YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 10

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Metonimi dış dünyanın gerçekliğine tam anlamıyla yabancılaşmadan yapılan bir mecaz türüdür. Bir nesne veya olguya adıyla atıf yapmak yerine onunla doğrudan ilişkili olan bir şeyle atıf yaptığımızda metonimi yapmış oluruz. Doğru cevap D’dir.

17. yüzyılda “deneme/essai” kelimesi orta uzunlukta, samimi bir üslupla yazılmış metinleri tanımlamak için kullanılır. Yazarlar bazen tevazu göstermek bazen de ele aldıkları konuyu fazla derinleştirmeden yazmak için deneme başlığını kullanmayı tercih ederler. Konuları itibarıyla çeşitlilik gösteren bu yazıların ortak özelliği, kısa olmaları ve belli bir planla yazılmamalarıdır. Doğru cevap D’dir.

20. yüzyılda artık denemenin “zaman üstü” ve ütopik olma özellikleri vurgulanır. Deneme farklı kültürlere göndermeler yaparak, referans alanları yaratarak okurda yeni düşünce kanalları açan ve kişinin kendini keşfetmesini sağlayan bir türdür. Zaman içinde bu özellikleri diğer türleri de etkiler. Şair, roman/öykü yazarı, eleştirmen vb. tüm sanatçılar, şiir, roman, öykü gibi türlerde yazmanın yanı sıra bu türlerin kendilerine tanımadığı bir özgürlük alanı buldukları denemeden de vazgeçemezler. Doğru cevap E’dir.

Asıl adı Emile Chartier olan Alain (1868-1951) “Propos d’Alain” (Söyleşiler) adı altında gazete ve dergilerde yayımlanan yazılarında insana ve topluma özgü sorunları ele alır. Propos de Littérature’de (Edebiyat Söyleşileri) söz ettiği yazarlar ve eserler hakkında kişisel görüşlerini ifade eder. Deneme türünün özelliklerinden yararlanarak alışılmış “ağırbaşlı eleştiri”ye renk katar. Akıcı bir dil kullanır ve az sözle çok şey söylemeye özen gösterir. Çeşitli konularda binlerce propos (söyleşi) yazan Alain, Türk edebiyatında başta Mehmet Kaplan olmak üzere birçok sanatçının düşünce tarzı ve deneme anlayışını etkilemiş bir düşünce adamıdır. Doğru cevap A’dır.

Deneme, Türk edebiyatında asıl kimliğine “deneme ‘ben’in ülkesidir” diyen Nurullah Ataç’ın kaleminde kavuşur. Edebiyat dünyasına Ahmet Haşim hakkında yazdığı bir yazı ile Dergâh’ta başlayan Ataç’ın dil konusundaki tavrı onun dil devriminin öncüsü olarak anılmasına yol açar. Divan edebiyatı, halk ve Avrupa edebiyatlarına hâkimiyeti ile okurlarına sunduğu fikir çeşitliliği ve insanlığın ortak değer ve davranışlarını akıcı bir dille ifade etmesi denemelerinin belirgin özellikleridir. Dil ve edebiyata özel bir ilgi duyan yazar denemelerinde sadece denemeci değil; aynı zamanda bir eleştirmendir. Doğru cevap C’dir.

Orta Çağ’da eleştiri alanında kayda değer bir gelişme görülmez. Hristiyanlıkla uyuşmayan görüşler yüzünden Orta Çağ’da Yunan ve Latin kültürü bir süre ihmal edilir. Rönesans ile Antik kültüre yönelen anlayış onları keşfeder ve yeniden yorumlamaya başlar. Doğru cevap B’dir.

Fransız yazar François Rabelais, Gargantua adlı kitabıyla modern Avrupa edebiyatının kurucularından biri olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A’dır.

Metinler arasılık kavramı temelini Mihail Bakhtin’in söyleşimcilik (dialogisme) kavramından alır. Metnin içinde farklı söylemlerin bulunduğunu, metnin başka metinlerle kurduğu ilişkinin yanı sıra tarihî ve toplumsal olgularla da etkileşim hâlinde olduğunu savunur. Doğru cevap B’dir.

Eski edebiyatın edebî eleştiri bağlamında en önemli kaynağı tezkirelerdir. Tezkireler, devrin şairleri ile ilgili bilgi, yorum ve değerlendirmeler içerir. Aynı zamanda devrin edebiyat anlayışı ve değer sistemini de aktaran kaynaklarıdır. Doğru cevap D’dir.

Servet-i Fünun Dönemi tenkit anlayışının en önemli ismi olan Ahmet Şuayb, Taine’in ve Flaubert’in görüşlerinden etkilenir. Hayat ve Kitaplar (1901) adlı eserinin önemli bir bölümünü Taine’e ayıran Şuayb, Taine’in ırk, muhit, an görüşünün önemini vurgular. Doğru cevap E’dir.

Thomas More’un (1478-1535) Londra Kulesi’ndeki tutsaklığı sırasında kızı Margaret’e bir kömür parçasıyla yazdığı mektup bir edebiyatçının kaleminden çıkan ilk özel mektuptur. Doğru cevap D’dir.

Modern anlamda edebiyat tarihi çalışmaları Avrupa’da ve Türkiye’de 19. yüzyılda başlamıştır. Abdülhalim Memduh’un Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye’si bizdeki ilk edebiyat tarihleri arasındadır. Fuat Köprülü’nün Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar’ı Akademik anlamda ilk edebiyat tarihi araştırmaları arasındadır. Daha yakın zamanda kaleme alınmış edebiyat tarihi araştırmaları arasında İnci Enginün’ün Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Edebiyatı Tarihi, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Tarihi adlı çalışmalarını, Talat Halman, Osman Horata vd. tarafından hazırlanan Türk Edebiyatı Tarihi’ni anabiliriz.

Edebiyatı diğer sanat dallarından ayıran şey, kullandığı üretim aracının dil olmasıdır.

Sözün büyüsü olarak nitelendirebileceğimiz edebiyat, bireyleri birbirine bağlayan bir araç
olan dille yaratılmış sanat eserlerinin bütünüdür. Edebiyat bilimiyse tarih, kuram ve eleştiri yoluyla edebiyat eserlerinin kalıcılığını sorgulamamızı sağlar; onların gerçek değerinin anlaşılması için çabalar.

Edebiyat, sadece roman, şiir, öykü, oyun gibi kurmaca türleri değil, gezi, günlük, mektup, yaşam öyküsü, özyaşamöyküsü, anı gibi yaşantısal türleri de içerir. Doğru cevap, yaşam öyküsü ve mektuptur.

En genel anlamıyla yazarın, şairin dili kendine has bir yolla kullanma biçimine deyiş (üslup) adı verilir. Bir şiirin altında şairinin adı yazsa da yazmasa da onun kimin şiiri olduğunu anlamamızı sağlayan, sanatçının deyişidir. Cevaba en yakın diğer şık "deyiş bilim"dir. Ancak deyiş bilim, edebî (yazınsal) ürünlerin dil özelliklerini estetik açıdan değerlendiren bilim dalıdır ve sadece çağdaş eserlerin değil klasik eserlerin de değerini anlamaya ışık tutan güçlü bir kaynaktır. Deyiş bilim (stilistik/üslup bilim/biçem bilim) 20. yüzyılın ikinci yarısında kuramsallaşarak dil bilimin içinde güçlü bir alana dönüşmüştür. Doğru cevap C'dir.