YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Deneme Sınavı - 13

Sosyolojik gelenekte kimlik kuramı sembolik etkileşimcilikle bağlantılıdır ve William James ile G.Herbert Mead’ın tartıştığı pragmatik benlik kuramına dayandırılır. Benlik, insanların iletişim ve dil aracılığıyla kendi doğaları ve toplumsal dünya üzerinde düşünmelerini sağlayan insana özgü bir yetenektir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Mead, kendilik ve toplum arasında diyalektik bir ilişki olduğunu öne sürer. Önceden var olan toplumsal yapılar, anlamlar ve bağlamlar kendiliğin gelişim koşullarını belirler ve kendilik başkalarıyla etkileşim içinde sosyal yapıları, anlamları ve bağlamları biçimlendirir. Bu bilgilere göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Sembolik etkileşimcilik geleneğine göre kimlik kavramsalı, kişinin kendisini taşıdığı çeşitli ve farklı kimliklerin kombinasyonu olarak görmesini ve sosyal ilişkiler ağında yer alan rollere ilişkin içselleştirilmiş anlamlar setini ifade eder (Streyker, Owens ve White, 2000:6). Kimlik kuramı, prototip sorusu, ‘neden bazı insanlar boş zamanları olduğu bir öğleden sonrası arkadaşlarıyla golf oynarken bazıları çocuklarını hayvanat bahçesine götürür?’ olan yapısal sembolik etkileşimcilik kaynaklı rol ilişkili tercih-seçim davranışı kuramıdır. Sembolik etkileşimci çerçeve bireylerin, yaşamlarındaki tercihleri algılayabilen aktörler olduklarını varsayar. Etkileşim ve davranışlar durumların, bağlamların tanımlanmasıyla biçimlendirilir. Tanımlamalar etkileşim sürecinde geliştirilen paylaşılmış inanışlar temelinde yapılır (Stryker, 2000:26). Bu bilgilere göre C seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

1970’ler ve 1980’lerde ileri endüstri toplumlarında ortaya çıkan yeni kolektif davranış biçimleri, toplumsal hareket olgusunun yeniden kavramsallaştırılmasına yönelik çalışmaları gerektirmiştir. Barış hareketleri, öğrenci hareketleri, nükleer karşıtı hareket, azınlık milliyetçilikleri, eşcinsel hakları, hayvan hakları, kadın hakları, alternatif tıp, köktenci dinî hareketler, çevreci hareketler ve New Age hareketleri bu dönemde ortaya çıkan hareketlerdir (Laraña, Johnston ve Gusfield, 1994:3). Buna göre E seçeneğinde verilen hareketler bunlardan biri değildir.

Toplumsal hareket kimliğini Johnston, Larana ve Gusfield (1994) bireysel, kolektif ve kamusal olarak; Hunt, Benford ve Snow (1994) başkahraman, düşman-hasım ve izleyici olarak boyutlandırmışlardır. Jasper (1997) ise bütüncül ve deneysel verilere dayalı bir kimlik tipolojisi geliştirmiştir (aktaran Dunlap ve McCright,2008:1047). Buna göre;
1. Kişisel kimlik, yaş gibi nitelikler ve koşucu, atık değerlendirici gibi eylemler ile İtalyan Amerikalı gibi özellikleri ifade eden ortaklıklarla özdeşleşmedir.
2. Kolektif kimlik, sınıf, din, cinsel tercih gibi bir grubun sınırlarına, ilgilerine ve özgünlüklerine ilişkin bir ortak algıdır.
3. Hareket kimliği, feminist ya da çevreci olmak gibi değişim arayan bir gücün parçası olmayı ifade eder.

Bu bilgilere göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Hall’a (1993) göre kimliklerin varlığı temel olarak kurgusaldır. Ulusal kimlikler genelde saflık, homojenlik iddiasıyla sunulur ancak gerçekte kurgusaldır ve melez kimlikler oluşturulabilir.Doğru cevap A'dır.

Kimlik kavramsalına ilişkin farklı yaklaşımların içerdiği sorunların çözümlenmesi, kimlik kavramsalının potansiyelini toplumsal hareket kuramı ve araştırmaları açısından daha belirginleştirebilir. Bu sorunları şöyle ifade edebiliriz (Stryker, 2000:25-26):

1. Toplumsal kategori ve grup kavramlarının birbirlerine denk olarak ele alınması, aynılaştırılması.

2. Toplumsal hareketler ve bu hareketlere katılanlar arasındaki ilişkilere yönelik önemli sorular sorma ve bu soruları cevaplama konusunda yetersizlik.

3. Bir hareketin bütün olarak değerlendirilmesi ya da farklı hareketler arasında karşılaştırma yapılabilmesi için yeterli olan kimliğin kategorik, kültürel ve kolektif kavramsallaştırılmalarının aktörlerin farklı hareketlerinin çözümlenmesinde yetersiz kalması.

4. Bireysel ve kolektif kimlikler arasındaki ilişkilerdeki önemli kuramsal ve deneysel konuları çözen tanımlamalarda bireysel ve kolektif kimliklerin birleştirilmesi.

5. Bireysel ve kolektif kimliklerin pekiştirici niteliğinin önemli konuları açıkladığının varsayılması.

6. Sadece harekete dayalı kimlik çözümlemesinin, kimlik ve harekete katılımın çok yönlü ilişkilerini anlama konusunda yetersiz olması. Doğru cevap D'dir.

a. Gönüllü-istenir kimlikler: Katolik, kulüp üyeliği, demokrat-cumhuriyetçi, feminist, arkadaş, eş, anne-baba, öğrenci.

b. Gönüllü-istenmez: Alkolik, bağımlı, eşcinsel, sigara kullanan.

c. Gönülsüz-istenir: Afro-Amerikan, kızerkek evlat, Hispanik, Yahudi, erkek, kadın. Doğru cevap B'dir.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer (aktaran Johnston, Larana ve Gusfield,1999:139); • Maddi zenginlik, • Aşırı bilgi yüklemesi, • Alternatif kültürel çeşitliliğin birey üzerinde yarattığı karmaşa, • Sistemin bireyin kendini tanımlaması için kurumsal temelli ve kültürel normatif alternatifleri sağlama konusunda yetersizliği.Doğru cevap D'dir.

