsan, Haldun Taner’in Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil adlı eserleri örnek verilebilir.

Sergi salonuna gelenler burjuva kesimine ait insanlardır. Sergi salonu aynı zamanda göz kamaştırıcı bir görünümde..Sanatın sadeliği ile sergi salonunun parıltılı görüntüsü aslında bir tezat oluşturmaktadır. Uyumdan söz etmek mümkün değildir. Doğru yanıt: E'dir.

Romanın ilk cümleleriyle yazarla okur arasında bir sözleşmenin yapıldığı varsayılan bu ilk cümlelere "İncipit" denir.

"Gresmas'ın eylemleyen örnekçesi" ne göre Çalıkuşu romanının nesnesi "Kamran'dır. Doğru yanıt: B'dir.

Yazarın (anlatıcının) beklediği sevgili henüz gelmemiştir. Doğru yanıt: C'dir.

Ferhad, kaderci anlayışa karşı çıkan tutumuyla toplumun kurtarıcısı olmuştur. Oyunun başında öne çıkan aşk olgusu, yerini halkın çıkarlarını gözeten yüce bir amaca  bırakır. Oyunun baş kahramanın kendini halkına adaması epik tiyatronun bir özelliğidir. Doğru yanıt: D'dir.

Mehmene Banu, hasta olan kardeşi Şirin'i hayata döndürmek için güzelliğinden vazgeçer çünkü onu çok sevmektedir. Mehmene Banu gizli bir şekilde kardeşi Şirin gibi Ferhad'ı sever. Kardeşini çok seven Mehmene Banu, Şirin ile Ferhad'ı ayırır. Mehmene Banu'nun bu tutumu ondaki kişilik değişiminin bir özelliğidir. Doğru yanıt: B'dir.

Ferhad ile Şirin oyununda Mehmene Banu'yu "Vezir" sevmektedir. Doğru yanıt: A'dır.

Sait Faik'in "Havuz Başı "öyküsü İstanbul'da geçmektedir.

Kamran'ın Feride'yi aldatması romanın dönüşüm noktasıdır. Çünkü bu olaydan sonra peş peşe olaylar birbirini izler. Roman, merak uyandıran ve akıcı anlatımı ile okuyucunun beğenisini kazanır. Doğru yanıt: E'dir.

Ferhad ile Şirin bir halk hikayesidir. Nazım Hikmet, bu halk hikayesinin baş kahramanı olan Ferhad'ı Şirin'e olan aşkından çok halkına hizmet eden bir halk kahramanına dönüştürerek ona çağdaş bir kimlik kazandırmıştır. Doğru yanıt: C'dir.

Yaşamı olduğu gibi değil, olması gerektiği gibi yani düzeltip yetkinleştirerek yansıtır.

17. yüzyılda Fransız tragedya yazarları olarak öne
çıkan iki isim, Corneille ve Racine’dir.

Komedyanın dili de konuşulan, gündelik dildir.

Belli bir tezi olan ve
komik olanı karakterden değil de durumlardan
çıkaran komedya türüne durum komedyası; her
türlü hareketi gösterişli ve abartılı olan oyun kişisinin, olayların merkezinde yer aldığı ve gülünç
durumlara düşmesine rağmen bunu kendine güldürmeden anlatıldığı komedyaya “kahramanlık
komedyası”; olma olasılığı çok düşük olan bir
olayın inandırıcı bir biçimde sunulduğu, kılık
değiştirmeler, aşk ve dövüş sahnelerinin sıklıkla
görüldüğü komedyaya “romantik komedya”; belli bir karakter özelliğinin abartılarak güldürünün
konusu hâline getirilmesine dayanan komedyaya
“karakter komedyası”; toplumun gülünç ve aksayan yönlerini anlatan komedyaya “töre komedyası”; bir burjuva komedyası türü olan, eğlendirmek
yerine duygulara seslenerek içlendirmeye çalışan,
sonu uzlaşmayla, iç rahatlama ve ders vericilikle sonuçlanan
komedyaya “içli komedya”; entrika komedyası olarak da anılan ve olayların çeşitli dolantılarla ilerlediği, odak noktasının
kişilerin üzerinde değil, kişilerin çevirdiği türlü dalaverelerde
olduğu komedyaya “dolantı komedyası” denir.

Bu dönemin
öne çıkan tiyatro yazarları daha çok komedya türünde eser vermeleriyle dikkat çeken Plautus, Terentius
ve Cicero’dur. Roma Dönemi’nde tiyatro eleştirisi ve
kuramı ile ilgili en önemli eser ise Horatius’un Ars
Poetika’sıdır. Eserin MÖ 24-20 yıllarında yazıldığı
tahmin edilmektedir.