YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 22

Hareketleri kör inançların ve sürü psikolojisinin sonucu olarak gören kalabalıklar yaklaşımının karşıtı olan rasyonel tercih kuramı, hareketleri bireylerin rasyonel eylemlerinin tezahürü olarak açıklar. Bu kurama göre bireyler rasyonel aktörlerdir ve katılacakları eylemlerin maliyet ve yararlarını hesaplayarak kendileri için olabildiğince çok yarar sağlayacak olanı tercih ederler.

Demokratikleşme ve toplumsal hareketler arasında güçlü bir ilişki vardır. İleri demokratikleşme süreci söz konusu ise toplumsal hareketler sınırlı kesimlerde de olsa yine görülür. Doğru cevap D'dir.

Toplumsal hareketler kendilerini çevreleyen toplumdaki derin ve köklü değişimlerin sonucu olarak modern yaşamın artırdığı rasyonelleşmeye tepki olarak ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B'dir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır. Eğitim, din ve siyaset gibi kurumsal davranışlardan farklı olarak da kolektif davranışları yönetecek kurumsallaştırılmış normlar yoktur. Doğru cevap A'dır.

Smelser’e göre kolektif davranış biçimleri ve ilgili oldukları sistem elementleri farklı açıdan değerlendirilmektedir. Buna göre kolektif bir davranış biçimi olarak düşmanca davranışların ilgili olduğu sistem elementi örgütlenmedir.

“Toplumsal Hareket’’ kavramsalını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır. Başlangıçta bu kavram, işçi sınıfının öz bilinciyle birlikte iktidarı elde edeceği, süreklilik gösteren birleştirici bir süreç anlamını taşıyordu. 19. yüz- yılın sonlarından itibaren ise toplumsal hareketler, örgütlü proleterlerin yanı sıra çiftçileri, kadınları ve hak talebinde bulunan diğer kesimleri de kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal hareketlere ilişkin çok çeşitli tanımlamalar genelde belirli eksenler etrafında yapılmaktadır. Bunlar: Kolektif davranış, değişim yönelimli hedefler, kurumsal kolektif davranış, belli bir düzeyde örgütlenme, geçici bir sürekliliktir. Doğru cevap E'dir.

Binlerce yıldan beri dünyanın değişik bölgelerinde farklı biçimlerde halk ayaklanmaları gerçekleşmiştir. Ancak çeşitli çıkar gruplarından oluşan geniş kapsamlı örgütlerin geliştirdiği toplumsal hareketler 18. yüzyılın sonlarında Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da ortaya çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Direniş hareketleri, değişmeyi engellemeyi ya da var olan bir değişimi ortadan kaldırmayı hedefler. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal hareketlerin gelişim süreci genel olarak üç aşamada gerçekleşir;

Başlangıç-hazırlık aşaması: Algılanan bir sorun huzursuzluk yaratır.

Toplanma-birleşme aşaması: Kişiler organize olmaya başlarlar.

Kurumsallaşma aşaması: Bir örgüt geliştirilir. Liderlik konumlarında gönüllülerle ücretli personel yer değiştirir. 

Doğru cevap D'dir.

Bir kolektif davranış türü olan toplumsal hareketler, süreklilik ve organize olmak gibi özellikler taşıması açısından diğerlerinden ayrılmaktadır. Çünkü toplumsal hareketlerde bulunan, üzerinde anlaşılmış belirlenmiş ortak hedef, belli bir birikim sonunda şekillendiği için sürekliliği ve organize edilmeyi gerektirmektedir. Bu açıdan seçenekler arasındaki feminizm hareketi toplumsal hareket niteliği taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Markoff günümüzde bilinen anlamıyla toplumsal hareketlerin 18. yüzyılın sonlarında İngiltere'de filizlenmeye başladığını öne sürmektedir. 18. yüzyıldaki ekonomik değişime koşut olarak toplulukların piyasadaki iletişimi ve birbirleriyle bağlantısı güçlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Reformcu Hareketler toplumda belirli alanlarda kısmi değişimi hedeflerler. Değişimi savunucu ya da engelleyici olabilir. Kadın özgürlüğü hareketi buna örnektir. Tersi bir örnek de kürtaja karşı dinî grupların yürüttüğü kampanyalardır. Doğru cevap D'dir.

Demokratikleşme geliştikçe toplumsal hareketler de artar. Bu ilişkinin ikinci aşamasında yeni başlayan bir demokratikleşme süreci söz konusudur ve kampanyalar, repertuvarlar ya da MBSB gösterileri toplumsal hareketlerle benzerlik gösterir ancak toplumsal hareket kampanyaların, repertuarların ve MBSB gösterilerinin olgun bir birleşimi değildir. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal kontroller zayıfladığında, ahlaki ve siyasal kısıtlamalar ortadan kalktığında anomi ortaya çıkar. Anominin sözcük anlamı normsuzluktur. Durkheim’a göre anomi oldukça önemli boyutlarda bir toplumsal düzensizlik potansiyeline sahiptir. Doğru cevap E'dir.

“Toplumsal Hareket’’ kavramsalını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır. Başlangıçta bu kavram, işçi sınıfının özbilinciyle birlikte iktidarı elde edeceği, süreklilik gösteren birleştirici bir süreç anlamını taşıyordu. Doğru cevap A'dır.

Sembolik etkileşimcilik kolektif davranışa dayanır. Kuramı geliştiren Herbert Blumer'e göre sosyoloji de kolektif davranışı irdeler. Toplumsal dünya kolektif davranıştan ibarettir. Blumer'in kolektif davranış ve toplumsal hareketlere ilişkin analizi üç aşamayı vurgular; toplumsal huzursuzluk, temel kolektif davranışlar ve son olarak toplumsal hareketler. Doğru cevap D'dir.

Katmadeğer kuramına göre toplumsal sistemler içinde toplumsal hareketler sorunlara ya da gerilimlere bir karşılık olarak onları düzeltmek amacıyla ortaya çıkar. Bu kuram toplumsal hareketlerin oluşması için belirli koşulların gerekli olduğunu öne süren sosyolog Neil Smelser tarafından geliştirilmiştir. Smelser toplumsal hareketleri, diğer kolektif davranışlar gibi şekillendikleri toplumsal sistemler içinde açıklamaya çalışır. Doğru cevap B'dir.

Castells'in ağ kuramında toplumsal hareketler için birincil öncelik başarı ya da başarısızlık değildir, var olmaktır. Doğru cevap C'dir.