1960’ların sonlarında Amerikalı sosyologlar tarafından, toplumsal hareketlere katılanların kimliklerine yönelik ilginin arttığı vurgulanmıştır. Ralph Turner (1969), kişisel kimlik ile kişisel dönüşümü toplumsal hareketler alanının giderek önemi artan konuları olarak belirtirken Klapp (1969), kolektif kimlik arayışını modern toplumun fakirleştirdiği etkileşime bir karşılık olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap B'dir.

1970’ler ve 1980’lerde ileri endüstri toplumlarında ortaya çıkan yeni kolektif davranış biçimleri, toplumsal hareket olgusunun yeniden kavramsallaştırılmasına yönelik çalışmaları gerektirmiştir. Barış hareketleri, öğrenci hareketleri, nükleer karşıtı hareket, azınlık milliyetçilikleri, eşcinsel hakları, hayvan hakları, kadın hakları, alternatif tıp, köktenci dinî hareketler, çevreci hareketler ve New Age hareketleri bu dönemde ortaya çıkan hareketlerdir (Laraña, Johnston ve Gusfield, 1994:3).Doğru cevap C'dir.

Marks gibi Durkheim da bilinç ve dayanışmaya merkezî bir önem atfetmiştir. Dayanışma toplumsal bütünlüğü güçlendirir, özdeşleşmeye ve farkındalığa bağlıdır. Kolektif bilinç ise karşılıklılık sağlar, paylaşılmış moral değerler ve hedefler bağlamında bireylerin ilişki kurmalarına olanak tanır. Dayanışmanın gelişmesinin en dramatik yolu kolektif coşkudur. Weber’in bakış açısına göre Marks üretimi vurgularken grup özdeşleşmesinin ve toplumsal davranışların diğer temellerini göz ardı etmiştir.Doğru cevap A'dır.

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir (Poletta ve Jasper, 2001:286);

• Kolektif iddia ve taleplerin oluşturulması

• Hareket için aktivistlerin, gönüllülerin toplanması

• Strateji ve taktiklere ilişkin kararların alınması

• Hareketin sonuçlarının ortaya çıkması   Doğru cevap E'dir.

Erik Erikson (1902-1994), Danimarka kökenli Alman psikolog ve psikanalist. Sosyal gelişim kuramını geliştirmiştir. ‘Kimlik krizi’ kavramını ilk ortaya koyan bilim adamıdır.

Toplumsal kimlikler çoklu bir yapıya sahiptir. Bireyler aynı zamanda birden fazla gruba üye olabilirler ve birçok kimliği taşımak durumunda kalabilirler. Deaux' e göre sosyal kimlikler gönüllü-gönülsüz ve istenir-istenmez biçiminde sınıflandırılabilir. Gönüllü kimlik bireyin kendisinin seçtiği kimlik, gönülsüz kimlik ise özgür seçimi gerektirmeyen, başkalarının bireyi kategorize etmesiyle oluşan kimliklerdir. İstenir kimlikler bireyin hakkında olumlu olduğu düşünülen, istenmez kimlikler ise olumsuz olduğu düşünülen kimliklerdir. Bu bağlamda kimlikleri şu örneklerle açıklayabiliriz:

Kimlik karmaşık bir yapıdır. Bireyin toplam bütün kimliği birbiriyle örtüşen, üst üste gelen boyutlardan ya da alt kimliklerden ibarettir. Kimlik, milliyet, etnisite, bölge, cinsiyet, cinsellik, yaş, kuşak, meslek, politik üyelik, çeşitli sosyal gruplara üyelik (ortak hobi ya da ortak deneyim vb) ve yasa dışı gruplarda yer almak ile yakından ilişkilidir.

Inglehart (1990), toplumsal değişme ile kimlik arayan davranışlar arasındaki ilişkinin postmodernizmin dört özelliğinden kaynaklandığını öne sürer;

Yeni kimlik arayışına iki örnek verebiliriz: Bunlardan biri çevre kirliliği ile ilgili sorunlar diğeri nükleer savaş tehdididir. Örneğin nükleer bir savaş insanların oluşturduğu ve ölçülemez nitelikte zararlara yol açabilecek büyük bir tehdittir. Bireylerin tek başına bu soruna çözüm bulmaları olanaksızdır. Bu durumda bireylerin kendilerini toplumsal sistem karşısında aciz hissetmeleri, anti-nükleer harekette olduğu gibi, ortak bir kimlik etrafında toplanmalarına yol açar.

1970’ler ve 1980’lerde ileri endüstri toplumlarında ortaya çıkan yeni kolektif davranış biçimleri, toplumsal hareket olgusunun yeniden kavramsallaştırılmasına yönelik çalışmaları gerektirmiştir. Barış hareketleri, öğrenci hareketleri, nükleer karşıtı hareket, azınlık milliyetçilikleri, eşcinsel hakları, hayvan hakları, kadın hakları, alternatif tıp, köktenci dini hareketler, çevreci hareketler ve New Age hareketleri bu dönemde ortaya çıkan hareketlerdir.

Bir harekette ve bu hareket bağlamında yapılan eylemlerde kimliğin rolünün dört aşaması şöyle ifade edilebilir;