YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 20

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Demokratikleşmenin sağladığı ortam toplumsal hareketleri besler. Demokratikleşme sürecinin toplumsal hareketi destekleme yolları şöyle sıralanabilir;

Katma değer yaklaşımı, işlevselci geleneğe dayanması ve yapısal zorlamaları, baskıyı toplum açısından birliği ve düzeni bozucu nitelikte görmesi nedeniyle eleştirilmektedir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır. Eğitim, din ve siyaset gibi kurumsal davranışlardan farklı olarak da kolektif davranışları yönetecek kurumsallaştırılmış normlar yoktur. Blumer’e göre kolektif davranış büyük ölçüde planlanmamış, kurallara bağlanmamış ve yapılandırılmamış grup etkinliklerini kapsar. Doğru cevap A’dır.

Toplumsal hareketler, kolektif davranış, gelişim yönelimli değerler, kurumsal kolektif davranış, belli bir düzeyde örgütlenme ve geçici bir süreklilik kavramları çerçevesinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap C’dir.

“Toplumsal Hareket” kavramsalı ilk olarak Lorenz Von Stein tarafından siyasal mücadele bağlamında kullanılmıştır. Doğru cevap A’dır.

Batı toplumlar bağlamında toplumsal hareketlerin kaynağı Fransız devrimine ve kalabalıkların olumsuzluklara karşı gösterdikleri tepkilere kadar dayandırılmaktadır. Ancak, modern toplumsal hareketlerin gelişim sürecinde 19. yüzyılın ikinci yarısı bir başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Toplumsal hareket kavramı kolektif amaca dayalı, organize ve süreklilik sergileyen davranış biçimi olarak tanımlandığında bu başlangıç noktası anlamlı görünmektedir. 19. yüzyılın ikinci yarısından önce de birçok toplumsal nitelikli eylem yaşanmıştır ancak modern anlamda toplumsal hareketler 19. yüzyılın ortasında görülmeye başlanmıştır. Doğru cevap B’dir

Toplumsal hareketlere ilişkin A, B, D ve E seçeneklerinde belirtilen özellikler Charles Tilly’in görüşlerini ifade etmektedir. Doğru cevap C’dir

Kalabalıkların baştan çıkmaya hazır olduğunu belirten ve aşırılığını vurgulayan Gustave Le Bon’a göre toplumsal hareketler daha çok irrasyonellik durumudur. Sidney Tarrow politik fırsatlar kuramını; Herbert Blumer sembolik etkileşimcilik yaklaşımını; Neil Smelser katma değer kuramını; John McCarthy kaynak hareketliliği kuramını geliştirmiştir. Doğru cevap E’dir.

Soru kökünde ifade edilen toplumsal hareketler tanımı kolektif davranış kuramına aittir. Doğru cevap C’dir.

Kaynak hareketliliği kuramı da toplumsal hareketlere katılanların rasyonel davranan bireyler olduğu düşüncesini benimser. Kurama göre bir toplumsal hareketin katılımcılarının, hareketin başarısı için gerekli olan, belirli düzeyde siyasal ve ekonomik kaynağa sahip olmaları gerekir. Doğru cevap E’dir

Sembolik etkileşimcilik kolektif davranışa dayanır ve Blumer’e göre sosyoloji de kolektif davranışı irdeler. Toplumsal dünya kolektif davranıştan ibarettir. Doğru cevap D‘dir.

Toplumsal hareketler kendilerini çevreleyen toplumdaki derin ve köklü değişimlerin sonucu olarak modern yaşamın artırdığı rasyonelleşmeye tepki olarak ortaya çıkmıştır .

Toplumsal nitelikli hareketlerin, protestoların ve devrimlerin altında yatan temel eylem, mücadeleci/ kavgacı kolektif davranıştır.

Baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemler kolektif davranışlardır.

Kolektif davranış biçimleri,  kalabalık (crowd), çeteler (mobs), ayaklanmalar (riots), panik, çılgınlık (fads), moda (fashions), kamu düşüncesi (public opinion) ve dedikodudur.

Toplumsal hareket örnekleri arasında şunlar sayılabilir (Crossley, 2002:1); • Kadın hareketi ya da Geminizm, • işçi hareketi ve ticaret birlikleri hareketleri, • faşist hareketler, • faşizm karşıtı, ırkçılık karşıtı hareketler, • psikiyatri karşıtı ya da psikiyatrik çabalarla sorunlarını aşanların hareketleri, • milliyetçi hareketler, • dayanışma hareketleri, • çevreci ya da yeşil hareket, • Kürtaj karşıtı ya da savunucusu hareketler, • hayvan hakları hareketleri, • barış hareketleri

Alman sosyolog Lorenz Von Stein 1789- 1850 döneminde gerçekleşen Fransız toplumsal hareketlerinin tarihsel sürecini değerlendirdiği kitabıyla toplumsal hareket kavramını halkın politik mücadelesine ilişkin bilimsel tartışmaların içine sokmuştur

Loand (1996) ise başka bir açıdan toplumsal hareketlerin tanımlayıcı dört temel elementini belirlemiştir

Toplumsal hareketler, kurumsal ya da örgütsel kanalların dışında devamlılık gösteren ve belirli bir örgütlenme düzeyinde meydana gelen, parçası olunan dünya düzeni, toplum, grup ya da örgütte var olan otoriteyi savunmak ya da bu otoriteye meydan okumadır.