YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 15

İnceoğlu’na (2010) göre alternatif medya “ana akım medyaya muhalif, radikal, anarşist, anti-otoriter, anti-hiyerarşik, kar amacı gütmeyen ve ana akım medyada göremediğimiz haberlerin görüldüğü, temsil edildiği mecra”dır. İnceoğlu, ekolojist hareketler, eşcinsel hareketler, anarşist hareketler ve feminist hareketler gibi oluşumları alternatif medyanın sahip çıktığı hareketler olarak göstermektedir.

Alternatif medyanın gerçek hayatta bir karşılığı var mıdır? Bunun için deneyimli gazeteci Ruşen Çakır’ın alternatif medya girişimini incelemek faydalı olacaktır. Çakır, uzun yıllar çalıştığı ana akım medyadan ayrılarak 2015 yılında internet üzerinden bireysel haber yayınları yapmaya başladı. Bir Periscope hesabıyla başlattığı girişim daha sonra bir haber platformu olarak görülebilecek olan Medyascope.tv’ye dönüştü. “Çünkü özgür” sloganını benimseyen platform bağışlarla yayın hayatına devam ediyor. Bu oluşum hem bir alternatif medya örneği hem de yeni iletişim teknolojilerinin tüm boyutlarını yayıncılık anlayışının merkezine koyan, yapım anlamında ise profesyonel veya amatör gibi ayrımları dikkate almayan bir platform örneğidir.

Türkiye’de radyo ve televizyon yayınları 1994 yılında yapılan Anayasa maddesi değişikliğine kadar devlet tekeline aitti.

Yerelde başlayan bir hareketin küresel ağlar aracılığıyla uluslararası bir boyut kazanmasına ilişkin önemli bir örnek 2011 yılında başlayan “Occupy” eylemleridir. Küreselleşme karşıtı olan bu eylemler yeni iletişim teknolojilerinin kullanılmasıyla, ABD ve Batı Avrupa kentlerinde etkin eylemler haline gelmişlerdir.

Arap Baharı esnasında sosyal medya yalnızca yaşananların hızlı ve sansürsüz aktarılmasını sağlamamış, aynı zamanda eylemlerin organize edilmesi için de önemli bir rol oynamıştır. Mısırlı devlet yetkililerinin 27 Ocak 2011 tarihinde sosyal medya araçlarına erişimi kesmesi durumun ciddiyetini gözler önüne sermiştir.

Mısırlı devlet yetkililerinin 27 Ocak 2011 tarihinde sosyal medya araçlarına erişimi kesmesi durumun ciddiyetini gözler önüne sermiştir. Bu olay sosyal medyanın yeri geldiğinde iktidar tarafından engellenebildiğini fakat alternatif çözümlerin de buna karşı hemen geliştirilebildiğini ortaya koymuştur (örneğin, Mısır’daki protestocuların sosyal medyaya erişimin engellenmesinden sonra geniş bant yerine çevirmeli ağ bağlantısına dönerek internet erişimini sağlaması).

2011 yılında Avrupa’yı kasıp kavuran ekonomik krizin önemli ölçüde etkilediği ve işsizlik oranının %22’ye ulaştığı İspanya’da sosyal medya üzerinden örgütlenen bir grup gencin başlattığı “Indignados” (Öfkeliler) hareketi kısa sürede Avrupa’nın birçok metropolüne sıçramış ve zamanla tabandan örgütlenen siyasi partilere evrilmiştir.

Zaman dışı zaman, öfke kıvılcımları, özdüşünümsellik ve programsızlık ağ toplumundaki toplumsal hareketlerin ortak özellikleri arasında yer alır. Bu özellikler arasında liyakatsizlik gibi bir kavram bulunmamaktadır.

Üyelerin tamamının katılım sağlaması bir topluluğun sanal cemaat olarak değerlendirilebilmesi için oluşması gerekli olan koşullar arasında yer almaz. Herkesin olmasa bile makul sayıdaki üyenin katılım sağlaması yeterlidir.

19. yüzyılın basılı kültür, 20. yüzyılın elektronik kültür ve 21. yüzyılın da dijital kültür olarak adlandırılmasıyla; dijital kültürün neyi ifade ettiği ve içeriğinde neleri barındırdığı sorusu karşımıza çıkmaktadır. 1990’ların sonu ile gelişen dijital teknolojiler son zamanlarda giderek popülerleşmiş bir tanım olarak önümüze gelmiştir.

