YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Bir toplumda kurumların değişmesi kadar düşüncelerin, tutumların ve değerlerin değişmesi de önemlidir. Bununla birlikte, yasa ve kurumlar değişse de birey psikolojisi hemen değişememektedir. Bu çerçevede, maddi kültürün manevi kültürden daha hızlı değişmesi durumunu anlatmak üzere Ogburn “kültürel geri kalma”  ifadesini kullanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Değişmenin toplumsal yapının bütün kurumlarında aynı anda ve hızda meydana gelmediğini düşünen Mübeccel Kıray, bir toplumda hem eski hem de yeni yapıya ilişkin özelliklerin bir arada bulunabildiğini ifade etmiş; “tampon mekanizmalar”ın bir toplumdaki fonksiyonel bütünlüğü yarattığına işaret etmiştir. Bu çerçevede, Kıray’ın Ereğli araştırmasında annenin aile içinde gittikçe önem kazanan yeri ve ebeveynlerin kız evlat yanında barınmasıyla ortaya çıkan genişlemiş aile tampon mekanizmaya bir örnek teşkil etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Toplumu evrim sırasında gittikçe karmaşıklaşan bir organizmaya benzeten Spencer, aksiyonalist yaklaşımın değil, tıpkı Comte ve Durkheim gibi evrimci yaklaşımın temsilcilerinden biridir.

Doğru cevap D'dir.

Nüfusun az, işbölümünün basit olduğu mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya geçiş sürecinde artan nüfusla birlikte işbölümü karmaşıklaşır, bireysel çeşitlilik artar, bilinç giderek genelleşerek, bulanıklaşır. Bununla birlikte, mekanik dayanışmada insanların bilinçleri ve değer yargıları birbirlerine çok benzerken, organik dayanışma içindeki toplumlarda bireyleri bir arada tutan evrensel değerlerdir. Doğru cevap E'dir.

Yapısalcı -fonksiyonalist yaklaşımın dayandığı sistem modeli, herhangi bir düzeyde gerçekleşen toplumsal değişmenin diğer düzeyleri etkileyeceği düşüncesini içermektedir. Bu çerçevede, toplumsal değişme makro, orta düzey ve mikro olmak üzere üç düzeyde ele alınmaktadır. Makro düzey için uluslararası sistem ve devletler; orta düzey için şirketler, siyasi partiler ve dinsel hareketler ve mikro düzey için aileler, meslek grupları ya da arkadaşlık grupları örnek teşkil edebilir. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal değişmeyi etkileyen teknoloji, ekonomi ya da kültüre bağlı bir ya da birden fazla etmen düşüncesini yeterli bulmayan aksiyonalist yaklaşıma göre, değişme için bütün bu etmenlerden ziyade sosyal aktörlerin aksiyonları gereklidir. Başka bir ifadeyle, bu yaklaşıma göre toplumsal değişme toplumsal hareketler neticesinde gerçekleşebilir. Doğru cevap D'dir.

Modernitenin bireyleşme olmadan gerçekleşemeyeceğini savunan düşünür Simmel’dir. Simmel’e göre, geleneksel toplumlarda aile ve akraba bağlantıları içinde sosyalleşen bireyler, moderniteyle birlikte bağlantı kurmak istedikleri grupları akılcı bir biçimde seçmeye başlamışlardır. Birey artık çeşitli gruplara üyedir ve bu durum bireyin belirsizlik duygusuna kapılmasına neden olabilir. Ayrıca para ekonomisi insanlar arası ilişkilerin çözülmesine ve insanın yabancılaşmasına yol açmıştır. Dolayısıyla,  Simmel aslında modern toplumda bireyin bir yandan özgürleşmek, öte yandan kendi yarattığı objelerin esiri olmak gibi bir ikilemde kaldığını savunmuştur. Doğru cevap B'dir.

Huntington içinde bulunduğumuz dönemi nitelemek üzere sıklıkla kullanılan kültürel homojenleşme yerine “uygarlıklar çatışması” ifadesini kullanmıştır. Uygarlıkları kültürel/dinsel özelliklerine göre kategorilere ayıran Huntington, uygarlıkların çoğunun modernleşmek istediğini ama Batılılaşmak istemediğini iddia etmiştir. Bununla birlikte, Huntington’un kültürü din farklılığına indirgemesi ve İslamiyeti Batı’nın karşısına yerleştirmesi eleştiri almıştır.

Küresel meta, insan ve kültür dolaşımı zincirlerini analiz eden kuram “Dünya Kültürü Kuramı”dır. Ayrıca, dünya kültürü kavramı eğitsel, yönetsel, örgütsel ve yurttaşlıkla ilgili pratiklerin bütün toplumlarda benzer biçimler almış olduğuna da işaret etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Küreselleşmeyi özellikle 1970’lerden bu yana enformasyon toplumunun ortaya çıkması ve gelişmesi ile bağlantılı olarak ele alan kuramcı Castells’tir. Castells’e göre, internet gibi yeni iletişim teknolojileri sayesinde bilgi akışı hızlanmış ve birbirinden bağımsız gibi gözüken toplumlar bilgi ve sermaye akışı sayesinde ekonomik ve politik açılardan birbiriyle bağlantılı hale gelmiştir. Doğru cevap D'dir.

