YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 26

Huntington içinde bulunduğumuz dönemi nitelemek üzere sıklıkla kullanılan kültürel homojenleşme yerine “uygarlıklar çatışması” ifadesini kullanmıştır. Uygarlıkları kültürel/dinsel özelliklerine göre kategorilere ayıran Huntington, uygarlıkların çoğunun modernleşmek istediğini ama Batılılaşmak istemediğini iddia etmiştir. Bununla birlikte, Huntington’un kültürü din farklılığına indirgemesi ve İslamiyeti Batı’nın karşısına yerleştirmesi eleştiri almıştır. Doğru cevap A'dır.

Küresel meta, insan ve kültür dolaşımı zincirlerini analiz eden kuram “Dünya Kültürü Kuramı”dır. Ayrıca, dünya kültürü kavramı eğitsel, yönetsel, örgütsel ve yurttaşlıkla ilgili pratiklerin bütün toplumlarda benzer biçimler almış olduğuna da işaret etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Ritzer, modern toplumu tanımlarken “Toplumun McDonaldlaştırılması” kavramını ortaya atmıştır. Ritzer’a göre akılcılaşma süreci, modern yaşamın ihtiyaçlarına verdiği yanıtları dört temel unsura dayandırır: verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetim. Bu unsurların hepsi özünde kapitalist toplumda egemen olan üretim biçiminin gereksinimleri ile ilgilidir. Kapitalizmde üretim artmalı, ne kadar üretilebileceği öngörülebilmeli ve denetlenebilmelidir. Giderek tüm yaşam alanlarına hâkim olan akılcılaşma süreci standardizasyonu getirmiştir. Doğru cevap C’dir.

Weber, toplumsal değişmeyi sosyal eylemlilik yaklaşımı çerçevesinde ele almaktadır.  Weber toplumsal değişmenin nedenleri arasında önemli bir unsurun düşünceler olduğunu öne sürmüştür. Ona göre toplumda zaman içerisinde gelişen düşünceler kültürel birikim sağlar ve değişmenin etkili gücü haline gelir. Düşünceler sosyal eylemliliğe yol açtığı ölçüde önem kazanır. Bu gelişme sonucunda eski toplumsal yapı meşruluğunu kaybeder. Doğru cevap A'dır.

Bir toplumda kurumların değişmesi kadar düşüncelerin, tutumların ve değerlerin değişmesi de önemlidir. Yasa ve kurumlar değişse de birey psikolojisi hemen değişememektedir. Maddi kültürün manevi kültürden daha hızlı değişmesine Ogburn “kültürel geri kalma” adını vermiştir. Doğru cevap B’dir.

Sosyal ilişkiler ve değiş tokuş kuşkusuz modernite öncesi dönemde de vardı. Ancak, para gibi soyut bir aracın standartlaştırma özelliği para ekonomisi temelinde modernitenin gelişmesini sağlamıştır. Dolayısıyla sosyal ilişkiler ve değiş tokuş ilk kez moderniteyle ortaya çıkmamıştır. Doğru yanıt B'dir.

Bir kolektif davranış türü olan toplumsal hareketler, süreklilik ve organize olmak gibi özellikler taşıması açısından diğerlerinden ayrılmaktadır. Çünkü toplumsal hareketlerde bulunan, üzerinde anlaşılmış belirlenmiş ortak hedef, belli bir birikim sonunda şekillendiği için sürekliliği ve organize edilmeyi gerektirmektedir. Bu açıdan seçenekler arasındaki feminizm hareketi toplumsal hareket niteliği taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Markoff günümüzde bilinen anlamıyla toplumsal hareketlerin 18. yüzyılın sonlarında İngiltere'de filizlenmeye başladığını öne sürmektedir. 18. yüzyıldaki ekonomik değişime koşut olarak toplulukların piyasadaki iletişimi ve birbirleriyle bağlantısı güçlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Reformcu Hareketler toplumda belirli alanlarda kısmi değişimi hedeflerler. Değişimi savunucu ya da engelleyici olabilir. Kadın özgürlüğü hareketi buna örnektir. Tersi bir örnek de kürtaja karşı dinî grupların yürüttüğü kampanyalardır. Doğru cevap D'dir.

