YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Sosyolojik gelenekte kimlik kuramı sembolik etkileşimcilikle bağlantılıdır ve William James ile G.Herbert Mead’ın tartıştığı pragmatik benlik kuramına dayandırılır. Benlik, insanların iletişim ve dil aracılığıyla kendi doğaları ve toplumsal dünya üzerinde düşünmelerini sağlayan insana özgü bir yetenektir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Mead, kendilik ve toplum arasında diyalektik bir ilişki olduğunu öne sürer. Önceden var olan toplumsal yapılar, anlamlar ve bağlamlar kendiliğin gelişim koşullarını belirler ve kendilik başkalarıyla etkileşim içinde sosyal yapıları, anlamları ve bağlamları biçimlendirir. Bu bilgilere göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Sembolik etkileşimcilik geleneğine göre kimlik kavramsalı, kişinin kendisini taşıdığı çeşitli ve farklı kimliklerin kombinasyonu olarak görmesini ve sosyal ilişkiler ağında yer alan rollere ilişkin içselleştirilmiş anlamlar setini ifade eder (Streyker, Owens ve White, 2000:6). Kimlik kuramı, prototip sorusu, ‘neden bazı insanlar boş zamanları olduğu bir öğleden sonrası arkadaşlarıyla golf oynarken bazıları çocuklarını hayvanat bahçesine götürür?’ olan yapısal sembolik etkileşimcilik kaynaklı rol ilişkili tercih-seçim davranışı kuramıdır. Sembolik etkileşimci çerçeve bireylerin, yaşamlarındaki tercihleri algılayabilen aktörler olduklarını varsayar. Etkileşim ve davranışlar durumların, bağlamların tanımlanmasıyla biçimlendirilir. Tanımlamalar etkileşim sürecinde geliştirilen paylaşılmış inanışlar temelinde yapılır (Stryker, 2000:26). Bu bilgilere göre C seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139);
• Maddi zenginlik,
• Aşırı bilgi yüklemesi,
• Alternatif kültürel çeşitliliğin birey üzerinde yarattığı karmaşa,
• Sistemin bireyin kendini tanımlaması için kurumsal temelli ve kültürel normatif alternatifleri sağlama konusunda yetersizliği.

Buna göre D seçeneğinde verilen ifade bu özelliklerden biri değildir.

Yeni toplumsal hareketlerin oluşumu kolektif kimlik arayışına dayanır (Johnston vd. 1994 aktaran Hunt ve Benford,2004:437). Yeni toplumsal hareketleri eski hareketlerden ayıran temel özelliklerden biri de önceki hareketlerde zayıf olan ve geri planda kalan kimlik boyutudur. Hareketlere ivme kazandıran etkenler ve şikâyetler kimlik sorunsalıyla ilişkili kültürel ve sembolik konulardır (Johnston, Larana ve Gusfield,1999:136). Yeni toplumsal hareketler yaklaşımına göre hareketlerin temelini kimlik arayışı oluşturur. Harekete yol açan etkenler, harekette yer alan aktörlerin kendilerini güçlü hissedecekleri farklı bir toplumsal gruba ait olma duygusu bağlamında, kültürel ve sembolik temalar etrafında yoğunlaşmaktadır. Bunlar egemen sistemi sorgulayan alt kültürel yönelimlerdir (Melucci, 1980 aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1994:139). Toplumsal hareketlerde kimlik olgusunun yeni bir konu olmadığının öne sürülmesine karşın yeni toplumsal hareketlerle ilişkili yeni kimlik politikalarında yeni olan özellik, farklılık ve ötekilik üzerine yapılan vurgudur. Modern zamanlarda toplumsal hareketlere yön veren itici güç eşitlik ideali iken yeni toplumsal hareketlerdeki aktörler özgün kimliklerini, kendilerini tanımlama ve başkaları tarafından tanınma süreçlerini öne çıkarmaktadırlar (Çayır, 1999:28). Kimliğin yeni biçimlerde tanımlanması ve “farklılığın” kimlik tanımlamasındaki ayrıcalıklı konumu yeni toplumsal hareketlerin ayırt edici bir özelliği haline gelmiştir. Bireyin kendini tanımlama süreci kolektif örgütlenmelerden ayrışmış, kolektif kimliği reddederek değil ama bu kimliği araçsallaştırarak gelişme sürecine girmiştir (Leyla, 2006:36). Bu bilgilere göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir (Poletta ve Jasper, 2001:286);
• Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması
• Hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması
• Strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması
• Hareketin sonuçlarının ortaya çıkması

Buna göre B seçeneğindeki ifade bu aşamalardan biri değildir.

Toplumsal hareket kimliğini Johnston, Larana ve Gusfield (1994) bireysel, kolektif ve kamusal olarak; Hunt, Benford ve Snow (1994) başkahraman, düşman-hasım ve izleyici olarak boyutlandırmışlardır. Jasper (1997) ise bütüncül ve deneysel verilere dayalı bir kimlik tipolojisi geliştirmiştir (aktaran Dunlap ve McCright,2008:1047). Buna göre;
1. Kişisel kimlik, yaş gibi nitelikler ve koşucu, atık değerlendirici gibi eylemler ile İtalyan Amerikalı gibi özellikleri ifade eden ortaklıklarla özdeşleşmedir.
2. Kolektif kimlik, sınıf, din, cinsel tercih gibi bir grubun sınırlarına, ilgilerine ve özgünlüklerine ilişkin bir ortak algıdır.
3. Hareket kimliği, feminist ya da çevreci olmak gibi değişim arayan bir gücün parçası olmayı ifade eder.