Liberal kuramın medyadan beklentisi:

Liberal kuram, medyanın kamu politikaları üzerinde dönüştürücü bir etki yapması, özgür basın idealinin demokratik yurttaşlığı geliştirmesi ve siyasi otoritelerin hesap verebilirliğini teşvik etmesi ideallerine dayanmakta ve bu  yaklaşıma göre demokrasilerde dinamik bir düşünce ortamı özgür basın tarafından yaratılmaktadır.

Alternatif medyanın yapısal özellikleri şöyle ifade edilebilir:
1. Alternatif medya dezavantajlı gruplar gibi küçük ölçekli yapılara özel bir önem verir.

2. Alternatif medya devletten de pazar  koşullarından da bağımsızdır. 

3. Alternatif medya yatay veya hiyerarşik bir yapılanmaya sahip değildir. İzleyici veya okurların demokratik katılımına her zaman açıktır.

 4. Alternatif medya kendi kendini temsil eder. Egemen söylemin dışında bir söyleme sahiptir.

Ünlü yazar George Orwell’in gazetecilik tarzı yerli haberciliğe oldukça yakındır.

İnternet ekseninde yeni iletişim teknolojileriyle gerçekleştirilen yeni toplumsal hareketler sayesinde insanlar artık; “çok hızlı bir şekilde bir araya gelme ve dağılma, yatay bir şekilde örgütlenmeyle öngörülemez davranışlarda bulunabilme, iç ve dış iletişimi önlenemez bir şekilde sürdürebilme; yerel eylemlerine küresel iletişim kanallarını kullanarak destek yaratabilme, küresel iletişim yetenekleriyle dünya kamuoyunu etkileyebilme ve iktidarlar üzerinde görülmemiş bir baskı yaratabilme gibi yeni güçlere sahip olmuştur.

İnternetin toplumsal hareketler üzerine etkisine iyimser yaklaşanlar:
Ekonomik, sosyal, kültürel ve bilişsel problemlerinin internet teknolojileri üzerinden çözüleceğini, politik süreçlerden ve karar mekanizmalarından dışlanan yurttaşların daha katılımcı ve şeffaf demokrasiye internet sayesinde kavuşabileceklerini savunurlar.

Sosyal medya araçlarının yapısal özelliği ve diğer geleneksel iletişim araçlarından farklı olarak bütün etkileşimlere açık olması, onun kolaylıkla yönlendirilebilir, provoke edilebilir ve amacından saptırılabilir bir araç haline gelmesini mümkün kılmaktadır. Bu durumda
hareketin kontrolü güçleşecektir ve varılan noktanın başlangıçtan çok farklı bir yerde olması eylemlere hem ülke içinde hem de uluslararası düzeyde
meşruiyet kaybı yaşatabilir.

Aynı konuda fikir beyan etmek ve toplumun diğer kesimlerini yapılan eyleme davet için kullanılan “hashtag”ler dünya çapında gerçekleşen “Occupy” eylemlerinde, Arap dünyasında 2011 yılında Arap Baharı adıyla ortaya çıkan siyasi çalkantılarda ve İspanya’daki ekonomik krizin sonucu
gerçekleşen Indignados ve Podemos eylemlerinde toplumsal hareketlerin vazgeçilmez unsuru olmuştur.

Castells'e göre; ağlar farklı biçimde oluşturulur, kent uzanımının işgali, hem yerel hem küresel olması, zaman dışı zaman, öfke kıvılcımları, hareketlerin viralliği, özdüşünümsellik, lidersizlik, programsızlık ağ oluşumunun özelliklerindendir.

Bir topluluğun sanal cemaat olarak değerlendirilebilmesi için Dawson bazı koşulların oluşması gerektiğini ifade etmiştir. Bunlar;
1. Üyeler arasında etkileşimin olması,
2. Üyeler arasındaki etkileşimin devamlılık arz
etmesi,
3. Üyelerin sabit bir kullanıcı adı (Nick) sahibi
olması,
4. Üyeler üzerinde sosyal kontrolün bulunması,
5. Sitedeki interaktivitelerin üyelerin ilgi alanlarına
uygun olması,
6. Paylaşılan düşünce veya aktivitelerin açık
alanda yapılması,
7. Herkesin olmasa bile makul sayıdaki üyenin
katılım sağlaması şeklinde sıralanabilir.

Change.org, kuruluşun CEO’su olan Benjamin Michael Rattray tarafından 2007 yılında kurulmuştur.