YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Avrupa’da Rönesans ile ortaya çıkan, insanların kaderlerine hâkim olabilecekleri fikri, insanları gerçek anlamda tarihin öznesi konumuna getirmiştir. Yeniden doğuş, uyanış ifadeleriyle özdeşleştirilen Rönesans, içinde yaşadığımız çağın başlangıcı sayılır. Bu fikir, Fransa’da gelişen Aydınlanma ve İngiltere’de başlayan Endüstri Devrimi ile de pekişmiştir. Doğru cevap C'dir.

Durkheim toplumun değişmesini nüfusun artması ve iş bölümünün gelişmesi ile ilişkilendirmiştir.  Ona göre iş bölümünün gelişmesinin üç temel nedeni vardır. Birincisi belli bir coğrafyada yaşayan nüfus yoğuluğunun artması, ikincisi buna bağlı olarak kentlerin gelişmesi, üçüncüsü de kentlerde yaşayan sosyal kitlenin artışına bağlı olarak sosyal hacmin çoğalmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Herbert Spencer toplumu evrim sırasında gittikçe karmaşıklaşan bir organizmaya benzetmiştir. Nasıl insan organizması bir sistem ise ve vücudun uzuvları bu organın parçaları iseler, toplum da parçalardan oluşan bir bütündür. Toplumun bütünü bir yapıyı oluşturur. Toplum içinde yer alan kurumlar bu yapının sağlıklı işlemesi için gerekli fonksiyonları yerine getirir. Spencer’e göre değişmenin kaynağı toplumun içindedir ve tüm toplumlar evrim sürecinden geçmektedir. Doğru cevap A'dır.

“Akılcılaşma” (rasyonalite) Weber’in modernite kavramsallaştırmasının anahtar kelimesidir. Sekülerleşmeyle birlikte bir toplumda dinin kurumsal etkisinin azalması beklenir. Eğitim ve bilimde artış ve yayılma gözükür. Geleneksel ve karizmatik otorite biçimleri yerlerini akılcı, yasal ve bürokratik otorite biçimlerine bırakır. Doğru cevap D'dir.

Simmel’e göre modernite bireyleşme olmadan gerçekleşemez. Geleneksel toplumlarda bireyler daha ziyade aile ve hısım-akraba bağllantıları içinde sosyalleşirken, moderniteyle birlikte bireyler bağlantı kurmak istedikleri grupları akılcı bir biçimde seçmeye başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Modernite’nin öbür boyutu kapitalizmdir. Kapitalizm pazarda gerçeklesşen rekabeti ve iş gücünün metalaşmasını içerir. Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabilmek için denetim sistemleri gelişir. Doğru cevap B'dir.

Samuel Huntington kültürel homojenleşme yerine “uygarlıklar çatışması” dönemine girdiğimizi öne sürmüştür. Uygarlıkları kültürel/dinsel özelliklerine göre kategorilere ayırmış; uygarlıkların çoğunun modernleşmek istediğini ama Batılılaşmak istemediğini iddia etmiştir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de neoliberal model Ocak 1980’de önemli bir borç krizi sırasında IMF ve Dünya bankası ile yapılan anlaşmalar ile uygulamaya konmuş ve alternatifsizlik söylemi içinde devam etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kapitalist dünya sistemi kuramının temel argümanı bütün ülkelerin aynı anda gelişemeyecekleridir. Merkez ve çevre arasındaki ilişki sömürü ilişkisidir. Merkez ülkeler çevre ülkelerin ürettiği artı değere el koymaktadır. Bütün ülkelerin aynı anda gelişememesinin nedeni budur. Doğru cevap A'dır.

Sermayenin toplam sosyal döngüsünün ikinci aşamasında erken endüstrileşen ülkelerde sermaye aşırı artmış; yeni kârlılık koşullarının aranması gündeme gelmiştir. Anonim şirketler gelişmiş ve toplumda var olan mülkiyet hakları tek elde yoğunlaşmıştır. Buna bağlı olarak sermaye yaratıcısı bankalar güçlenmiş ve sermaye hem borç sermaye hem de hayâli sermaye olarak ulus dışına çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal değişme; içinde doğduğumuz toplumları biçimlendiren teknoloji ve kültür düzeyi, endüstrileşme, kentleşme, kırdan kente doğru göçler, bireyleşme, bürokrasinin gelişmesi, medyanın ve internetin hayatımızda gittikçe artan etkisi gibi dinamik güçleri içeren bir süreçtir. Başka deyişle, toplumsal değişme gerek kültürün, gerekse toplumsal kurumların zaman içerisinde dönüşmesi anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal değişme sürecinin üç temel ve genel özelliğinden bahsetmek mümkündür:

1. Hangi toplum söz konusu olursa olsun, top- lumsal değişme kaçınılmazdır.

2. Toplumsal değişme genelde planlanmadan or- taya çıkar. Planlandığı durumlarda ise öngörülmemiş sonuçlar ortaya çıkabilir.

3.Toplumsal değişme tartışmalı bir süreçtir. Çünkü nasıl yaşanılması gerektiğine dair görüşler birbirleriyle çelişebilmektedir.

Doğru cevap E'dir.

Mutlak yoksulluk

Bireyin geçimini sağlayabilmek için ihtiyaç duyduğu kaynaklardan yoksun kaldığı bir duruma işaret eder. Uluslararası araştırmalar, geçim düzeyiyle ölçülen toplam yoksulluk düzeyinin çok yüksek olduğunu gösterirken, bazı araştırmalar düşük gelirli ülkelerde yaşayanların neredeyse yarısının mutlak yoksulluk koşullarında olduklarını öne sürmektedir.

