YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 29

Bir toplumda kurumların değişmesi kadar düşüncelerin, tutumların ve değerlerin değişmesi de önemlidir. Yasa ve kurumlar değişse de birey psikolojisi hemen değişememektedir. Maddi kültürün manevi kültürden daha hızlı değişmesine Ogburn “kültürel geri kalma” adını vermiştir. Doğru cevap B’dir.

Avrupa’da Rönesans ile ortaya çıkan, insanların kaderlerine hâkim olabilecekleri fikri, insanları gerçek anlamda tarihin öznesi konumuna getirmiştir. Yeniden doğuş, uyanış ifadeleriyle özdeşleştirilen Rönesans, içinde yaşadığımız çağın başlangıcı sayılır. Bu fikir, Fransa’da gelişen Aydınlanma ve İngiltere’de başlayan Endüstri Devrimi ile de pekişmiştir. Doğru cevap C'dir.

Durkheim toplumun değişmesini nüfusun artması ve iş bölümünün gelişmesi ile ilişkilendirmiştir.  Ona göre iş bölümünün gelişmesinin üç temel nedeni vardır. Birincisi belli bir coğrafyada yaşayan nüfus yoğuluğunun artması, ikincisi buna bağlı olarak kentlerin gelişmesi, üçüncüsü de kentlerde yaşayan sosyal kitlenin artışına bağlı olarak sosyal hacmin çoğalmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Herbert Spencer toplumu evrim sırasında gittikçe karmaşıklaşan bir organizmaya benzetmiştir. Nasıl insan organizması bir sistem ise ve vücudun uzuvları bu organın parçaları iseler, toplum da parçalardan oluşan bir bütündür. Toplumun bütünü bir yapıyı oluşturur. Toplum içinde yer alan kurumlar bu yapının sağlıklı işlemesi için gerekli fonksiyonları yerine getirir. Spencer’e göre değişmenin kaynağı toplumun içindedir ve tüm toplumlar evrim sürecinden geçmektedir. Doğru cevap A'dır.

“Akılcılaşma” (rasyonalite) Weber’in modernite kavramsallaştırmasının anahtar kelimesidir. Sekülerleşmeyle birlikte bir toplumda dinin kurumsal etkisinin azalması beklenir. Eğitim ve bilimde artış ve yayılma gözükür. Geleneksel ve karizmatik otorite biçimleri yerlerini akılcı, yasal ve bürokratik otorite biçimlerine bırakır. Doğru cevap D'dir.

Simmel’e göre modernite bireyleşme olmadan gerçekleşemez. Geleneksel toplumlarda bireyler daha ziyade aile ve hısım-akraba bağllantıları içinde sosyalleşirken, moderniteyle birlikte bireyler bağlantı kurmak istedikleri grupları akılcı bir biçimde seçmeye başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Modernite’nin öbür boyutu kapitalizmdir. Kapitalizm pazarda gerçeklesşen rekabeti ve iş gücünün metalaşmasını içerir. Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabilmek için denetim sistemleri gelişir. Doğru cevap B'dir.

Samuel Huntington kültürel homojenleşme yerine “uygarlıklar çatışması” dönemine girdiğimizi öne sürmüştür. Uygarlıkları kültürel/dinsel özelliklerine göre kategorilere ayırmış; uygarlıkların çoğunun modernleşmek istediğini ama Batılılaşmak istemediğini iddia etmiştir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de neoliberal model Ocak 1980’de önemli bir borç krizi sırasında IMF ve Dünya bankası ile yapılan anlaşmalar ile uygulamaya konmuş ve alternatifsizlik söylemi içinde devam etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kapitalist dünya sistemi kuramının temel argümanı bütün ülkelerin aynı anda gelişemeyecekleridir. Merkez ve çevre arasındaki ilişki sömürü ilişkisidir. Merkez ülkeler çevre ülkelerin ürettiği artı değere el koymaktadır. Bütün ülkelerin aynı anda gelişememesinin nedeni budur. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal değişme sürecinin üç temel ve genel özelliğinden bahsetmek mümkündür:

1. Hangi toplum söz konusu olursa olsun, top- lumsal değişme kaçınılmazdır.

2. Toplumsal değişme genelde planlanmadan or- taya çıkar. Planlandığı durumlarda ise öngö- rülmemiş sonuçlar ortaya çıkabilir.

3.Toplumsal değişme tartışmalı bir süreçtir. Çünkü nasıl yaşanılması gerektiğine dair gö- rüşler birbirleriyle çelişebilmektedir.

Doğru cevap E'dir.

Mutlak yoksulluk

Bireyin geçimini sağlayabilmek için ihti- yaç duyduğu kaynaklardan yoksun kaldığı bir duruma işaret eder. Uluslararası araş- tırmalar, geçim düzeyiyle ölçülen toplam yoksulluk düzeyinin çok yüksek olduğunu gösterirken, bazı araştırmalar düşük gelirli ülkelerde yaşayanların neredeyse yarısının mutlak yoksulluk koşullarında olduklarını öne sürmektedir

Doğru cevap D'dir.

2000 yılında dünya genelinde ülke liderleri bir araya geldiler. Düşük gelirli ülkelerin yurttaşlarının yaşamlarını iyileştirecek birtakım programlar üre- terek “Binyıl Kalkınma Hedeflerini” oluşturdular. Bu hedefler şunlardır:

Açlığın ve mutlak yoksulluğun yok edilmesi

Temel eğitimin yaygınlaştırılması

Cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi

Çocuk sağlığının iyileştirilmesi-Çocuk ölümlerinin ortadan kaldırılması

Anne sağlığının iyileştirilmesi

HIV/AIDS ile mücadele edilmesi

Çevrenin sürdürülebilirliğinin korunması

Kalkınma programlarında evrensel bir ortaklık kurulabilmesiDoğru cevap C'dir

Anomi, Bir toplumun normlarının etkisizleşmesi, çöküntü, karışıklık ya da çatışma olması durumunu ifade eder. Ekonomik değişim çok hızlı olabilir. Bu durumda ahlâki dü- zenlemeler farklılaşma ile uzmanlaşmanın artışına ayak uyduramayabilir ve top- lumda anormal bir iş bölümü görülebilir. Doğru cevap A'dır.

