YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Türkiye’de neoliberal model Ocak 1980’de önemli bir borç krizi sırasında IMF ve Dünya bankası ile yapılan anlaşmalar ile uygulamaya konmuş ve alternatifsizlik söylemi içinde devam etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kapitalist dünya sistemi kuramının temel argümanı bütün ülkelerin aynı anda gelişemeyecekleridir. Merkez ve çevre arasındaki ilişki sömürü ilişkisidir. Merkez ülkeler çevre ülkelerin ürettiği artı değere el koymaktadır. Bütün ülkelerin aynı anda gelişememesinin nedeni budur. Doğru cevap A'dır.

Sermayenin toplam sosyal döngüsünün ikinci aşamasında erken endüstrileşen ülkelerde sermaye aşırı artmış; yeni kârlılık koşullarının aranması gündeme gelmiştir. Anonim şirketler gelişmiş ve toplumda var olan mülkiyet hakları tek elde yoğunlaşmıştır. Buna bağlı olarak sermaye yaratıcısı bankalar güçlenmiş ve sermaye hem borç sermaye hem de hayâli sermaye olarak ulus dışına çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal değişme; içinde doğduğumuz toplumları biçimlendiren teknoloji ve kültür düzeyi, endüstrileşme, kentleşme, kırdan kente doğru göçler, bireyleşme, bürokrasinin gelişmesi, medyanın ve internetin hayatımızda gittikçe artan etkisi gibi dinamik güçleri içeren bir süreçtir. Başka deyişle, toplumsal değişme gerek kültürün, gerekse toplumsal kurumların zaman içerisinde dönüşmesi anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal değişme sürecinin üç temel ve genel özelliğinden bahsetmek mümkündür:

1. Hangi toplum söz konusu olursa olsun, top- lumsal değişme kaçınılmazdır.

2. Toplumsal değişme genelde planlanmadan or- taya çıkar. Planlandığı durumlarda ise öngö- rülmemiş sonuçlar ortaya çıkabilir.

3.Toplumsal değişme tartışmalı bir süreçtir. Çünkü nasıl yaşanılması gerektiğine dair gö- rüşler birbirleriyle çelişebilmektedir.

Doğru cevap E'dir.

Mutlak yoksulluk

Bireyin geçimini sağlayabilmek için ihti- yaç duyduğu kaynaklardan yoksun kaldığı bir duruma işaret eder. Uluslararası araş- tırmalar, geçim düzeyiyle ölçülen toplam yoksulluk düzeyinin çok yüksek olduğunu gösterirken, bazı araştırmalar düşük gelirli ülkelerde yaşayanların neredeyse yarısının mutlak yoksulluk koşullarında olduklarını öne sürmektedir

Doğru cevap D'dir.

2000 yılında dünya genelinde ülke liderleri bir araya geldiler. Düşük gelirli ülkelerin yurttaşlarının yaşamlarını iyileştirecek birtakım programlar üre- terek “Binyıl Kalkınma Hedeflerini” oluşturdular. Bu hedefler şunlardır:

Açlığın ve mutlak yoksulluğun yok edilmesi

Temel eğitimin yaygınlaştırılması

Cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi

Çocuk sağlığının iyileştirilmesi-Çocuk ölümlerinin ortadan kaldırılması

Anne sağlığının iyileştirilmesi

HIV/AIDS ile mücadele edilmesi

Çevrenin sürdürülebilirliğinin korunması

Kalkınma programlarında evrensel bir ortaklık kurulabilmesiDoğru cevap C'dir

Anomi, Bir toplumun normlarının etkisizleşmesi, çöküntü, karışıklık ya da çatışma olması durumunu ifade eder. Ekonomik değişim çok hızlı olabilir. Bu durumda ahlâki dü- zenlemeler farklılaşma ile uzmanlaşmanın artışına ayak uyduramayabilir ve top- lumda anormal bir iş bölümü görülebilir. Doğru cevap A'dır.