Demokratikleşme geliştikçe toplumsal hareketler de artar. Bu ilişkinin ikinci aşamasında yeni başlayan bir demokratikleşme süreci söz konusudur ve kampanyalar, repertuvarlar ya da MBSB gösterileri toplumsal hareketlerle benzerlik gösterir ancak toplumsal hareket kampanyaların, repertuarların ve MBSB gösterilerinin olgun bir birleşimi değildir. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal kontroller zayıfladığında, ahlaki ve siyasal kısıtlamalar ortadan kalktığında anomi ortaya çıkar. Anominin sözcük anlamı normsuzluktur. Durkheim’a göre anomi oldukça önemli boyutlarda bir toplumsal düzensizlik potansiyeline sahiptir. Doğru cevap E'dir.

“Toplumsal Hareket’’ kavramsalını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır. Başlangıçta bu kavram, işçi sınıfının özbilinciyle birlikte iktidarı elde edeceği, süreklilik gösteren birleştirici bir süreç anlamını taşıyordu. Doğru cevap A'dır.

Katmadeğer kuramına göre toplumsal sistemler içinde toplumsal hareketler sorunlara ya da gerilimlere bir karşılık olarak onları düzeltmek amacıyla ortaya çıkar. Bu kuram toplumsal hareketlerin oluşması için belirli koşulların gerekli olduğunu öne süren sosyolog Neil Smelser tarafından geliştirilmiştir. Smelser toplumsal hareketleri, diğer kolektif davranışlar gibi şekillendikleri toplumsal sistemler içinde açıklamaya çalışır. Doğru cevap B'dir.

Castells'in ağ kuramında toplumsal hareketler için birincil öncelik başarı ya da başarısızlık değildir, var olmaktır. Doğru cevap C'dir.

Politik süreçler kuramına göre toplumsal hareketlerin üç temel bileşeni vardır: İsyan bilinci, örgütsel güç ve politik fırsatlar. İsyan bilinci şu şekilde ifade edilebilir; toplumda bazı kişilerin sıkıntı ve şikâyetleri olur ve adaletsizlik algısına dayanan bu şikâyetler sisteme yöneliktir. Ortaklaşa bir adaletsizlik algısı ve bilinci oluştuğunda bu bireyler toplumsal hareket katılımcılarına dönüşürler. Hareketlere katılanlar hedeflerini rastlantısal seçmezler. Toplumsal hareketler politik sistemin öne çıkardığı şikâyetler ekseninde ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Kolektif davranış biçimlerini şöyle sınıflandırabiliriz: Kalabalık (crowd), çeteler (mobs), ayaklanmalar (riots), panik, çılgınlık (fads), moda (fashions), kamu düşüncesi (public opinion) ve dedi-kodu.

Yoksunluk kuramları, bireylerin kendi durumlarını başka gruplarla, kendi geçmişleriyle ya da gelecekleriyle karşılaştırarak değerlendirmelerde bulunmaları ile ortaya çıkan gerilim ve kolektif davranışlar arasındaki ilişkiyi vurgular.

“Toplumsal Hareket’’ kavramsalını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır.

Toplumsal hareketlerin tarihsel olarak sadece Batı toplumlarındaki sosyoekonomik değişimlerle açıklanmaya çalışılması genel bir yaklaşım olarak gözlenmektedir. Gerçekte 20. yüzyıl öncesindeki küresel toplumsal hareketlere ilişkin dünya tarihi çalışmaları oldukça eksiktir ve bu durum küreselleşen kapitalizme karşı gelişmiş hareketlerin tam olarak çözümlenmesini zorlaştırmaktadır. Türkdoğan’a göre Osmanlı toplum yapısı sistemli bir biçimde toplumsal hareketler kapsamında incelenmemiştir. Örneğin Celali isyanları, toplumsal tabanını köylülerin oluşturduğu bir toplumsal hareket olarak değerlendirilebilir.

Fransız İhtilali Avrupa'da gerçekleşmiştir.