İdeoloji, Fransız düşünürü Destutt de Tracy (1754- 1836) tarafından idea (görülen biçim) sözcüğüyle logos (bilgi) sözcüklerinin ek- lemlenmesiyle yapılmış ve düşünceyi ince- leyen bilim anlamında ileri sürülmüştür. Fransa’da görgücü ve duyumcu filozoşara ideolog denmiştir (Hançerlioğlu, 1977: 26). İdeoloji kavramı siyaset ve iktisat alanları arasındaki ilişkiler bağlamında da tartışılmaktadır

Karl Marx (1818-1883)

Marx liberal görüş açısından ön plana çıkan bireye karşılık toplumsal olanı ortaya koymuştur (Antonio, 2000: 114). Maddeci tarih görüşüne da- yanan diyalektik yaklaşımıyla diğer evrimci yakla- şımlardan ayrılır. Ona göre toplumsal değişmenin temel nedeni sınıf çatışmalarıdır. Sınıflar toplum- lardaki farklı üretim biçimlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Üretim güçleri ile üretim ilişkileri üretim bi- çimlerini oluşturur. Marx’a göre üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çatışma insanların ira- deleri dışında meydana gelir. İnsanların ideolojileri maddi hayat tarafından biçimlenir. Doğru cevap D'dir.

Modern toplumda bireylerin aktivitelerini eşgüdümlü hale getirmek için enformasyon ve bireyleri kontrol altında tutabil- mek için denetim sistemleri gelişir. Modern toplumun politik örgütlenme biçimi ulus devlettir. Giderek ulus devletler tarih sahnesine aktörler olarak çıkmış ve uluslararası ilişkilerin çapı gelişerek küreselleşme sürecini hızlandırmıştır. Dolayısıyla, modernite olmasaydı, küreselleşme de gelişemezdi. Modern sosyal yaşamı modernite öncesi sosyal yaşamlardan ayıran en önemli özelliği dinamik oluşudur. O halde modern toplumu dinamik yapan nedir? Modern toplum her şeyden önce zaman ve mekân ayrışmasına işaret eder. Modernite öncesi toplumlarda zaman ve mekân insanların günlük yaşamlarını idâme ettirdikleri yer ile sınırlıydı. Bilimin gelişmesi, evrensel bir takvim sisteminin icadı ve standartlaşmış zaman dilimleri modern toplumun modern öncesi toplumlardan temel farkını oluşturur. Mekanik saatin icadı zaman ile mekânı ayrıştırmıştır. Küresel haritanın icadı ile ayrıştırılan zaman ve mekânın farklı biçimlerinde sosyal ilişkiler yeniden örgütlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Bauman (2006: 93) “insanın yaşamak için mi tükettiği, yoksa tüketebilmek için mi yaşadığı” soru- sunu sormamız gerektiğine vurgu yapar ve tüketim toplumu kültüründeki insanı şöyle tanımlar:

“Tüketiciler toplumundaki tüketiciler için hare- ket halinde olmak, aramak, bulamamak, daha doğrusu henüz bulmamış olmak, marazi bir du- rum değil, bir mutluluk vaadidir; belki de mut- luluğun kendisidir. Onlarınki varışı bir lanete dönüştüren umutlu bir yolculuktur... Tüketim oyunu ele geçirme, mülk edinme hırsı ya da mad- di, somut anlamda servet biriktirme değil, yeni bir şeyin ve önceden bilinmeyen bir duygunun verdiği heyecan aşkına oynanır. Tüketiciler her şeyden önce, heyecan derleyicileridir; onlar, şeyle- rin ancak tâli ve ikincil anlamda koleksiyoncularıdır. Doğru cevap B'dir.

2000 yılında dünya genelinde ülke liderleri bir araya geldiler ve düşük gelirli ülkelerin yurttaşlarının yaşamlarını iyileştirecek birtakım programlar üreterek "Binyıl Kalkınma Hedeflerini" oluşturdular. Bu hedefler şunlardır:
1. Açlığın ve mutlak yoksulluğun yok edilmesi
2. Temel eğitimin yaygınlaştırılması
3. Cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi
4. Çocuk sağlığının iyileştirilmesi-Çocuk ölümlerinin ortadan kaldırılması
5. Anne sağlığının iyileştirilmesi
6. HIV/AIDS ile mücadele edilmesi
7. Çevrenin sürdürülebilirliliğinin korunması
8. Kalkınma programlarında evrensel bir ortaklık kurulabilmesi

Hedefler arasında gelir dağılımının iyileştirilmesi olmadığı için doğru cevap C'dir.

Asabiyyya kavramı İbn Haldun'a aittir. İbn Haldun çölde yaşayan Bedevi kabilelerin "asabiyya" (grup duygusu ve bilinci) sayesinde birleşebildiklerini ve şehirlerde yaşayanların refahından pay alabilmek için idareyi ele geçirdiklerini; ancak şehir hayatının lüks ve refahına kapılıp başka Bedevilerin saldırısına açık hale geldiklerini anlatır. Böylece idareyi yeni Bedeviler ele alır ve devir yeniden başlar. Doğru cevap E'dir.