İdeoloji, Fransız düşünürü Destutt de Tracy (1754- 1836) tarafından idea (görülen biçim) sözcüğüyle logos (bilgi) sözcüklerinin ek- lemlenmesiyle yapılmış ve düşünceyi ince- leyen bilim anlamında ileri sürülmüştür. Fransa’da görgücü ve duyumcu filozoşara ideolog denmiştir (Hançerlioğlu, 1977: 26). İdeoloji kavramı siyaset ve iktisat alanları arasındaki ilişkiler bağlamında da tartışılmaktadır

Karl Marx (1818-1883)

Marx liberal görüş açısından ön plana çıkan bireye karşılık toplumsal olanı ortaya koymuştur (Antonio, 2000: 114). Maddeci tarih görüşüne da- yanan diyalektik yaklaşımıyla diğer evrimci yakla- şımlardan ayrılır. Ona göre toplumsal değişmenin temel nedeni sınıf çatışmalarıdır. Sınıflar toplum- lardaki farklı üretim biçimlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Üretim güçleri ile üretim ilişkileri üretim bi- çimlerini oluşturur. Marx’a göre üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çatışma insanların ira- deleri dışında meydana gelir. İnsanların ideolojileri maddi hayat tarafından biçimlenir. Doğru cevap D'dir.

Talcott Parsons (1902 - 1979)Evrimci ve yapısal-fonksiyonalist kuramcılar arasında Amerikalı sosyolog Parsons öne çıkmak- tadır. Ona göre toplumsal değişme basitten kar- maşığa doğru giden normal bir toplumun evrimi- dir. Weber’den aldığı toplumsal eylem kavramını Durkheim’dan aldığı toplumsal kurum kavramı ile uzlaştırmaya çalışarak kendi kuramını geliştir- miştir. Herhangi bir bireyin toplumsal eylemleri, içinde yaşadığı toplumun kurumları çerçevesinde ortaya çıkar. Birey bu çerçevede tercihler yapmak zorunda kalır. Bir toplumsal sistemde fonksiyonla- rın ayrışması neticesinde yapısal farklılaşma mey- dana gelir. Ancak bu farklılaşmanın kültürel sis- temin yardımı ile bütünleşmeye gitmesi beklenir. Doğru cevap A'dır.

Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabil- mek için denetim sistemleri gelişir. Modern toplumun politik örgütlenme biçimi ulus devlettir. Giderek ulus devletler tarih sahnesine aktörler olarak çıkmış ve uluslararası ilişkilerin çapı gelişerek küreselleşme sürecini hızlandırmıştır. Dolayısıyla, modernite olmasaydı, küreselleşme de gelişemezdi. Modern sosyal yaşamı modernite öncesi sosyal yaşamlardan ayıran en önemli özelliği dinamik oluşudur. O halde modern toplumu dinamik yapan nedir? Modern toplum her şeyden önce zaman ve mekân ayrışmasına işaret eder. Modernite öncesi toplumlarda zaman ve mekân insanların günlük yaşamlarını idâme ettirdikleri yer ile sınırlıydı. Bilimin gelişmesi, evrensel bir takvim sisteminin icadı ve standartlaşmış zaman dilimleri modern toplumun modern öncesi toplumlardan temel farkını oluşturur. Mekanik saatin icadı zaman ile mekânı ayrıştırmıştır. Küresel haritanın icadı ile ayrıştırılan zaman ve mekânın farklı biçimlerinde sosyal ilişkiler yeniden örgütlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Bauman (2006: 93) “insanın yaşamak için mi tükettiği, yoksa tüketebilmek için mi yaşadığı” soru- sunu sormamız gerektiğine vurgu yapar ve tüketim toplumu kültüründeki insanı şöyle tanımlar:

“Tüketiciler toplumundaki tüketiciler için hare- ket halinde olmak, aramak, bulamamak, daha doğrusu henüz bulmamış olmak, marazi bir du- rum değil, bir mutluluk vaadidir; belki de mut- luluğun kendisidir. Onlarınki varışı bir lanete dönüştüren umutlu bir yolculuktur... Tüketim oyunu ele geçirme, mülk edinme hırsı ya da mad- di, somut anlamda servet biriktirme değil, yeni bir şeyin ve önceden bilinmeyen bir duygunun verdiği heyecan aşkına oynanır. Tüketiciler her şeyden önce, heyecan derleyicileridir; onlar, şeyle- rin ancak tâli ve ikincil anlamda koleksiyoncularıdır. Doğru cevap B'dir.