Bu bilgilere göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Hall’a (1993) göre kimliklerin varlığı temel olarak kurgusaldır. Ulusal kimlikler genelde saflık, homojenlik iddiasıyla sunulur ancak gerçekte kurgusaldır ve melez kimlikler oluşturulabilir.Doğru cevap A'dır.

Kimlik kavramsalına ilişkin farklı yaklaşımların içerdiği sorunların çözümlenmesi, kimlik kavramsalının potansiyelini toplumsal hareket kuramı ve araştırmaları açısından daha belirginleştirebilir. Bu sorunları şöyle ifade edebiliriz (Stryker, 2000:25-26):

1. Toplumsal kategori ve grup kavramlarının birbirlerine denk olarak ele alınması, aynılaştırılması.

2. Toplumsal hareketler ve bu hareketlere katılanlar arasındaki ilişkilere yönelik önemli sorular sorma ve bu soruları cevaplama konusunda yetersizlik.

3. Bir hareketin bütün olarak değerlendirilmesi ya da farklı hareketler arasında karşılaştırma yapılabilmesi için yeterli olan kimliğin kategorik, kültürel ve kolektif kavramsallaştırılmalarının aktörlerin farklı hareketlerinin çözümlenmesinde yetersiz kalması.

4. Bireysel ve kolektif kimlikler arasındaki ilişkilerdeki önemli kuramsal ve deneysel konuları çözen tanımlamalarda bireysel ve kolektif kimliklerin birleştirilmesi.

5. Bireysel ve kolektif kimliklerin pekiştirici niteliğinin önemli konuları açıkladığının varsayılması.

6. Sadece harekete dayalı kimlik çözümlemesinin, kimlik ve harekete katılımın çok yönlü ilişkilerini anlama konusunda yetersiz olması. Doğru cevap D'dir.

a. Gönüllü-istenir kimlikler: Katolik, kulüp üyeliği, demokrat-cumhuriyetçi, feminist, arkadaş, eş, anne-baba, öğrenci.

b. Gönüllü-istenmez: Alkolik, bağımlı, eşcinsel, sigara kullanan.

c. Gönülsüz-istenir: Afro-Amerikan, kızerkek evlat, Hispanik, Yahudi, erkek, kadın. Doğru cevap B'dir.

Tajfel’in öncülük ettiği toplumsal kimlik yaklaşımı gerek kimlik olgusunun gerekse toplumsal hareketler bağlamında toplumsal kimliklerin anlaşılmasına yardımcı olacak niteliktedir.Doğru cevap C'dir.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139); • Maddi zenginlik, • Aşırı bilgi yüklemesi, • Alternatif kültürel çeşitliliğin birey üzerinde yarattığı karmaşa, • Sistemin bireyin kendini tanımlaması için kurumsal temelli ve kültürel normatif alternatifleri sağlama konusunda yetersizliği.Doğru cevap D'dir.

1960’ların sonlarında Amerikalı sosyologlar tarafından, toplumsal hareketlere katılanların kimliklerine yönelik ilginin arttığı vurgulanmıştır. Ralph Turner (1969), kişisel kimlik ile kişisel dönüşümü toplumsal hareketler alanının giderek önemi artan konuları olarak belirtirken Klapp (1969), kolektif kimlik arayışını modern toplumun fakirleştirdiği etkileşime bir karşılık olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap B'dir.

1970’ler ve 1980’lerde ileri endüstri toplumlarında ortaya çıkan yeni kolektif davranış biçimleri, toplumsal hareket olgusunun yeniden kavramsallaştırılmasına yönelik çalışmaları gerektirmiştir. Barış hareketleri, öğrenci hareketleri, nükleer karşıtı hareket, azınlık milliyetçilikleri, eşcinsel hakları, hayvan hakları, kadın hakları, alternatif tıp, köktenci dinî hareketler, çevreci hareketler ve New Age hareketleri bu dönemde ortaya çıkan hareketlerdir (Laraña, Johnston ve Gusfield, 1994:3).Doğru cevap C'dir.

Bireylerin toplumsal harekete katılma kararı ile kimlik arasındaki ilişkiyi vurgulayan Stryker’a (2000:29) göre kişilerin harekete katılma kararı alıp almamaları sadece hareketin gelişimi, etkililiği, dönüşümü ve sürekliliği açısından önem taşımaz. Bu durum örneğin sendika üyelerinin grev ya da boykotlara katılma kararı da vermek zorunda olmalarıyla açıklanabilir.Doğru cevap D'dir.

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir (Poletta ve Jasper, 2001:286);

• Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması

• Hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması

• Strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması

• Hareketin sonuçlarının ortaya çıkması   Doğru cevap E'dir.

Erik Erikson (1902-1994), Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalist. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır.

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux' e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz:

Kimlik karmaşık bir yapıdır. Bireyin toplam bütün kimliği birbiriyle örtüşen, üst üste gelen boyutlardan ya da alt kimliklerden ibarettir. Kimlik, milliyet, etnisite, bölge, cinsiyet, cinsellik, yaş, kuşak, meslek, politik üyelik, çeşitli sosyal gruplara üyelik (ortak hobi ya da ortak deneyim vb) ve yasa dışı gruplarda yer almak ile yakından ilişkilidir.

Ralph Turner (1969), kişisel kimlik ile kişisel dönüşümü toplumsal hareketler alanının giderek önemini artan konuları olarak belirtirken Klapp (1969), kolektif kimlik arayışını modern toplumun fakirleştirdiği etkileşime bir karşılık olarak değerlendirmiştir.