YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 17

Feride, öğretmenlik göreviyle Anadolu’ya gider. Bursa Zeyniler Köyü’nde, Bursa içinde Darülmuallimmatta, Çanakkale’de, İzmir ve Kuşadası’nda toplam üç yıl görev yapar. Eskişehir romandaki mekânlardan biri değildir. Doğru cevap E’dir.

Sevdiği insandan söz ederken çoğunlukla ondan “siz” olarak bahsetmesi her ikisi arasındaki mesafeye de bir işarettir. Anlatıcı kah­raman bu mesafeden, ona yaklaşamamaktan duy­duğu üzüntüyü hitap şekliyle de vurgulamaktadır. Doğru cevap A’dır

Öykünün temelinde yatan çatışma gerçek in­san ilişkileriyle hayalî olan arasında geçmektedir. Anlatıcı kahraman öykünün başından önemli bir kısmına kadar kendi zihninde, hayalî sevgilisinin peşindedir.Doğru cevap D’dir.

“Havuz Başı” öyküsünün dört kişi etrafında oluştuğu söylenebilir. Bunlardan ilki öyküyü de anlatan ana kahramandır. Öyküde konu edilen olaylar doğrudan bu kişiyle ilgilidir. Diğer kişiler; sevgili, Murtaza Çavuş, Hacer Ana onunla münasebetleri vasıtasıyla anlatıda yer alırlar. Doğru cevap E’dir.

Oyundaki kişiler, Mehmene Banu, Şirin, Vezir, Hekimbaşı, Müneccim, Dadı gibi saray halkından olan kişiler; Ferhad, Behzad, Ustabaşı, Şerif, Boyacı gibi sanat ehli olan halktan kişiler; Derviş, Meşaleli Erkek, Çocuklu Kadın, Kısa Boylu Adam gibi Ar­zen halkından olan kişiler; Kavak, Demirdağ, Ka­racalar, Geyikler, Bülbül, Gülen Nar, Ağlayan Ayva gibi doğa varlıkları ile Gürz, Çobanyıldızı, Işıyan Karanlık, Zaman gibi kişileştirilen kimi kavramlar­dan oluşur. Oyundaki müneccim saray halkından olan kişilerden biridir. Doğru cevap C’dir.

Av köşkü bu oyundaki mekânlardan biri değildir. Doğru cevap E’dir.

Halid Ziya Uşaklıgil’in sarayda geçen görev süresine dair Saray ve Ötesi başlıklı ciltlerce süren anıları, Mehmed Rauf’un Edebî Hatıralar’ı, Ahmet Rasim’in Fuhş-ı Atik, Eşkâl-i Zaman, Şehir Mektupları, Muharrir, Şair, Edib gibi eserlerinde etraflıca betimlediği İstanbul’un günlük yaşayışı, gelenekleri, renkli simalarına dair anlatıları, anı türünün Türkiye’deki gelişiminde çok önemli dönüm noktalarıdır. Doğru cevap E’dir.

Tiyatro terimi köken olarak Yunanca theastai (görmekten) theatron (genel görüş) sözcüklerine dayanır. Antik Yunan’da seyircilerin oturdukları yer anlamına gelirken bugün genel olarak bütün dramatik gösterilerle ilgili çalışma alanını kapsamaktadır. Türkçeye ise tiyatro terimi İtalyanca teatro sözcüğü ile girmiştir.

Tiyatro türleri kendi içlerinde farklı alt türlere ayrılsalar da temelde iki türe dayanmaktadırlar. Bunlar Tragedya (trajedi) ve komedya (komedi)'dir.

Tiyatro hakkındaki ilk kuramsal bilgileri veren Aristoteles, Poetika adlı eserinde tragedyayı şöyle tanımlar: “Tragedya, ahlaksal bakımdan ağırbaşlı, başı ve sonu olan, belli bir uzunluğu bulunan bir eylemin taklididir; sanatça güzelleştirilmiş bir dili vardır; içine aldığı her bölüm için özel araçlar kullanır; eylemde bulunan kişilerce temsil edilir. Bu bakımdan tragedya, salt bir öykü (mythos) değildir. Tragedyanın ödevi, uyandırdığı acıma ve korku duygularıyla ruhu tutkulardan temizlemektir (katharsis).”

