YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 39

Sivil toplum kavramı, bugünkü algıdan farklı olarak ilk kez Platon ve Aristo tarafından "devlet" kavramıyla birlikte kullanılmıştır.

Avrupa Birliği'nin, Birlik içindeki sivil toplum örgütleri için belirlediği temel özellikler şunlardır;

• Yapısal olarak “Avrupalı” olmalı ve üyeliği
coğrafi bir temele yayılmalı,
• Danışmanlığı tesis etmeli ve uzmanlık sahibi olmalı,
• Üyelerinin uzmanlık bilgisine doğrudan
başvurabilmeli, hızlı ve yapıcı bir danışmanlığa sahip olmalı,
• Diyalog konusuna önem vermeli ve asgari
koşulları sağlamalı,
• Avrupa toplumunun çıkarlarıyla uyuşan ve
genel olarak Avrupa Birliği Anayasası, değerleri ve hedefleri kapsamındaki temel sorun alanlarına yönelmeli,
• Birliğe üye devletler düzeyinde üyeleri olmalı,
• Avrupa Birliği ekseninde hareket etmek ve
üyelerini temsil etmek için gerekli yetkilerle
donatılmalı,
• Bağımsız olmalı, dış birimlerden, hükümetlerden veya lobi gruplarından talimat almamalı,
• Karar alma mekanizması ve yapısal açıdan
demokratik olmalı ve
• Mali açıdan şeffaf olmalıdır.

Sivil toplum örgütleri devlet ile bireyler arasında, sivil toplum yararına çalışan kuruluşlardır.

1980’lerden sonra sıkça tartışılan bir konu haline gelmiş ve çok çeşitli içerikler yüklenmiş bir kavram olan "sivil toplum"un kökeni Antik Yunan’a kadar uzanır.

Locke’da devlet yani sivil toplum sadece çıkabilecek ihtilaflarda başvurulan yasaların ve yaptırımların uygulanışında ortaya çıkar.

Gramsci’ye göre, sivil toplum Marx’ta olduğu gibi ekonomik ilişkileri değil, ideolojik ve kültürel ilişkileri, düşünsel hayatı içerir.

“Sivil toplum kuruluşu” kavramı ilk defa, 1945 yılında Birleşmiş Milletler teşkilatının kuruluşu sırasında kuruluş beyannamesinde dile getirilmiştir.

Uluslararası sivil toplum örgütlerinin gelişim süreci, 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır. Uluslararası sivil toplum örgütleri bu süreçte, köleliğe karşı hareket ve kadın haklarının kazanılması konularında çok önemli roller üstlenmişlerdir.

Resmi kayıtlara göre, 19. yüzyıl başlarında 15.000’den fazla vakıf olduğu bilinmektedir.

1996 yılında Habitat Konferansı’nın Türkiye’de gerçekleştirilmesi sivil toplumun dünya çapında artan önemine dikkat çekmekle kalmamış, Türkiye’den yüzlerce sivil toplum kuruluşu ve diğer paydaşların küresel sivil toplum hareketine katılmasına, sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında gündemlerini genişletmesine yol açmıştır.

Sivil toplum kavramı, bugünkü algıdan farklı olarak ilk kez Platon ve Aristo tarafından ‘devlet’ kavramıyla birlikte kullanılmıştır.

Sivil toplum örgütleri;

Sivil toplum örgütlerinin kuruluş amaçları birbirinden farklılıklar gösterse de hepsinin dayandığı temel, “birlikten güç doğar.” İlkesidir.

Özellikle Alexis de Tocqueville sivil toplumu, kendisini benzer ideallere adamış ve despotizme karşı duruşlarının sürdürülebilmesi için devletten korunması gereken örgütler evreni olarak yüceltir.

Sivil toplum kavramı Hobbes, Locke ve Rousseau gibi düşünürler tarafından farklı biçimlerde yorumlandıktan sonra kavramı bugün bilinen anlamda Hegel kullanmıştır.

Buna ek olarak Gramsci’ye göre sivil toplum Marx’ta olduğu gibi ekonomik ilişkileri değil, ideolojik ve kültürel ilişkileri, düşünsel hayatı içerir.

Ancak bugünkü anlamda “sivil toplum kuruluşu” kavramı ilk defa 1945 yılında Birleşmiş Milletler teşkilatının kuruluşu sırasında, Kuruluş Beyannamesinin 10. Bölümünün 71. Maddesinde devlet ve üye ülkelere ait olmayan örgütlerin danışmanlık rolü ile ilgili tanımlamada kullanılmıştır.

Zamanla İmparatorluk genelinde yaygınlaşan ve “Hilâli Ahmer” adını alan bu köklü kuruluş, İslâm ülkelerinde modern anlamdaki ilk sivil toplum örgütü olma özelliğini taşımaktadır. Hilâl-i Ahmer’in Şam, Amman, Bağdat, Mekke, Kahire gibi şubeleri, 20. Yüzyılda bu kentlerin bulunduğu bölgelerin bağımsızlıklarını ilân etmesinin ardından o ülkelerin Kızılay Cemiyetleri olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.

Avrupa Birliği ülkelerinde milyonlarla ifade edilebilecek sivil toplum örgütü faaliyet göstermektedir. Son yıllarda 1.200.000 derneğin faaliyet gösterdiği ABD’de ise ortalama her beş kişiye bir dernek düşmektedir. Buna karşılık Türkiye’deki dernek sayısı 80 bin civarındadır ve ortalama 900 kişiye bir dernek düşmektedir.

Türkiye’deki sivil toplum örgütlerinin günümüzde karşılaştığı sorunların aşılması ve sivil toplum örgütlerinin geliştirilmesi için yapılması gereken çalışmalar şu şekilde değerlendirilebilir;