YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 35

Modernitenin bireyleşme olmadan gerçekleşemeyeceğini savunan düşünür Simmel’dir. Simmel’e göre, geleneksel toplumlarda aile ve akraba bağlantıları içinde sosyalleşen bireyler, moderniteyle birlikte bağlantı kurmak istedikleri grupları akılcı bir biçimde seçmeye başlamışlardır. Birey artık çeşitli gruplara üyedir ve bu durum bireyin belirsizlik duygusuna kapılmasına neden olabilir. Ayrıca para ekonomisi insanlar arası ilişkilerin çözülmesine ve insanın yabancılaşmasına yol açmıştır. Dolayısıyla,  Simmel aslında modern toplumda bireyin bir yandan özgürleşmek, öte yandan kendi yarattığı objelerin esiri olmak gibi bir ikilemde kaldığını savunmuştur. Doğru cevap B'dir.

Küreselleşmeyi özellikle 1970’lerden bu yana enformasyon toplumunun ortaya çıkması ve gelişmesi ile bağlantılı olarak ele alan kuramcı Castells’tir. Castells’e göre, internet gibi yeni iletişim teknolojileri sayesinde bilgi akışı hızlanmış ve birbirinden bağımsız gibi gözüken toplumlar bilgi ve sermaye akışı sayesinde ekonomik ve politik açılardan birbiriyle bağlantılı hale gelmiştir. Doğru cevap D'dir.

Sermayenin toplam sosyal döngüsünün ikinci aşamasında erken endüstrileşen ülkelerde sermaye aşırı artmış; yeni kârlılık koşullarının aranması gündeme gelmiştir. Anonim şirketler gelişmiş ve toplumda var olan mülkiyet hakları tek elde yoğunlaşmıştır. Buna bağlı olarak sermaye yaratıcısı bankalar güçlenmiş ve sermaye hem borç sermaye hem de hayâli sermaye olarak ulus dışına çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal değişme; içinde doğduğumuz toplumları biçimlendiren teknoloji ve kültür düzeyi, endüstrileşme, kentleşme, kırdan kente doğru göçler, bireyleşme, bürokrasinin gelişmesi, medyanın ve internetin hayatımızda gittikçe artan etkisi gibi dinamik güçleri içeren bir süreçtir. Başka deyişle, toplumsal değişme gerek kültürün, gerekse toplumsal kurumların zaman içerisinde dönüşmesi anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Talcott Parsons (1902 - 1979)Evrimci ve yapısal-fonksiyonalist kuramcılar arasında Amerikalı sosyolog Parsons öne çıkmak- tadır. Ona göre toplumsal değişme basitten kar- maşığa doğru giden normal bir toplumun evrimi- dir. Weber’den aldığı toplumsal eylem kavramını Durkheim’dan aldığı toplumsal kurum kavramı ile uzlaştırmaya çalışarak kendi kuramını geliştir- miştir. Herhangi bir bireyin toplumsal eylemleri, içinde yaşadığı toplumun kurumları çerçevesinde ortaya çıkar. Birey bu çerçevede tercihler yapmak zorunda kalır. Bir toplumsal sistemde fonksiyonla- rın ayrışması neticesinde yapısal farklılaşma mey- dana gelir. Ancak bu farklılaşmanın kültürel sis- temin yardımı ile bütünleşmeye gitmesi beklenir. Doğru cevap A'dır.

1789 Fransız Devrimi, geri dönüşü olmayan bir tarihsel dönüm noktası olarak kabul edilir. Fransız Devrimi sona erdiğinde toplum, tarih ve siyaset üç temel olayla sarsılır: Birinci olay insanların temel hak ve özgürlüklere sahip oldukları düşüncesinin yeşermesi ve insan-insan ilişkilerinde yeni bir çığır açılmasıdır. İkinci olay, Fransız Devrimi'nin ekonomik ve siyasal sonuçlarının feodal toplumun temellerini sarsmasıdır. Üçüncü olay ise bu tarihe kadar içe dönük olarak gerçekleşmiş olan felsefe yapma geleneğinin sarsılması ve tarih algısının toplumsallık kazanmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Kapitalist Dünya Sistemi modelini geliştiren Andre Gunder Frank ve Immanuel Wallerstein'dir. Wallerstein, Frank'ın görüşlerini geliştirmiştir. Ona göre dünya ekonomik sisteminde üç konum vardır: merkez, yarı-çevre ve çevre. Frank'tan farklı olarak bu konumların sabit olmadığını ve bazı ülkelerin sistem içinde yer değiştirmelerinin mümkün olduğunu öne sürmüştür. Yarı-çevre ülkeler merkez ve çevre arasındaki kutuplaşmayı azaltıp sistemin kalıcılığını sağlamaktadır. Doğru cevap A'dır

