YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 14

Özellikle Avrupalı otoriteler tarafından günümüzde yaşanan toplumsal hareketlerin geçmiştekilerden köklü farklılıklar içerdiği ileri sürülmektedir. Bu bağlamda geliştirilen Yeni Toplumsal Hareketler Kuramı, 1970’lerin postyapısalcı ve postMarksist eğilimlerinden kaynaklanmıştır. Toplumda gözlenen çatışma ve hareketlerde ekonomik ve politik sorunlara odaklanan eski politikalardan farklı olarak eşitlik, farklılık, katılım ve kimlik inşasını esas alan yeni bir kimlik politikası söz konusudur. Doğru cevap D'dir.

Yeni toplumsal hareketler, liberal siyaset kuramına göre özel ve kamusal biçimindeki sınıflandırmaya uymamakta ve üçüncü bir ara kategoriye, kurumsal olmayan siyaset alanına yerleşmektedir. Konuları ne özel ne de kamusaldır ancak özel ya da kurumsal siyasal aktörleri kolektif olarak ilgilendiren sonuçlar doğurmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yeni toplumsal hareketleri, eskisinden ayıran, ekonomik boyuttan çok kimliğe dayalı olması, kültürel eşitsizliği kendine temel alması, ulusüstü oluşu, kısa sürede gerçekleşiyor oluşu, herhangi bir din, ırk, sınıf ve ideolojiye indirgenmemesi, aktörlerinin varlıklı ve eğitimli olması gibi özelliklere sahip olmasıdır. Aslında bu ayrışmanın temelinde, moderniteden postmoderniteye ve sanayi toplumundan sanayi sonrası bilişim toplumuna geçiş yatmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Hank Johnston ve diğerleri yeni toplumsal hareketler (YTH) ile geleneksel olarak da adlandırılan eski hareketler arasındaki farkları şöyle sıralamışlardır

YTH’nin aktörlerinin sosyoekonomik yapıları, özellikleri kurulu sınıf sınırlarını geçer.

YTH’nin ideolojik çerçevesi çoğulcu, pragmatist ve katılımcı değerlerle çizilir.

YTH yeni kimlikler oluşturur ya da baskı altındakileri ortaya çıkarır.

YTH ortaklaşa ve bireysel olan arasındaki sınırları dönüştürür, bireyler toplumsal hareketlerin içinde kişisel özerkliklerini ve grup kimliklerinin tadını çıkarır.

YTH, insan yaşamının, kürtaj, cinsel tercih gibi özel boyutlarını yansıtır.

YTH, şiddet karşıtı ve sivil itaatsizlik davranışlarını eklemleyerek yeni hareketlilik biçimleri geliştirir.

Bireylere karar alma sürecine katılım konusunda alternatifler sunar,

Çoğulcu ve merkezci olmayan yapılarda örgütlenmeye eğilimlidir.

Doğru cevap C'dir.

Yeni toplumsal hareketlerde yer alan aktörler yüksek düzeyde kültürel farkındalık sahibi olarak nitelendirilmektedirler. Toplumsal yönelimli olmaktan çok kültürel yönelimlidirler; yaşadıkları toplumdaki kültürel yönelimlere meydan okuma konusunda bir tedirginlik ya da çekingenlik göstermezler ve her şeyleriyle otoriteye karşı dururlar. Yeni toplumsal hareketlerin aktörleri kendilerini sağ-sol, liberal- muhafazakâr gibi belirli siyasal ya da işçi sınıfı, orta sınıf, yoksul-varsıl, kırsal-kentsel nüfus gibi sosyoekonomik kodlara dayandırarak tanımlamazlar. Aktörler kendilerini daha çok katıldıkları hareketin konusu doğrultusunda, toplumsal cinsiyet, yaş, mekân vb. değişkenlerle kodlarlar. Doğru cevap B'dir.

Aslında yeni olmayan ancak yeni toplumsal hareketler içinde farklı bir önem ve öncelik kazanan değerlerin önde gelenleri; adem-i merkeziyetçilik, kendi kendine yetme gibi örgütsel açılımlar, özerklik, kimlik, etki altına girmeye, kontrole, bağımlılığa, bürokratikleşmeye, düzenlemeye karşı muhalefet etme vb. değerlerdir. Doğru cevap A'dır.

Castells, kapitalist dinamiklerin kentsel dönüşümler üzerindeki etkisine ve bu süreçteki kentsel toplumsal hareketlere odaklanmıştır. Kentleri, toplumsal çıkar ve değerler çatışmasının bir sonucu ve toplumsal bir ürün olarak gören Castells’e göre toplumsal hareketler, kentsel toplumsal yaşamı yeniden düzenlemeyi isteyen devlet ve diğer politik güçlerin diyalektik rekabetleri sonucunda yükselişe geçmiştir. Doğru cevap C'dir.

Habermas, Yeni toplumsal hareketlerin yükselişini dünyadaki sömürgecilik ve kültürel fakirleşme ekseninde irdelemektedir. Bu kuramsallaştırmanın anlaşılabilmesi için öncelikle toplum kuramının anlaşılması gerekir. Toplum kuramına göre, toplumun bütünü, sistem ve yaşam-dünya etkileşimi ile oluşur. Doğru cevap E'dir.

