YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 15

Tragedya, konusunu mitolojiden ya da tarihten alan ve bir kahramanın kendi çevresindeki şartlarla çatışmasını, mücadele edip trajik bir biçimde yenik düşmesini anlatan bir tiyatro türüdür.

Aristo'ya g öre tragedyanın ödevi, uyandırdığı acıma ve korku duygularıyla ruhu tutkulardan temizlemektir.

Fiziksel özellikler ile alay etme komedyada güldürme yollarından biri değildir.

Olma olasılığı çok düşük olan bir olayın inandırıcı bir biçimde sunulduğu, kılık değiştirmeler, aşk ve dövüş sahnelerinin sıklıkla
görüldüğü komedyaya “romantik komedya” denir.

Tragedyanın başarısı da seyircide ne derece etki uyandırdığı ile ölçülür

Tiyatrodan kazanılacak eğitimin amacı, seyirciyi tüm davranışlarında dinin, ahlakın ve yasaların kurallarına uyan, disiplinli bir yurttaş yapmaktır.

Günlük yaşamda bilimsel yönteme dayanması  gerçekçi tiyatro anlayışının özelliklerinden biridir.

Sembolist dönemde, sanatın asıl amacı güzellik yaratmak ve estetik zevk vermektir. Bu,
onun en yüce görevidir.

Sahnede gerçekliğin benzerinin yaratılmasına çalışır. Böylece yaşamın yanılsaması oluşturulur. Eyleme ve taklide dayanır. Oyunda her sahne neden-sonuç ilişkisi içerisinde bir sonrakini belirler.

Bertolt Brecht'in yaygınlaşmasını sağladığı,yaşamın yabancılaştırılarak, yadırgamaya uğratılarak uzak açıdan gösterilmesine dayanan yönteme verilen isim epik tiyatrodur.

Deneme, 18. ve 19. yüzyılda bir edebî tür olarak gelişmesini sürdürür, özellikleri ve tanımı netleşir. Tek bir konuya bağlı kalmayan, belirli bir plan üzerinden yazılmayan, kişisel görüş ve düşüncelerin delillerle ispat etme kaygısı duyulmadan, kesin hükümler verilmeden ortaya konulduğu bir edebî tür olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

İslam dünyasında Eflatun olarak bilinen Platon, MÖ 427-347 yılları arasında yaşamış, Antik klasik Yunan filozofu, matematikçi ve Atina akademisinin kurucusudur. Doğru cevap E'dir.

Deneme türünün ilk örneklerine Yunan ve Latin edebiyatlarında rastlanır. Eflatun’un (MÖ 429-347) bazı diyalogları, Epiktetos’un (MS 50?-125?) sohbetleri, Cicero’nun (MÖ106-43) bazı eserleri, Seneca’nın (MÖ 4?- MS 65) bazı diyalog ve mektupları deneme özelliği gösterirler. Ancak deneme türünün dünya edebiyatında öncülüğünü yapan Fransız yazar Montaigne (1533-1592) olur. Doğru cevap C'dir.

Türk edebiyatına “tecrübe-i kalemiye” adıyla giren deneme gazetelerle birlikte gelişir. Doğru cevap B'dir.

Eleştiri, bir sanat ya da düşünce eserini belli estetik ölçütler çerçevesinde sistemli bir biçimde değerlendiren, ait olduğu toplumun sanat ve düşünce dünyası içindeki yerini belirleyen yazıdır. Doğru cevap D'dir.

Farklı anlamlar yüklenmiş bir kavram olan “eleştiri”, günlük dilde “yergi” anlamında da kullanılmaktadır. Bu anlamda, bireysel veya toplumsal alanda bir kişi ya da kurumu eleştirmek, onun olumsuz yanlarını sıralamak demektir. Hangi alana uygulanırsa uygulansın eleştiri iki temel işlev yüklenir: bilgilendirme (information) ve tahlil (analiz). Bilgilendirme işlevi çerçevesinde eleştirmen; kitap, tiyatro, resim ya da müzik gibi estetik bir ürünü tanımlar ve değerlendirir. Analiz, daha akademik düzeyde bir işlevdir. Eleştirmen, bir sanat eserinin içerik, biçim, zaman ve mekâna özgü özelliklerini belirler, estetik ölçütler çerçevesinde inceler ve değerlendirir. Doğru cevap A'dır.

Eski edebiyatın edebî eleştiri bağlamında en önemli kaynağı tezkirelerdir. Tezkireler, devrin şairleri ile ilgili bilgi, yorum ve değerlendirmeler içerir. Aynı zamanda devrin edebiyat anlayışı ve değer sistemini de aktaran kaynaklarıdır. Doğru cevap B'dir.

Avrupa’da Antik Dönem’den itibaren şekillenmeye başlayan, Orta Çağ ve Rönesans’ta gelişimini sürdüren mektup, 17. yüzyılda yaygınlaşır. 17. yüzyılda gelişen ve kültür hayatının merkezi olarak görülen edebî salonlar ve buralarda yaşanan olaylar, dedikodular mektupları besleyen ve yazışmaların artmasına neden olan kaynaklardır. Doğru cevap E'dir.

Lev Nikolayeviç Tolstoy, 1828-1910 yılları arasında yaşamış, Anna Karenina, Savaş ve Barış gibi dünya edebiyatında ses getirmiş romanların yazarıdır. Doğru cevap A'dır.

Türk edebiyatında mektup türü, genel olarak “inşa” adı altında anılan düzyazının içinde ele alınır. İnşa “belirli kurallara uyularak mektup yazma işi, mektup yazma üslubu, sözü belagate uygun söyleme sanatı” anlamında kullanılır. Doğru cevap B'dir.