Endüstri Dev­rimi'nin en önemli özellikleri şunlardır: 1) Ölüm oranlarında azalmaya bağlı olarak nüfusta artış, 2) Kırdan ken­te göçün sürekli artışı, 3) Kentlerde işçi sınıfının ortaya çıkışı, 4) Demiryolu sisteminin bulunması ve taşımacılıkta devrim, 5) Çiftçilik tekniklerinin ilerlemesi, 6) Sömürge pazarlarının gelişmesi saye­sinde sömürgelerden hammaddeler gelirken bitmiş malların sömürgelere satılışı, 6) Buhar gücünde­ki ilerlemelere bağlı olan teknolojik yeniliklerdir. Bu bilgilere göre doğru yanıt A şıkkıdır.

III., Auguste Comte'un görüşüdür. Spencer’e göre evrim basitlikten karmaşıklığa, homojenlikten heterojenliğe, tek tiplikten uzman­laşmaya giden doğrusal bir süreçtir. Dünyanın olu­şumu, dünya üzerinde yaşamın oluşumu, toplu­mun, ticaretin, bilimin ve sanatın gelişimi hep aynı süreçten geçer. Spencer toplumu evrim sırasında gittikçe karmaşıklaşan bir organizmaya benzetmiş­tir. Nasıl insan organizması bir sistem ise ve vücu­dun uzuvları bu organın parçaları iseler, toplum da parçalardan oluşan bir bütündür. Toplumun bü­tünü bir yapıyı oluşturur. Toplum içinde yer alan kurumlar bu yapının sağlıklı işlemesi için gerekli fonksiyonları yerine getirir. Spencer’e göre değiş­menin kaynağı toplumun içindedir ve tüm top­lumlar evrim sürecinden geçmektedir. İnsan top­lulukları önceleri homojen şekilde yaşamaktadır ve iş bölümü çok farklılaşmamıştır. Ancak kalıtımsal nedenler ve çevre koşulları yüzünden insanlar ay­rışmaya ve farklı roller, fonksiyonlar, prestij, güç, mal ve mülk edinmeye başlar. Giderek insanlar ara­sında zenginlik ve güç farkları artar. Farklı rollere ve fonksiyonlara sahip insanlar farklı gruplar oluş­turur. Dolayısıyla farklı meslek grupları ve sınıflar ortaya çıkar. Toplum o kadar karmaşık bir hal alır ki eski homojenliğe dönmek imkânsızlaşır. Evrim sürecinde farklılaşan parçalar yani kurumlar arasın­da karşılıklı bağımlılık artar. Spencer’e göre evrim sürecinde belirleyici öge endüstrileşmedir. Endüstrileşmenin getireceği yeni par­çaların toplumsal sisteme uyum sağlayarak bütün­leşeceği varsayılmıştır. Hatta Spencer, endüstrile­şen düzen sonunda savaşların yok olacağını, birey haklarının daha iyi korunacağı için hükümetlerin fonksiyonlarını yitireceğini öngörmüştür. Bu bilgiler ışığında, doğru yanıt C şıkkıdır.

Weber, toplumsal değişmeyi sosyal eylemlilik yaklaşımı çerçevesinde ele almaktadır.  Weber toplumsal değişmenin nedenleri arasında önemli bir unsurun düşünceler olduğunu öne sürmüştür. Ona göre toplumda zaman içerisinde gelişen düşünceler kültürel birikim sağlar ve değişmenin etkili gücü haline gelir. Düşünceler sosyal eylemliliğe yol açtığı ölçüde önem kazanır. Bu gelişme sonucunda eski toplumsal yapı meşruluğunu kaybeder. Doğru cevap A'dır.