2000 yılında dünya genelinde ülke liderleri bir araya geldiler ve düşük gelirli ülkelerin yurttaşlarının yaşamlarını iyileştirecek birtakım programlar üreterek "Binyıl Kalkınma Hedeflerini" oluşturdular. Bu hedefler şunlardır:
1. Açlığın ve mutlak yoksulluğun yok edilmesi
2. Temel eğitimin yaygınlaştırılması
3. Cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi
4. Çocuk sağlığının iyileştirilmesi-Çocuk ölümlerinin ortadan kaldırılması
5. Anne sağlığının iyileştirilmesi
6. HIV/AIDS ile mücadele edilmesi
7. Çevrenin sürdürülebilirliliğinin korunması
8. Kalkınma programlarında evrensel bir ortaklık kurulabilmesi

Hedefler arasında gelir dağılımının iyileştirilmesi olmadığı için doğru cevap C'dir.

Asabiyyya kavramı İbn Haldun'a aittir. İbn Haldun çölde yaşayan Bedevi kabilelerin "asabiyya" (grup duygusu ve bilinci) sayesinde birleşebildiklerini ve şehirlerde yaşayanların refahından pay alabilmek için idareyi ele geçirdiklerini; ancak şehir hayatının lüks ve refahına kapılıp başka Bedevilerin saldırısına açık hale geldiklerini anlatır. Böylece idareyi yeni Bedeviler ele alır ve devir yeniden başlar. Doğru cevap E'dir.

1789 Fransız Devrimi, geri dönüşü olmayan bir tarihsel dönüm noktası olarak kabul edilir. Fransız Devrimi sona erdiğinde toplum, tarih ve siyaset üç temel olayla sarsılır: Birinci olay insanların temel hak ve özgürlüklere sahip oldukları düşüncesinin yeşermesi ve insan-insan ilişkilerinde yeni bir çığır açılmasıdır. İkinci olay, Fransız Devrimi'nin ekonomik ve siyasal sonuçlarının feodal toplumun temellerini sarsmasıdır. Üçüncü olay ise bu tarihe kadar içe dönük olarak gerçekleşmiş olan felsefe yapma geleneğinin sarsılması ve tarih algısının toplumsallık kazanmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Toplumların geliştikçe ceza hukukunun giderek azalacağını öne süren düşünür Durkheim'dir. İş bölümünün artması farklı fonksiyonlara ilişkin "geri verdirici" hukuku ortaya çıkarır. Geri verdirici hukuk bireylerin başka bireylerle olan ilişkilerini düzenler. Örneğin, medeni kanun, ticaret kanunu, usul kanunları, anayasa ve idare kanunları böyledir. Doğru cevap B'dir.

Yapısalcı - fonksiyonalist yaklaşım, sistem modeli çerçevesinde düşünülür. Sistem modeli, herhangi bir düzeyde gerçekleşen toplumsal değişmenin diğer düzeyleri etkileyeceği düşüncesini içerir. Doğru cevap A'dır.

Modern sosyal yaşamı modernite öncesi sosyal yaşamlardan ayıran en önemli özelliği dinamik oluşudur. O halde modern toplumu dinamik yapan nedir? Modern toplum her şeyden önce zaman ve mekân ayrışmasına işaret eder. Modernite öncesi toplumlarda zaman ve mekân insanların günlük yaşamlarını idâme ettirdikleri yer ile sınırlıydı. Bilimin gelişmesi, evrensel bir takvim sisteminin icadı ve standartlaşmış zaman dilimleri modern toplumun modern öncesi toplumlardan temel farkını oluşturur. Doğru cevap C'dir.

Marx'a göre özgür iş gücü modernitenin anahtar kavramıdır. Emek pazarda satılan bir meta haline gelmeden kapitalizm gelişemezdi. Kapitalizmin gelişmesi aynı zamanda fabrikada çalışma biçimine bağlı olarak artan disiplini de getirmiştir. Doğru cevap D'dir.