YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 19

Toplumsal hareketler olgusu ve kavramsallaştırması büyük ölçüde 19. yüzyıl ürünüdür.

Toplumsal hareketler, ortaya çıkış biçimleri, amaçları ve yöntemleri bakımından birbirinden çok farklı özelliklere sahiptir. Bu çeşitlilik ortak bir tanımlamayı zorlaştırsa da toplumsal hareketleri, ortak davranış, değişimin hedeflenmesi, örgütlenme, ortak bir kimliğin varlığı, göreli süreklilik gibi temel eksenler çerçevesinde tanımlama çabaları söz konusudur. Doğru cevap B'dir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Doğru cevap A'dır.

Kolektif davranış biçimlerini şöyle sınıflandırabiliriz; Kalabalık (crowd), çeteler (mobs), ayaklanmalar (riots), panik, çılgınlık (fads), moda (fashions), kamu düşüncesi (public opinion) ve dedikodu. Doğru cevap B'dir.

İsyan bilinci: Toplumda bazı kişilerin sıkıntı ve şikâyetleri olur ve adaletsizlik algısına dayanan bu şikâyetler sisteme yöneliktir. Ortaklaşa bir adaletsizlik algısı ve bilinci oluştuğunda bu bireyler toplumsal hareket katılımcılarına dönüşürler. Hareketlere katılanlar hedeflerini rastlantısal seçmezler. Toplumsal hareketler politik sistemin öne çıkardığı şikâyetler ekseninde ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Politik süreçler kuramına göre toplumsal hareketlerin üç temel bileşeni vardır;

1. İsyan bilinci

2. Örgütsel güç

3. Politik fırsatlar 

 Doğru cevap D'dir.

Kaynak hareketliliği kuramının öncüleri olan John McCarthy ve Mayer Zald protesto faaliyetlerinin iktisadi bileşeni olarak toplumsal hareket örgütleri konusuna da vurgu yapmışlardır. Toplumsal hareket örgütleri ekonomik girişimciler gibi davranarak kaynak toplar, personel sağlar ve görüşlerini olası alıcılara aktarır. Günümüzde birbirileriyle rekabet içinde olan birçok örgüt vardır ve bir toplumsal hareket endüstrisi oluşmuştur. Doğru cevap D'dir.

Yeni toplumsal hareketler yaklaşımı ortak eylemlerin farklılık gösteren biçimlerine, düzenlerine, desenlerine ve bu eylemlerin politika, ideoloji ve kültüre dayanma tarzlarına odaklanır. Bunun yanı sıra toplumsal hareketlerin ve ortak eylemlerin kaynakları olarak ırk, cinsiyet, sınıf gibi kimlik etkenleri dikkate alır. Ekofeminizm ve çevresel adalet hareketleri bunlara örnektir. Doğru cevap E'dir.

Toplumsal nitelikli hareketlerin, protestoların ve devrimlerin altında yatan temel eylem, mücadeleci/ kavgacı kolektif davranıştır

Bireylerin kendi durumlarını başka gruplarla, kendi geçmişleriyle ya da gelecekleriyle karşılaştırarak değerlendirmelerde bulunmaları ile ortaya çıkan kolektif davranışları vurgulayan kuram Yoksunluk Kuramı'dır.

Toplumsal hareketlere ilişkin çok çeşitli tanımlamalar genelde belirli eksenler etrafında yapılmaktadır:
a. Kolektif davranış
b. Değişim yönelimli hedefler
c. Kurumsal kolektif davranış
d. Belli bir düzeyde örgütlenme
e. Geçici bir süreklilik

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Alternatif hareketler insan davranışının belirli bir boyutunda sınırlı bir değişimi hedefler. 20. yüzyılın başlarındaki ‘The Woman’s Christian Temperance Union /
Hristiyan Kadınlar İçkiden Kaçınma Birliği’ adlı derneğin geliştirdiği hareket insanların alkol tüketiminden uzak durmalarını sağlamayı hedefliyordu.

Toplumsal hareketlerin gelişim süreci genel olarak üç aşamada gerçekleşir:
1. Başlangıç-hazırlık aşaması: Algılanan bir sorun huzursuzluk yaratır.
2. Toplanma-birleşme aşaması: Kişiler organize olmaya başlarlar.
3. Kurumsallaşma aşaması: Bir örgüt geliştirilir. Liderlik konumlarında gönüllülerle ücretli personel yer değiştirir.

Toplumsal ölçekteki hareketlere ilişkin ilk sistematik yaklaşım olarak görülebilecek
“kalabalıklar’’ kuramının en önemli temsilcisi Gustave Le Bon'dur.

Toplumsal hareketlere ilişkin çok çeşitli tanımlamalar genelde belirli eksenler etrafında yapılmaktadır. Bunlar: Kolektif davranış, değişim yönelimli hedefler, kurumsal kolektif davranış, belli bir düzeyde örgütlenme ve geçici bir sürekliliktir. Temel elementlerinden biri de belirli düzeyde liderlik ve organizasyondur. Bu nedenle  Örgütlenmenin maksimum düzeyde olması gerekmez. Belirli düzeyde de olsa organizasyon gereklidir. Doğru cevap D’dir.

Reformcu Hareketler, toplumda belirli alanlarda kısmi değişimi hedefler. Değişimi
savunucu ya da engelleyici olabilir. Kadın özgürlüğü hareketi buna örnektir. Tersi bir örnek de kürtaja karşı dinî grupların yürüttüğü kampanyalardır

Demokratikleşme ve toplumsal hareketler arasında güçlü bir ilişki vardır. İleri demokratikleşme süreci söz konusu ise toplumsal hareketler sınırlı kesimlerde de olsa yine görülür. Doğru cevap D'dir.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır. Eğitim, din ve siyaset gibi kurumsal davranışlardan farklı olarak da kolektif davranışları yönetecek kurumsallaştırılmış normlar yoktur. Doğru cevap A'dır.

Smelser’e göre kolektif davranış biçimleri ve ilgili oldukları sistem elementleri farklı açıdan değerlendirilmektedir. Buna göre kolektif bir davranış biçimi olarak düşmanca davranışların ilgili olduğu sistem elementi örgütlenmedir.