YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Bir kuruluşun sivil toplum kuruluşu sayılabilmesi için her şeyden önce devlet dışı bir kuruluş olması gerektiği genel kabul görmektedir. Birleşmis Milletler Ekonomi ve Sosyal Konseyinin sivil toplum örgütü tanımı şöyledir; “Sivil toplum örgütü, devletlerarası anlaşma temeline dayanmayan bütün uluslararası örgütler hükümet dışı örgüttür.”  Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Kamuoyu oluşturmak ve demokrasinin gelişimine katkı sağlamak sivil toplum kuruluşlarının genel amaçlarındandır. Diğer seçenekler Avrupa birliği kapsamındaki sivil toplum kuruluşlarına özgüdür. Avrupa Birliği, Birlik içindeki sivil toplum örgütlerlerinin temel özelliklerini şu şekilde belirlemiştir. Sivil toplum örgütleri;

Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Sivil toplum örgütlerinin amaçları çerçevesinde birçok toplumsal işlevleri de söz konusudur. Bu işlevleri şu şekilde özetlemek mümkündür (İbrahim ve Wedel, 1997: 73); Sivil toplum örgütleri:

Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

1980’lerden sonra sıkça tartışılan bir konu haline gelmiş ve çok çeşitli içerikler yüklenmiş bir kavram olan ‘sivil toplum’un kökeni Antik Yunan’a kadar uzanır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Batıda Rönesans sonrası gelişmelerin bir sonucu olarak yeni bir siyasal toplum arayışı gündeme gelmiş, bunun bir gereği olarak ulus devlet, ulusal nitelikli bir din, daha katılımcı ve özgürlükçü bir siyasal yaşam ve doğal halden arınmış bir siyasal yapı gibi temalar tartışılmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Sivil toplum örgütlerinin tabandan gelen popüler hareketlerin yerini aldığını öne sürenlerin yanı sıra bu örgütlerin kuruluşlarından bu yana emperyalist yapıda olduğu ve koloniyal dönemdeki ruhban sınıfın rolüne benzer bir görev yürüttüğü görüşünü savunanlar da vardır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

“Sivil toplum kuruluşu” kavramı ilk defa 1945 yılında Birleşmiş Milletler teşkilatının kuruluşu sırasında Kuruluş Beyannamesinin 10. Bölümününün 71. Madde’sinde devlet ve üye ülkelere ait olmayan örgütlerin danışmanlık rolü ile ilgili tanımlamada kullanılmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

1990’lı yıllarda hayatın birçok alanında sivil toplum örgütlerinin faaliyet göstermesi, nitelik ve nicelik olarak adeta bir patlama yapması, kimi akademisyenler tarafından 21. Yüzyılın “sivil toplum örgütleri çağı” olarak nitelendirilmesine yol açmıştır.Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Halka yönelik hizmetler, Selçuklu ve Osmanlı döneminde vakıf adı verilen kuruluşlar tarafından sağlanmıştır. İslam kaynaklı yardım geleneğine ve dini yapıya dayalı vakıflar, yerel idarenin araçları olarak, merkezi idarenin yapamadığı veya etkisiz kaldığı durumlarda toplumsal hizmetlerin yanı sıra altyapı hizmetleri de sağlamıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

TÜSEV’in 2006 yılında yapmış olduğu araştırmada, sivil toplum örgütüne göre değişmekle birlikte, kurumsallaşma eksikliği, yönetişim sorunu, güven ve katılım eksikliği gibi temel bileşenlerin önemli sorun alanları olduğu ortaya çıkmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Teorik temelleri 18. yüzyılda atılmış ve kavram temelde liberal değerler çerçevesinde Locke, Rousseau, Burke, Fichte, Paine, Hegel ve Marks gibi düşünürler tarafından geliştirilmiştir.

Bir kuruluşun sivil toplum kuruluşu sayılabilmesi için her şeyden önce devlet dışı bir kuruluş olması gerektiği genel kabul görmektedir.

Sivil toplum örgütleri, resmi kurumlar dışında ve bunlardan bağımsız olarak politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçları doğrultusunda lobi çalışmaları, ikna ve eylemler yapan, üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük usulüyle kabul eden, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağışlar ve/veya üyelik ödemeleri ile sağlayan kuruluşlardır. Yani üyelik ücreti vardır.

Oda, sendika, vakıf ve dernek adı altında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri, vakıf ve dernekler gibi topluma yararlı hizmetler vermek için kurulmuş yasal topluluklardır. Sivil toplum örgütleri, herhangi bir devlet organından bağımsız, özel kişilerin girişimiyle yasal olarak kurulmuş her türlü organizasyon için kullanılan genel bir kavramdır. Şirket kar amaçlı bir yapı olarak bir sivil toplum kuruluşu değildir.

Alexis de Tocqueville sivil toplumu, kendisini benzer ideallere adamış ve despotizme karşı duruşlarının sürdürülebilmesi için devletten korunması gereken örgütler evreni olarak yüceltir.

Diğer bir ifadeyle, ekonomik alanı ifade eden ve burjuva toplumunun gelişmesiyle siyasi alandan özerk bir alan oluşturan sivil toplum, toplumun temel altyapısını oluşturur.Marx’ta altyapı yani ekonomik ilişkileri temsil eden sivil toplum üstyapının yani devletin oluşumunda belirleyicidir.

Gramsci’de sivil toplum altyapısal alanda değil üstyapısal alandadır. Buna ek olarak Gramsci’ye göre sivil toplum Marx’ta olduğu gibi ekonomik ilişkileri değil, ideolojik ve kültürel ilişkileri, düşünsel hayatı içerir.

Bugünkü anlamda “sivil toplum kuruluşu” kavramı ilk defa 1945 yılında Birleşmiş Milletler teşkilatının kuruluşu sırasında, Kuruluş Beyannamesinin 10. Bölümünün 71. Maddesinde devlet ve üye ülkelere ait olmayan örgütlerin danışmanlık rolü ile ilgili tanımlamada kullanılmıştır.

Osmanlı İmparatorluğunun Uluslararası Cenevre Sözleşmesi’nde 5 Temmuz 1865’te taraf olarak yer aldığı ve 11 Haziran 1868 tarihinde “Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti”ni kurduğu görülmektedir.Zamanla İmparatorluk genelinde yaygınlaşan ve “Hilâli Ahmer” adını alan bu köklü kuruluş, İslâm ülkelerinde modern anlamdaki ilk sivil toplum örgütü olma özelliğini taşımaktadır.

Türkiye’de 80.750 dernek, 4494 vakıf, 96 işçi sendikası, 54 Kamu işçileri sendikası, 4.749 oda ve 58.090 kooperatif olmak üzere toplam 148.233 sivil toplum örgütü faaliyetini sürdürmektedir.