Erik Erikson (1902-1994) Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalist. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır.

Kimlik iki boyutta ele alınabilir: 

Öznel Kimlik 

Bireyin kendine ilişkin algısına dayalı tanımladığı kimlik. 

Nesnel Kimlik 

Bireyin kendine ilişkin algısından bağımsız, biyolojik ve sosyolojik olarak sahip olduğu kimlik.

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux (1991)’e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz (aktaran Gudykunst ve Kim, 2003: 98):

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux (1991)’e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz (aktaran Gudykunst ve Kim, 2003: 98): 

a. Gönüllü-istenir kimlikler: Katolik, kulüp üyeliği, demokrat-cumhuriyetçi, feminist, arkadaş, eş, anne-baba, öğrenci. 

b. Gönüllü-istenmez: Alkolik, bağımlı, eşcinsel, sigara kullanan. 

c. Gönülsüz-istenir: Afro-Amerikan, kız-erkek evlat, Hispanik, Yahudi, erkek, kadın.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139);

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139); 

• Maddi zenginlik, 

• Aşırı bilgi yüklemesi, 

• Alternatif kültürel çeşitliliğin birey üzerinde yarattığı karmaşa, 

• Sistemin bireyin kendini tanımlaması için kurumsal temelli ve kültürel normatif alternatifleri sağlama konusunda yetersizliği.

D’Emilio (1983) bireyin özel yaşam alanına olanak tanıyan kentleşme ve endüstrileşmenin yeni toplumsal hareketlerdeki yeni kimliklerin oluşumunda etkili olduğunu varsayar. Buna örnek olarak eşcinsel hareketlerdeki kimlik olgusu verilebilir. Eşcinsel seks her zaman var olmuş olsa da bu yüzyılın başına kadar sapma, gayri ahlaki ve yasadışı bir davranış olarak algılanırken artık sapkın bir kimlik olarak da görülmeye başlanmıştır (Poletta ve Jasper, 2001:287).

Yeni toplumsal hareketler yaklaşımına göre hareketlerin temelini kimlik arayışı oluşturur. Harekete yol açan etkenler, harekette yer alan aktörlerin kendilerini güçlü hissedecekleri farklı bir toplumsal gruba ait olma duygusu bağlamında, kültürel ve sembolik temalar etrafında yoğunlaşmaktadır. Bunlar egemen sistemi sorgulayan alt kültürel yönelimlerdir (Melucci, 1980 aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1994:139).

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir (Poletta ve Jasper, 2001:286); 

• Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması 

• Hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması 

• Strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması 

• Hareketin sonuçlarının ortaya çıkması

1960’lardan bu yana giderek artan bir yoğunlukta ve çeşitlilikte görülmekte olan yeni toplumsal hareketlerin en belirgin özelliklerinden biri de kimlik olgusudur. Kimlik, postmodern ya da endüstri sonrası toplum olarak adlandırılan toplumsal yapıda küreselleşmenin etkisiyle dönüşüme uğramış, böylece kimliğin yeni ve farklı yönleri öne çıkmaya başlamıştır. Hızla değişen dünyada kimlik olgusu da dinamik bir yapı göstermektedir. Çoklu kimliklerin giderek yaygınlaştığı günümüzde kimliklerin, kabul görme ve toplumsal yapıda, kamusal alanda tanınma talepleri yoğunluk kazanmıştır. Bu koşullar toplumsal hareketlerde kimlik olgusunun merkezî bir rol oynamasına yol açmıştır. Kimlik olgusu, çatışma halindeki “uygarlıklar alanı” olarak tanımlanabilecek günümüz dünyasında özellikle Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından ideolojilerin yerini almıştır (Maalouf, 2009:181,184). Dünyada “kimliklerin çoklaşması ve patlaması” olarak tanımlayabileceğimiz bir süreç yaşanmaktadır. Kolektif gruplar geliştirdikleri yeni kimliklerini bütün kanallarla alenileştirme ve kamulaştırma çabası içindedir (Alankuş,1996; Akt. Gökalp, 2004: 60). Bu bilgilere göre, doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Erik Erikson (1902-1994) Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalisttir. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır. İkinci Dünya Savaşı sırasında kişisel aynılık ve tarihsel süreklilik duygusunu kaybetmiş hastalara atışa “kimlik krizi” kavramını geliştiren Erikson, bunu insanın sekiz yaşam evresi modeline uyarlamış ve gençlik dönemini potansiyel kimlik karışıklığından oluşan evresel bir kriz dönemi olarak tanımlamıştır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Kimlik konusunda çok sayıda farklı yaklaşım geliştirilmiştir. Genel kabul görmüş tek bir yaklaşımdan söz edilemez. Bu nedenle kimliğin tanımlanmasına ilişkin yaklaşımları değerlendirerek, ortak noktaların üzerinde durmak yararlı olacaktır. Kimlik tartışmaları temelde iki geleneğe ayrılabilir (Marshall,1999:405):
a. Psikodinamik yaklaşımlar ve
b. Sosyolojik yaklaşımlar

Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.