1970’li yılların sonunda IMF ve Dünya Bankası’nın katkılarıyla neoliberal ekonomi politikaları az gelişmiş ülkelerin büyük bir kısmına sıçramıştır.Türkiye’de de bu model Ocak 1980’de önemli bir borç krizi sırasında IMF ve Dünya bankası ile yapılan anlaşmalar ile uygulamaya konmuş ve alternatifsizlik söylemi içinde devam etmiştir. Neoliberal küreselleşme derinleşmiş ve yaygınlaşmıştır. Doğru cevap D'dir.

Küreselleşmeyi özellikle 1970’lerden bu yana enformasyon toplumunun ortaya çıkması ve gelişmesi ile bağlantılı olarak ele alan kuramcı Castells’tir. Castells’e göre, internet gibi yeni iletişim teknolojileri sayesinde bilgi akışı hızlanmış ve birbirinden bağımsız gibi gözüken toplumlar bilgi ve sermaye akışı sayesinde ekonomik ve politik açılardan birbiriyle bağlantılı hale gelmiştir. Doğru cevap D'dir.

Sembolik etkileşimcilik kolektif davranışa dayanır. Kuramı geliştiren Herbert Blumer'e göre sosyoloji de kolektif davranışı irdeler. Toplumsal dünya kolektif davranıştan ibarettir. Blumer'in kolektif davranış ve toplumsal hareketlere ilişkin analizi üç aşamayı vurgular; toplumsal huzursuzluk, temel kolektif davranışlar ve son olarak toplumsal hareketler. Doğru cevap D'dir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır.

Açıkça tanımlanmış bileşenlerle çatışmacı ilişkiler toplumsal hareketlerin kavramsallaştırılması ve tanımlanmasında ortak eylemlerin niteliğiyle ilgili bir özelliktir.

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Toplumsal hareketin oluşabilmesi için kampan- ya, hareket repertuarı ve MBSB gösterilerinin yer alması gereklidir. Kampanya bir seferlik dilekçe, miting ya da gösteriden fazlasını ifade eder. Kam- panyada üç unsur bulunur; Kendi başına oluşmuş talepçiler grubu, talep nesneleri ve bir grup halk. Hak talep edenlerin, nesnelerin ya da halkın tekil eylemleri değil bu üçü arasındaki etkileşim top- lumsal hareketi oluşturur. Kampanya repertuva- rında ise çeşitli siyasal eylem türleri bulunur (Tilly, 2004:17). MBSB hareketleri çeşitli özellikler taşır (Tilly, 2004:18);

• Makul olma: Ölçülü davranışlar, düzgün kıyafetler: din görevlilerinin, yüksek rüt- belilerin ve çocuklarıyla birlikte annelerin katılımı.

Birlik: Benzer rozetler, bandajlar, ilanlar ve kostümler, saflar halinde yürüyüş, şarkı söy- leme ve dua etme.

Sayı: Katılımcı sayısı, imzalanan dilekçe- ler, seçmenlerin mesajları, sokakların dol- durulması.

• Bağlılık: Kötü hava koşullarının dikkate alınmaması, yaşlı ve engellilerin gönüllü katılımı, baskıya direnç gösterme, gösterişli fedakârlık, bağış ve yardım.

Temel kavramlar çerçevesinde tanımlanan toplumsal hareketlerin kavramsallaştırılmasında göz önünde bulundurulması gereken üç temel ilke söz konusudur. Bu üç ilke dikkate alınmadan herhangi bir toplumsal hareketin açıklanması söz konusu olamaz;

• Hareketin ortak kimliği

• Hareketin karşıtının olması

• Toplumsal hedefin olması 

Doğru cevap E'dir.

Toplumsal hareketlerin gelişim süreci genel olarak üç aşamada gerçekleşir:
1. Başlangıç-hazırlık aşaması: Algılanan bir sorun huzursuzluk yaratır.
2. Toplanma-birleşme aşaması: Kişiler organize olmaya başlarlar.
3. Kurumsallaşma aşaması: Bir örgüt geliştirilir. Liderlik konumlarında gönüllülerle ücretli personel yer değiştirir.

Toplumsal ölçekteki hareketlere ilişkin ilk sistematik yaklaşım olarak görülebilecek
“kalabalıklar’’ kuramının en önemli temsilcisi Gustave Le Bon'dur.