YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Çevre hareketinin toplumsal alanda önemli bir varlık kazanması 1980’li yıllarda gerçekleşmiştir. Çevrecilik feminizm ile birlikte 1980’ler boyunca toplumsal muhalefetin taşıyıcısı rolünü üstlenmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye'de 1980’lerden 1990’lara geçerken ekolojik düşüncedeki farklı duruşları temsil eden grupların sayısının arttığı görülmektedir. Dönemin önemli gelişmelerinden biri kuşkusuz 1988’de Yeşiller Partisi’nin kurulmasıdır. Siyasal parti kimliğinin çevresel muhalefetin etkisini ve gücünü artıracağına dair görüşün ağır basması sonucunda kurulan parti, Avrupa’daki yeşillere benzer biçimde iktidarı değil, çevresel muhalefetin sesini duyuracağı yeni bir kanal olmayı hedeflemiştir. Doğru yanıt B'dir.

Habitat II Konferansı, Türkiye’de çevreciliğin kurumsallaşmaya başlamasında önemli dönüm noktalarından biridir. Ulusal düzeyde olduğu kadar ulus ötesi alanda tanınırlığın büyük ölçüde profesyonel kurumsal yapılara sahip olmayı gerektirdiğinin fark edilmesiyle çevre örgütlerinin ilgisi kurumsallaşmaya doğru kaymıştır. Doğru yanıt D'dir.

Castells’in “çağımızın en kapsamlı ve etkili hareketi” olarak nitelediği çevrecilik, ortaya çıktığı günden bu yana belirgin değişimler geçirmiştir.

Derin ekoloji kavramı ilk kez Norveçli felsefeci Arne Naess tarafından kullanılmıştır.

Doherty (2001: 7) çevre hareketlerinin sergilemesi beklenen özellikleri şöyle sıralamaktadır:

Nükleer güç, kaynak kıtlığı, asit yağışları, zehirli (toksik) atıklar, kirlilik, yaşam kalitesinin bozulması gibi sorunlar toplumların çevre konusundaki duyarlılığını artırmıştır.

Brezilya’da 1971’de kurulan Doğal Çevreyi Koruma Derneği’nin ardından 1970’ler boyunca çok sayıda yeşil grup doğmuş; yeşil hareketin üyeleri 1982’de eyalet meclislerine seçilmiştir.

Chipko hareketinin en önemli özelliği kadınların, hareketin doğuşunda ve devamında başı çekmesidir.

Doherty yeşil hareket tanımına bağlı olarak çevre hareketi içindeki grupları dörde ayırmaktadır: 1) Çevre sosyal hareket örgütleri 2) Doğrudan eylem grupları 3) Yerel çevre grupları 4) Yeşil partiler.

İlk yeşil partiler 1972’de Yeni Zelanda Tazmanya’da Değerler Partisi adıyla kurulmuştur.

Çevre örgütleri arasında TEMA, Doğa Derneği, WWF-Türkiye, Greenpeace-Türkiye sayılabilir.

26 Nisan 1986’da yaşanan Çernobil nükleer kazası dünyada olduğu gibi Türkiye’de de nükleer enerji hakkındaki kuşku ve endişeyi artırmış; nükleer karşıtı hareketleri canlandırmıştır. Mersin Akkuyu’da nükleer güç santrali kurulması kararı verilmesinin ardından 1977-79 döneminde daha çok yöre halkının öncülüğünde gelişen “nükleere hayır” kampanyası, 1992’de santralin yeniden gündeme gelmesiyle yerel halkın, ekolojik grupların, meslek örgütlerinin içinde olduğu, Greenpeace gibi uluslararası çevre örgütlerinin destek verdiği nükleer karşıtı harekete dönüşmüştür.

Castells çevreciliği, "Söylem ve pratiklerinde egemen yapısal ve kurumsal mantığa karşı çıkarak insan etkinlikleriyle doğal çevre ara­sında yıkıcı sonuçlara neden olan ilişki biçimlerini düzeltmeyi amaçlayan tüm ortak hareketler." ola­rak tanımlamaktadır.

Ekoloji "İnsanları eko-sistemin parçası olarak gören ve dinamik, evrimsel bir perspektişe bu sistemin dengesini korumayı amaçlayan inançlar, kuramlar ve projeler seti." bi­çiminde tanımlamaktadır.

Çevreci düşünce içindeki farklı yaklaşımları vur­gulamak üzere sıklıkla yapılan ayrımlardan biri derin ekoloji ile sığ (yüzeydel) ekoloji arasındadır. Derin ekoloji kavramı ilk kez Norveçli felsefeci Arne Naess tarafından kullanılmıştır. Derin eko­loji insan doğa ilişkisini derinlemesine sorgular ve temelden değiştirilmesi gereğine inanır. Derin ekolojiyi sığ ekolojiden ayıran doğal çevreye at­fedilen değerdir. Canlı merkezci (biyosantrik) bir yaklaşım olan derin ekolojiye göre, doğa kendin­de bir değere sahiptir; öteki varlıklar insanların amaçları için yararlı olup olmadıklarından ba­ğımsız olarak salt varoluşları dolayısıyla değerli­dirler, insanlar doğadan ayrı ya da üstünde değil, öteki canlılarla birlikte onun bir parçasıdır. Biyos-ferik eşitlik ilkesi gereği, insanların yaşamsal ih­tiyaçlarını karşılamak dışında yaşam formlarının zenginliğini ve çeşidiliğini azaltmaya hakları yok­tur.

insan merkezci olan sığ ekoloji, özellikle endüstrileşmiş ülkelerdeki insanların re­fahını ve yaşam kalitesini koruma kaygısıyla çevre kirliliği, kaynakların tükenmesi, yoksul ülkelerde­ki nüfus artışı gibi sorunlarla ilgilenir.

"Kusursuz doğa" imgesinin yön verdiği yaban kültü anlayışında doğa kendinde bir değere sahiptir ve her türlü insan müdahalesinden korunmalıdır.

Eko-verimlilik öğretisinde ise doğa­nın kendisi değil, "doğal kaynak" "doğal sermaye", "ekosistem hizmetleri" olarak insanlara sunduğu yarar değerin konusunu oluşturur. Ekonomik bü­yümenin devamlılığı için doğal kaynakların sürdü­rülebilir yönetimi ve akılcı kullanımı esastır. Do­layısıyla, ilkinde doğaya aşkın derin bir saygı söz konusu iken, ikincisinde sürekli kullanım için do­ğal kaynakların bilimsel yönetimi hakim felsefedir.

Singer'a göre türcülük bireyin kendi türü­nün üyelerinin çıkarlarını diğer türlerin üyelerinin çıkarlarından üstün tutmasıdır. İnsanların salt diğer türlerin sahip olma­dığı özellikleri dolayısıyla daha yüksek bir ahlaki statüye sahip olduğu görüşüne da­yanır. Türcü, insan türünün diğer bütün türlerden üstün olduğunu ve insanların onları kendi amaçları için kullanmaya hakkı olduğunu savunur.