YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Lofland (1996) ise başka bir açıdan toplumsal hareketlerin tanımlayıcı dört temel elementini be- lirlemiştir.

Geniş ölçekte insan sayısı

Değişimi sağlamaya ya da engellemeye dö- nük ortak bir hedef

Belirli bir düzeyde liderlik ve organizasyon

Göreli olarak uzun bir dönemde kalıcılık vesüreklilik

Özellikle 1750-1850 döneminde dünyada Av- rupa merkezli hareketlerin dışında gerçekleşen top- lumsal hareketleri genel olarak kapsayacak şöyle bir sınıflandırma yapılabilir (Ağartan, Choi ve Huynh, 2008:21);

a. Amerika’daki köleliğe karşı isyanlar,

b. Balkanlar’dan Amerika’ya uzanan, sömür- geci ve yayılmacı sistemlerdeki milliyetçi ve ayrılıkçı hareketler,

c. Asya ve Ortadoğu’dan Amerika’ya uzanan alanda, dünya ekonomisine katılmaya ve bu ekonomiyle birleşmeye karşı olan ve dün- yanın geri kalanı ile bağlantıları koparmayı deneyen girişimler,

d. Ortadoğu, Asya, Afrika ve Amerika boyun- ca görülen, Avrupa kültürüne ve kapitalist kültüre direnen, genellikle dinsel ya da kül- türel hareketler olarak adlandırılan uygar- lıkçı hareketler.

Toplumsal hareketin oluşabilmesi için kampan- ya, hareket repertuarı ve MBSB gösterilerinin yer alması gereklidir. Kampanya bir seferlik dilekçe, miting ya da gösteriden fazlasını ifade eder. Kam- panyada üç unsur bulunur; Kendi başına oluşmuş talepçiler grubu, talep nesneleri ve bir grup halk. Hak talep edenlerin, nesnelerin ya da halkın tekil eylemleri değil bu üçü arasındaki etkileşim top- lumsal hareketi oluşturur. Kampanya repertuva- rında ise çeşitli siyasal eylem türleri bulunur (Tilly, 2004:17). MBSB hareketleri çeşitli özellikler taşır (Tilly, 2004:18);

• Makul olma: Ölçülü davranışlar, düzgün kıyafetler: din görevlilerinin, yüksek rüt- belilerin ve çocuklarıyla birlikte annelerin katılımı.

Birlik: Benzer rozetler, bandajlar, ilanlar ve kostümler, saflar halinde yürüyüş, şarkı söy- leme ve dua etme.

Sayı: Katılımcı sayısı, imzalanan dilekçe- ler, seçmenlerin mesajları, sokakların dol- durulması.

• Bağlılık: Kötü hava koşullarının dikkate alınmaması, yaşlı ve engellilerin gönüllü katılımı, baskıya direnç gösterme, gösterişli fedakârlık, bağış ve yardım.

Katma değer kuramı, toplumsal hareketlerin oluşması için belirli koşulların gerekli olduğunuöne süren sosyolog Neil Smelser (1963) tarafın- dan geliştirilmiştir. Smelser toplumsal hareketleri, diğer kolektif davranışlar gibi şekillendikleri top- lumsal sistemler içinde açıklamaya çalışır.

Toplumsal hareketler kendilerini çevreleyen toplumdaki derin ve köklü değişimlerin sonucu olarak modern yaşamın artırdığı rasyonelleşmeye tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Toplumsal nitelikli hareketlerin, protestoların ve devrimlerin altında yatan temel eylem, mücadeleci/ kavgacı kolektif davranıştır.

Smelser'e göre kolektif davranış biçimleri ve ilgili oldukları sistem elementleri farklı açıdan değerlendirilmektedir;

Kolektif davranışların bu bağlamda daha çok olumsuz bir yaklaşımla değerlendirildiği görülmektedir.

“Toplumsal Hareket" kavramını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır.

Lofland (1996) işe başka bir açıdan toplumsal hareketlerin tanımlayıcı dört temel elementini belirlemiştir;

Özellikle 1750-1850 döneminde dünyada Avrupa merkezli hareketlerin dışında gerçekleşen toplumsal hareketleri genel olarak kapsayacak şöyle sınıflandırma yapılabilir;

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Demokratikleşmenin sağladığı ortam toplumsal hareketleri besler. Demokratikleşme sürecinin toplumsal hareketi destekleme yolları şöyle sıralanabilir;

Toplumsal hareketleri açıklamak üzere işe koşulan başlıca yaklaşımlar arasında Kolektif Davranış, Göreli Yoksunluk, Kaynak Hareketliliği, Politik Süreçler, Katma Değer, Ağ Kuramı, Rasyonel Tercih ve Kimlik Yönelimli Yaklaşımlar sayılabilir.

Katma değer yaklaşımı, işlevselci geleneğe dayanması ve yapısal zorlamaları, baskıyı toplum açısından birliği ve düzeni bozucu nitelikte görmesi nedeniyle eleştirilmektedir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır. Eğitim, din ve siyaset gibi kurumsal davranışlardan farklı olarak da kolektif davranışları yönetecek kurumsallaştırılmış normlar yoktur. Blumer’e göre kolektif davranış büyük ölçüde planlanmamış, kurallara bağlanmamış ve yapılandırılmamış grup etkinliklerini kapsar. Doğru cevap A’dır.

Toplumsal hareketler, kolektif davranış, gelişim yönelimli değerler, kurumsal kolektif davranış, belli bir düzeyde örgütlenme ve geçici bir süreklilik kavramları çerçevesinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap C’dir.

“Toplumsal Hareket” kavramsalı ilk olarak Lorenz Von Stein tarafından siyasal mücadele bağlamında kullanılmıştır. Doğru cevap A’dır.

Batı toplumlar bağlamında toplumsal hareketlerin kaynağı Fransız devrimine ve kalabalıkların olumsuzluklara karşı gösterdikleri tepkilere kadar dayandırılmaktadır. Ancak, modern toplumsal hareketlerin gelişim sürecinde 19. yüzyılın ikinci yarısı bir başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Toplumsal hareket kavramı kolektif amaca dayalı, organize ve süreklilik sergileyen davranış biçimi olarak tanımlandığında bu başlangıç noktası anlamlı görünmektedir. 19. yüzyılın ikinci yarısından önce de birçok toplumsal nitelikli eylem yaşanmıştır ancak modern anlamda toplumsal hareketler 19. yüzyılın ortasında görülmeye başlanmıştır. Doğru cevap B’dir

Toplumsal hareketlere ilişkin A, B, D ve E seçeneklerinde belirtilen özellikler Charles Tilly’in görüşlerini ifade etmektedir. Doğru cevap C’dir

Kalabalıkların baştan çıkmaya hazır olduğunu belirten ve aşırılığını vurgulayan Gustave Le Bon’a göre toplumsal hareketler daha çok irrasyonellik durumudur. Sidney Tarrow politik fırsatlar kuramını; Herbert Blumer sembolik etkileşimcilik yaklaşımını; Neil Smelser katma değer kuramını; John McCarthy kaynak hareketliliği kuramını geliştirmiştir. Doğru cevap E’dir.