Ritzer, modern toplumu tanımlarken “Toplumun McDonaldlaştırılması” kavramını ortaya atmıştır. Ritzer’a göre akılcılaşma süreci, modern yaşamın ihtiyaçlarına verdiği yanıtları dört temel unsura dayandırır: verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetim. Bu unsurların hepsi özünde kapitalist toplumda egemen olan üretim biçiminin gereksinimleri ile ilgilidir. Kapitalizmde üretim artmalı, ne kadar üretilebileceği öngörülebilmeli ve denetlenebilmelidir. Giderek tüm yaşam alanlarına hâkim olan akılcılaşma süreci standardizasyonu getirmiştir. Doğru cevap C’dir.

Weber, toplumsal değişmeyi sosyal eylemlilik yaklaşımı çerçevesinde ele almaktadır.  Weber toplumsal değişmenin nedenleri arasında önemli bir unsurun düşünceler olduğunu öne sürmüştür. Ona göre toplumda zaman içerisinde gelişen düşünceler kültürel birikim sağlar ve değişmenin etkili gücü haline gelir. Düşünceler sosyal eylemliliğe yol açtığı ölçüde önem kazanır. Bu gelişme sonucunda eski toplumsal yapı meşruluğunu kaybeder. Doğru cevap A'dır.

Bir toplumda kurumların değişmesi kadar düşüncelerin, tutumların ve değerlerin değişmesi de önemlidir. Yasa ve kurumlar değişse de birey psikolojisi hemen değişememektedir. Maddi kültürün manevi kültürden daha hızlı değişmesine Ogburn “kültürel geri kalma” adını vermiştir. Doğru cevap B’dir.

Avrupa’da Rönesans ile ortaya çıkan, insanların kaderlerine hâkim olabilecekleri fikri, insanları gerçek anlamda tarihin öznesi konumuna getirmiştir. Yeniden doğuş, uyanış ifadeleriyle özdeşleştirilen Rönesans, içinde yaşadığımız çağın başlangıcı sayılır. Bu fikir, Fransa’da gelişen Aydınlanma ve İngiltere’de başlayan Endüstri Devrimi ile de pekişmiştir. Doğru cevap C'dir.

Durkheim toplumun değişmesini nüfusun artması ve iş bölümünün gelişmesi ile ilişkilendirmiştir.  Ona göre iş bölümünün gelişmesinin üç temel nedeni vardır. Birincisi belli bir coğrafyada yaşayan nüfus yoğuluğunun artması, ikincisi buna bağlı olarak kentlerin gelişmesi, üçüncüsü de kentlerde yaşayan sosyal kitlenin artışına bağlı olarak sosyal hacmin çoğalmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Herbert Spencer toplumu evrim sırasında gittikçe karmaşıklaşan bir organizmaya benzetmiştir. Nasıl insan organizması bir sistem ise ve vücudun uzuvları bu organın parçaları iseler, toplum da parçalardan oluşan bir bütündür. Toplumun bütünü bir yapıyı oluşturur. Toplum içinde yer alan kurumlar bu yapının sağlıklı işlemesi için gerekli fonksiyonları yerine getirir. Spencer’e göre değişmenin kaynağı toplumun içindedir ve tüm toplumlar evrim sürecinden geçmektedir. Doğru cevap A'dır.

“Akılcılaşma” (rasyonalite) Weber’in modernite kavramsallaştırmasının anahtar kelimesidir. Sekülerleşmeyle birlikte bir toplumda dinin kurumsal etkisinin azalması beklenir. Eğitim ve bilimde artış ve yayılma gözükür. Geleneksel ve karizmatik otorite biçimleri yerlerini akılcı, yasal ve bürokratik otorite biçimlerine bırakır. Doğru cevap D'dir.

Simmel’e göre modernite bireyleşme olmadan gerçekleşemez. Geleneksel toplumlarda bireyler daha ziyade aile ve hısım-akraba bağllantıları içinde sosyalleşirken, moderniteyle birlikte bireyler bağlantı kurmak istedikleri grupları akılcı bir biçimde seçmeye başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Modernite’nin öbür boyutu kapitalizmdir. Kapitalizm pazarda gerçeklesşen rekabeti ve iş gücünün metalaşmasını içerir. Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabilmek için denetim sistemleri gelişir. Doğru cevap B'dir.

Samuel Huntington kültürel homojenleşme yerine “uygarlıklar çatışması” dönemine girdiğimizi öne sürmüştür. Uygarlıkları kültürel/dinsel özelliklerine göre kategorilere ayırmış; uygarlıkların çoğunun modernleşmek istediğini ama Batılılaşmak istemediğini iddia etmiştir. Doğru cevap D'dir.