Antik Çağ’ın önemli komedya yazarları Aristophanes, Plautus ve Terentius’tur. Komedya türünün dünya yazınındaki en önemli isimleri ise Shakespeare ile Molière’dir. Seneca ise tragedyaları ile ünlüdür.

Antik Çağ’da öne çıkan hareket birliği ve zaman birliği kuralları daha sonraki çağlarda da (özellikle klasik akım içinde) benimsenen önemli bir uygulama olmakla birlikte, bu iki kurala bir de yer birliği kuralının eklenmesiyle tiyatro tarihinde üç birlik kuralı diye anılan uygulama ortaya çıkmıştır. Üç birlik kuralı 20. yüzyılda önemini yitirmiştir.

Fransa’da romantik tiyatronun başlıca temsilcileri Victor Hugo, Prosper Mérimée ile Alfred de Vigny’dir. Bu dönemde klasik sınırlamaları aşan, özgür yaratma gücüne sahip olan, ulusal tarihi ve mitolojiyi başarıyla kullanan bir kişi olarak kabul edilen Shakespeare’e romantik yazarların hayranlığı, romantik tiyatronun ayırıcı özelliklerinden biri olarak görülür

Gerçekçi (Realist) anlayış, XIX. yüzyılın ikinci yarısında etkin bir tiyatro akımı olarak gündeme gelir. Bu tiyatro düşüncesi, öncelikle yaşamdan kopukluğu, toplum sorunlarına karşı ilgisizliği, aşırı duygusallığı ve yapaylığı gerekçeleriyle romantik tiyatro anlayışına ve popüler tiyatro uygulamasına karşı tavır sergiler. Gerçekçi tiyatro anlayışında, günlük yaşam gerçeklerini ön plana çıkarmak, bilimsel yönteme dayanmak ve bunları süssüz, yalın bir anlatımla seyirciye sunmak esastır. Bu düşüncede, biçimden çok öze ağırlık verilmiş, toplumun yaşayan sorunlarına yönelmek kıstas alınmıştır.

Fransa’da Stéphane Mallarmé, Maurice Maeterlinck, Paul Claudel, Edmond Rostand, Alfred Jarry oyun yazarlığı alanında yenilik getiren güçlü sanatçılardır ve sembolist dönemin önemli yazarlarıdırlar. İngiltere’de Oscar Wilde, Almanya’da Hugo von Hofmannsthal bu anlayışın temsilcisi olurlar

Kalıplaşmış egemen toplumsal yaşam değerlerine, sığ burjuva sanat anlayışı ve düşünce tarzına karşı köktenci bir hareket olarak Dadacı tiyatro, özellikle Berlin’de güçlü siyasal–anarşist eğilim göstermiş; Paris’te gerçeküstücü sanat ve tiyatroya öncülük etmiştir

Bertolt Brecht’in teorisini geliştirdiği ve sahneye koyduğu epik tiyatro, toplumsal ilişkilerin diyalektik yapısını ve bu yapıyı tarihsel koşullar içinde göstermeye çalışarak seyircinin bu konularda düşünmesini ve bilinçlenmesini temel alır. Olaylara uzak açıdan ve eleştirel bir bakışla bakmayı sağlayacak biçimde kurgulanır. Bu anlayışa göre tiyatro; işsizlik, açlık, savaş, ekonomik bunalım gibi sorunları ele almalı; somut ve görünen gerçeğin altında yatan nedenleri ortaya çıkartmaya çalışmalıdır. Dolayısıyla epik tiyatro, halkçı ve toplumcu bir sanat anlayışı içindedir.

Tragedya ilk kez Eski Yunanistan'da ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt: B'dir.

Odak noktasının kişilerin üzerinde değil, kişilerin çevirdiği türlü dalaverelerde olduğu komedyaya "Dolantı komedyası" denir. Doğru yanıt: A'dır.

Politik çizgisi olan tiyatro türüne "Epik tiyatro" denir. Bu türün yaratıcısı Alman tiyatro yazarı Bertolt Brecht'tir. Doğru yanıt: E'dir.