YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Çözümü: Kimlikler bireylerin toplumsal yapıdaki konumları, içinde bulundukları belirli gruplar ve toplumsal kategorilerle yakından ilişkilidir. Smith-Lovin, bu bağlamda kimliği üç boyutta sınıflandırmıştır. Bunlar;

İnsanların iletişim ve dil aracılığıyla kendi doğaları ve toplumsal dünya üzerinde düşünmelerini sağlayan yeteneğe benlik denir. Benlik iki aşamalıdır: İçteki öznel, yaratıcı, belirleyen ve bilinmeyen ben (I), dıştaki, belirlenmiş ve toplumsal aşamayı yansıtan ben (me). Doğru cevap Doğru cevap B’dir.

Öznel, yaratıcı ve bilinmeyen olan içteki “ben”dir (I). Dıştaki ben ise belirlenmiş ve toplumsal aşamayı yansıtan “ben”dir. Doğru cevap D’dir.

“Toplumsal hareketler ve bu hareketlere katılanlar arasındaki ilişkilere yönelik önemli sorular sorma ve bu soruları cevaplama konusunda yetersizlik” kimlik kavramına ilişkin yapılan çalışmaların konularından biridir. Dolayısıyla bu konuda tüm soruların cevaplandığını söylemek doğru olmaz. Diğer seçeneklerdeki konularda, yine bu kavramsala ilişkin yapılan çalışmalar arasında yer alır. Doğru cevap E’dir.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki      ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer. Bunlar;

Ahlaki dejenerasyon ise postmodern toplumun bir özelliği değildir. Doğru cevap E’dir.

Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması, hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması, strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması ve hareketin sonuçlarının ortaya çıkması bir hareket ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün aşamalarıdır, fakat sonuçların kamuoyuna duyurulması kimliğin üstlendiği rolün bir aşaması değildir. Doğru cevap E’dir.

Kolektif kimlik; sınıf, din, cinsel tercih gibi bir grubun sınırlarına, ilgilerine ve özgünlüklerine ilişkin bir ortak algıdır. Doğru cevap B’dir.

Yeni toplumsal hareket kuramcılarına göre kimlik hareketleri, dışa vurumcu stratejileri işe koşarak egemen kültürde dönüşümü ve yeni toplumsal kimliklerin tanınmasını talep eder (Bernstein, 2002:86).  Bu süreçte kimlik ve toplumsal hareketle hareketin çevresi arasında çok boyutlu bir etkileşim söz konusudur. Doğru cevap A’dır.

Erik Erikson (1902-1994) Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalist. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır.

Kimlik iki boyutta ele alınabilir: 

Öznel Kimlik 

Bireyin kendine ilişkin algısına dayalı tanımladığı kimlik. 

Nesnel Kimlik 

Bireyin kendine ilişkin algısından bağımsız, biyolojik ve sosyolojik olarak sahip 

olduğu kimlik.

Öznel Kimlik: Bireyin kendine ilişkin algısına dayalı tanımladığı kimlik.

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux (1991)’e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz (aktaran Gudykunst ve Kim, 2003: 98):

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux (1991)’e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz (aktaran Gudykunst ve Kim, 2003: 98): 

a. Gönüllü-istenir kimlikler: Katolik, kulüp üyeliği, demokrat-cumhuriyetçi, feminist, arkadaş, eş, anne-baba, öğrenci. 

b. Gönüllü-istenmez: Alkolik, bağımlı, eşcinsel, sigara kullanan. 

c. Gönülsüz-istenir: Afro-Amerikan, kız-erkek evlat, Hispanik, Yahudi, erkek, kadın.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139);

D’Emilio (1983) bireyin özel yaşam alanına olanak tanıyan kentleşme ve endüstrileşmenin yeni toplumsal hareketlerdeki yeni kimliklerin oluşumunda etkili olduğunu varsayar. Buna örnek olarak eşcinsel hareketlerdeki kimlik olgusu verilebilir. Eşcinsel seks her zaman var olmuş olsa da bu yüzyılın başına kadar sapma, gayri ahlaki ve yasadışı bir davranış olarak algılanırken artık sapkın bir kimlik olarak da görülmeye başlanmıştır (Poletta ve Jasper, 2001:287).

Yeni toplumsal hareketler yaklaşımına göre hareketlerin temelini kimlik arayışı oluşturur. Harekete yol açan etkenler, harekette yer alan aktörlerin kendilerini güçlü hissedecekleri farklı bir toplumsal gruba ait olma duygusu bağlamında, kültürel ve sembolik temalar etrafında yoğunlaşmaktadır. Bunlar egemen sistemi sorgulayan alt kültürel yönelimlerdir (Melucci, 1980 aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1994:139).

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir (Poletta ve Jasper, 2001:286); 

• Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması 

• Hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması 

• Strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması 

• Hareketin sonuçlarının ortaya çıkması

1960’lardan bu yana giderek artan bir yoğunlukta ve çeşitlilikte görülmekte olan yeni toplumsal hareketlerin en belirgin özelliklerinden biri de kimlik olgusudur. Kimlik, postmodern ya da endüstri sonrası toplum olarak adlandırılan toplumsal yapıda küreselleşmenin etkisiyle dönüşüme uğramış, böylece kimliğin yeni ve farklı yönleri öne çıkmaya başlamıştır. Hızla değişen dünyada kimlik olgusu da dinamik bir yapı göstermektedir. Çoklu kimliklerin giderek yaygınlaştığı günümüzde kimliklerin, kabul görme ve toplumsal yapıda, kamusal alanda tanınma talepleri yoğunluk kazanmıştır. Bu koşullar toplumsal hareketlerde kimlik olgusunun merkezî bir rol oynamasına yol açmıştır. Kimlik olgusu, çatışma halindeki “uygarlıklar alanı” olarak tanımlanabilecek günümüz dünyasında özellikle Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından ideolojilerin yerini almıştır (Maalouf, 2009:181,184). Dünyada “kimliklerin çoklaşması ve patlaması” olarak tanımlayabileceğimiz bir süreç yaşanmaktadır. Kolektif gruplar geliştirdikleri
yeni kimliklerini bütün kanallarla alenileştirme ve kamulaştırma çabası içindedir (Alankuş,1996; Akt. Gökalp, 2004: 60). Bu bilgilere göre, doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Erik Erikson (1902-1994) Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalisttir. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır. İkinci Dünya Savaşı sırasında kişisel aynılık ve tarihsel süreklilik duygusunu kaybetmiş hastalara atışa “kimlik krizi” kavramını geliştiren Erikson, bunu insanın sekiz yaşam evresi modeline uyarlamış ve gençlik dönemini potansiyel kimlik karışıklığından oluşan evresel bir kriz dönemi olarak tanımlamıştır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Kimlik konusunda çok sayıda farklı yaklaşım geliştirilmiştir. Genel kabul görmüş tek bir yaklaşımdan söz edilemez. Bu nedenle kimliğin tanımlanmasına ilişkin yaklaşımları değerlendirerek, ortak noktaların üzerinde durmak yararlı olacaktır. Kimlik tartışmaları temelde iki geleneğe ayrılabilir (Marshall,1999:405):
a. Psikodinamik yaklaşımlar ve
b. Sosyolojik yaklaşımlar

Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.