YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 7

Cinsiyet odaklı kuramlar, dört temel gruptan biri olan "metin dışına odaklanan kuramlar" grubunun içerisinde yer almakta olup, diğer alt kavramlarla birlikte bu grup içerisinde incelenmektedir.

Her şairi, her yazarı diğerlerinden ayıran, deyiş (üslup) özellikleridir.

Bebekken kulağımıza mırıldanan ninnilerden başlayan bu sanatsal macera, romanlara, öykülere, şiirlere doğru sürer. Bu, dilin sadece iletişimsel, bilgisel, yaşamsal boyutunun bir üst aşaması olan estetik boyutudur. Doğru cevap hepsidir, E'dir.

Calvino, klasiklerin genellikle “yeniden okunan” kitaplar olduğunu söyler ve klasik eseri şöyle tanımlar: “Klasikler, gerek unutulmazlıklarıyla varlıklarını duyurduklarında gerek kolektif ya da bireysel bilinçdışı kılığına bürünüp belleğin katmanları arasına gizlendiklerinde, özel bir etki gösteren kitaplardır”. Bu da bize, edebiyatın evrensel olduğunu göstermektedir. Doğru cevap B'dir.

"Anlatılan öykü, birbirini izleyen, birbirine eklenen gerçek,gerçeğe benzer ya da düşsel olayların tümü; bir başlangıç durumundan bir bitiş durumuna giden belli başlı olayların süre dizimsel bir sıra içinde kendisini oluşturmasına" kurmaca adı verilir. Doğru cevap B'dir.

Deyiş bilim, Charles Bally’nin çalışmalarıyla bağımsız bir bilim dalı hâlini almıştır. Doğru cevap D'dir.

Edebiyat tarihi temel olarak üç yönde araştırma içindedir. Birincisi, edebiyat dönemlerini, sanatçıları ve eserleri tarihsel bir çizgi üzerine yerleştirmek. İkincisi, ulusal ya da evrensel düzeyde tarihsel ve siyasal gerçeklerle edebiyat hayatı arasındaki ilişkileri araştırmak. Son olarak da, sanatçılar ve eserleri hakkında yaşamsal bilgiler vermek. Doğru cevap E'dir.

Hippolyte Taine’ın ırk-çevre-an düşüncesi, bir yandan Darwin ve Freud gibi bilim adamlarının çalışmaları, edebiyat eserlerine bakışın yönünü de değiştirdi. Doğru cevap C'dir.

Ruh bilimsel (psikanalist) ve yaşam öyküsel (biyografik) kuramlar, yazarın ya da şairin yaşamı, eserini yaratma süreçleri, yaşamıyla eseri arasındaki bağları çözmek üzerine odaklanan kuramlara Sanatçıya odaklanan kuramlar denir. Doğru cevap B'dir.

Metne odaklanan kuramların çoğu, dil bilimin edebiyat eserlerine  yönelmesinden doğmuştur. Doğru cevap D'dir.

Deyiş bilim, edebiyat eserlerini temel olarak dört ölçütle incelemeyi amaçlar: Önceleme, koşutluk, yineleme, sapma. Bunların her biri kendi içinde türlere ayrılır ama her yazınsal yapıtta bu ölçütlerden en az biri bulunur. Koşutluk ve yineleme, yapı ölçütüdür; önceleme ve sapma ise anlatım ölçütüdür (Özünlü, 2001).

Roman tarihinde en çok okunan ve adından en çok söz edilen Don Kişot, modern romanın başlangıcı olarak kabul edilir.

Türk romanında Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu adlı eserinde Nihal’in, Mai ve Siyah’ta Ahmet Cemil’in geçirdikleri değişim bu olumsuzluğa örnek verilebilir.

Modernist romancı, realist romancının gerçek olarak sunduğu şeylere kuşkuyla bakar, bununla birlikte gerçeğin var olduğuna hâlâ inanır ve içinde kaybolduğu karanlık labirentlerde umarsızca onu arar.

Hikâyede geçen zaman saniye, dakika, saat vb. ile ölçülür. Anlatının (romanın) zamanı satır, paragraf, sayfa ile ölçülür. Bu ikisi arasındaki ilişki, yani hikâyedeki zamanın dilsel zamana aktarılması ise özetleme sahneleme duraklama ve eksilti olmak üzere dört biçimde gerçekleştirilir.

Realist roman, yansıtmacı (mimetik) ve öykülemeci (diegetik) anlatım yöntemlerini kullanarak dış gerçekliği nesnel biçimde vermeyi amaçladığından kronolojik zamana bağlı kalır ve anlatının zamanını tarihsel bağlamla ilişkili kılar.

Roman kahramanı natüralist romanda bilimsel bir obje olarak ele alınır. Bu akımda, soyaçekimin, insanın fizyolojik yapısının, fiziksel ve toplumsal çevre koşullarının belirlediği bir kader karşısında kişisel iradenin payı yok denecek kadar azalmış, kahramanın eylemlerinin bir anlamı kalmamıştır.

Parodi (yansılama) önceki çağlarda basit bir retorik işlem iken çağdaş romanın yaratıcı pratiklerinden biri olarak önem kazanmıştır. En yalın anlamıyla, bir metni başka bir amaçla kullanmak, ona yeni bir anlam yüklemektir. Parodi daha çok hicvetme ya da gülünç kılma amacıyla bir metni model alarak farklı bir anlam bağlamında onu dönüştürmeye dayalı bir yöntemdir.

Yapısalcılar, anlatı kişilerini birer yapı taşı olarak olay örgüsündeki işlevlerine göre sınıflandırmışlardır. V.Propp’un olağanüstü Rus masalları üzerine yaptığı çalışma çıkış noktası olmuştur.

Binbir Gece, Decameron gibi anlatılarda kullanılan çerçeve hikâye tekniğinde bir esas anlatı ve onun anlatıcısı vardır. Bir de anlatı içindeki hikâyelerin anlatıcı ya da anlatıcıları yer alır.