Doğru cevap D'dir.

2000 yılında dünya genelinde ülke liderleri bir araya geldiler. Düşük gelirli ülkelerin yurttaşlarının yaşamlarını iyileştirecek birtakım programlar üre- terek “Binyıl Kalkınma Hedeflerini” oluşturdular. Bu hedefler şunlardır:

Açlığın ve mutlak yoksulluğun yok edilmesi

Temel eğitimin yaygınlaştırılması

Cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi

Çocuk sağlığının iyileştirilmesi-Çocuk ölümlerinin ortadan kaldırılması

Anne sağlığının iyileştirilmesi

HIV/AIDS ile mücadele edilmesi

Çevrenin sürdürülebilirliğinin korunması

Kalkınma programlarında evrensel bir ortaklık kurulabilmesi.         Doğru cevap C'dir

Anomi, bir toplumun normlarının etkisizleşmesi, çöküntü, karışıklık ya da çatışma olması durumunu ifade eder. Ekonomik değişim çok hızlı olabilir. Bu durumda ahlâki düzenlemeler farklılaşma ile uzmanlaşmanın artışına ayak uyduramayabilir ve toplumda anormal bir iş bölümü görülebilir. Doğru cevap A'dır.

İdeoloji, Fransız düşünürü Destutt de Tracy (1754- 1836) tarafından idea (görülen biçim) sözcüğüyle logos (bilgi) sözcüklerinin eklemlenmesiyle yapılmış ve düşünceyi inceleyen bilim anlamında ileri sürülmüştür. Fransa’da görgücü ve duyumcu filozoflara ideolog denmiştir (Hançerlioğlu, 1977: 26). İdeoloji kavramı siyaset ve iktisat alanları arasındaki ilişkiler bağlamında da tartışılmaktadır.

Karl Marx (1818-1883)

Marx liberal görüş açısından ön plana çıkan bireye karşılık toplumsal olanı ortaya koymuştur (Antonio, 2000: 114). Maddeci tarih görüşüne dayanan diyalektik yaklaşımıyla diğer evrimci yaklaşımlardan ayrılır. Ona göre toplumsal değişmenin temel nedeni sınıf çatışmalarıdır. Sınıflar toplum- lardaki farklı üretim biçimlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Üretim güçleri ile üretim ilişkileri üretim bi- çimlerini oluşturur. Marx’a göre üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çatışma insanların iradeleri dışında meydana gelir. İnsanların ideolojileri maddi hayat tarafından biçimlenir. Doğru cevap D'dir.

Talcott Parsons (1902 - 1979)Evrimci ve yapısal-fonksiyonalist kuramcılar arasında Amerikalı sosyolog Parsons öne çıkmaktadır. Ona göre toplumsal değişme basitten kar- maşığa doğru giden normal bir toplumun evrimidir. Weber’den aldığı toplumsal eylem kavramını Durkheim’dan aldığı toplumsal kurum kavramı ile uzlaştırmaya çalışarak kendi kuramını geliştirmiştir. Herhangi bir bireyin toplumsal eylemleri, içinde yaşadığı toplumun kurumları çerçevesinde ortaya çıkar. Birey bu çerçevede tercihler yapmak zorunda kalır. Bir toplumsal sistemde fonksiyonların ayrışması neticesinde yapısal farklılaşma mey- dana gelir. Ancak bu farklılaşmanın kültürel sistemin yardımı ile bütünleşmeye gitmesi beklenir. Doğru cevap A'dır.

Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabilmek için denetim sistemleri gelişir. Modern toplumun politik örgütlenme biçimi ulus devlettir. Giderek ulus devletler tarih sahnesine aktörler olarak çıkmış ve uluslararası ilişkilerin çapı gelişerek küreselleşme sürecini hızlandırmıştır. Dolayısıyla, modernite olmasaydı, küreselleşme de gelişemezdi. Modern sosyal yaşamı modernite öncesi sosyal yaşamlardan ayıran en önemli özelliği dinamik oluşudur. O halde modern toplumu dinamik yapan nedir? Modern toplum her şeyden önce zaman ve mekân ayrışmasına işaret eder. Modernite öncesi toplumlarda zaman ve mekân insanların günlük yaşamlarını idâme ettirdikleri yer ile sınırlıydı. Bilimin gelişmesi, evrensel bir takvim sisteminin icadı ve standartlaşmış zaman dilimleri modern toplumun modern öncesi toplumlardan temel farkını oluşturur. Mekanik saatin icadı zaman ile mekânı ayrıştırmıştır. Küresel haritanın icadı ile ayrıştırılan zaman ve mekânın farklı biçimlerinde sosyal ilişkiler yeniden örgütlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Bauman (2006) “insanın yaşamak için mi tükettiği, yoksa tüketebilmek için mi yaşadığı” sorusunu sormamız gerektiğine vurgu yapar ve tüketim toplumu kültüründeki insanı şöyle tanımlar:

“Tüketiciler toplumundaki tüketiciler için hare- ket halinde olmak, aramak, bulamamak, daha doğrusu henüz bulmamış olmak, marazi bir durum değil, bir mutluluk vaadidir; belki de mutluluğun kendisidir. Onlarınki varışı bir lanete dönüştüren umutlu bir yolculuktur... Tüketim oyunu ele geçirme, mülk edinme hırsı ya da maddi, somut anlamda servet biriktirme değil, yeni bir şeyin ve önceden bilinmeyen bir duygunun verdiği heyecan aşkına oynanır. Tüketiciler her şeyden önce, heyecan derleyicileridir; onlar, şeylerin ancak tâli ve ikincil anlamda koleksiyoncularıdır. Doğru cevap B'dir.