YENİ TEKNOLOJİLER VE ÇALIŞMA HAYATI

Açık işsizlik türleri yapısal, konjonktürel, arızi, mevsimlik ve teknolojik olmak üzere beşe ayrılmaktadır. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte makinelerin işgücünün yerini alabilmekte ve daha verimli üretim yöntemleri elde edilmektedir (Unay, 1996). Yeni üretim yöntemleri eskisine oranla daha az işgücüne talebini beraberinde getirmekte böylece işsizlik artmaktadır. Teknolojik gelişmenin önceden çalışmakta olan işgücünü açık işsiz hâline getirdiği ortaya atılmaktadır (Uluatam, 1998). Öte yandan neoklasik iktisatçılara göre yeni teknolojiler işsizliğe yol açmayacak çünkü ücretlerdeki ayarlamalar yoluyla işsizlik ortadan kalkacaktır. Bu önermede, teknolojik ilerleme sonucunda işsizlik meydana geldiğinde ücretlerin düşeceği böylece firmaların kârlılığının artacağı ve kâr eden firmaların üretimlerini ve işgücü taleplerini arttıracakları öne sürülmektedir. Bunun sonucunda da teknolojik işsizlik işgücü piyasalarındaki ayarlamanın sonucunda ortadan kalkacaktır (Taymaz, 1997).

ILO’nun 2010 yılı verilerine göre, gençler işgücü piyasasında düşük ücretlerle çalıştırılmakta ve gençlerin önemli bir bölümü çalışan yoksul kategorisinde yer almaktadır. Buna ek olarak, genç işgücünün düzensiz, kayıtsız, yarı-zamanlı, geçici “atipik” iş türlerinde çoğunlukla istihdam edildiği görülmektedir. Enformel çalışma işsizlik tarafından beslenmekte ve kayıt dışı, geçici işlerde güvencesiz bir biçimde çalışma olarak tanımlanmaktadır. Enformel çalışmaya neden olan işsizlik çoğunlukla kadınları, okulu terk eden gençleri ve engellileri etkilemektedir.

Esneklik istihdam ilişkilerinde ve işte esneklik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır (Benner, 2002). İstihdamda esneklik, geçici ve belirli süreli istihdam, kısmi-zamanlı istihdam, kiralık işçi, taşeronluk gibi yeni istihdam türlerini kapsamaktadır. İşte esneklik ise üretim için gerekli olan vasfın, bilginin ve üretim miktarının sürekli değişmesine uyum sağlama becerisidir.

Emek piyasasının bölümlenmesi ile ortaya çıkan kategoriler çalışanlar arasında çalışma koşulları, iş güvencesi ve ücret yönünden dengesizliklere yol açmaktadır. İlk kategori, iş güvencesi olan, ücreti yüksek birincil işgücü piyasasıdır. Bu grupta yöneticiler, tasarımcılar sayılabilir. İkinci kategoride tam gün çalışan ancak iş güvenceleri olmayan, kolayca ikame edilebilen çalışanlar yer almaktadır. Üçüncü kategoride uzmanlık gerektiren işlerden temizlik gibi basit işleri içeren bir yelpazede taşeronluk ilişkisi ile çalıştırılan bulunmaktadır. Evden ya da ofisten yapılan tele çalışma da üçüncü gruba girmektedir (Watson, 1997).

1980’lerle birlikte kadın işgücü üretime katılmaya başlamıştır. Bu oluşum her ne kadar olumlu bir gelişme gibi görünse de kadınlar esnek üretim modelleri dâhilinde üretim sürecine erkeklerden farklı bir şekilde katılmışlardır. Üretim sürecine katılım koşullarını daha iyi hâle getiremeyen kadınlar güvencenin düşük olduğu bir çalışma ortamına dâhil olmuşlardır (Chant, 1991). Bu duruma yol açan tek faktör esnek üretim modelleri, hızla değişen talep, ürünler ve üretim miktarları değildir; aynı zamanda toplumsal yapının da etkisi vardır.

Fordist üretimin son döneminde kadın emeği gündeme gelmiştir. Bunun altında yatan nedenler arasında kadın emeğinin erkeğin emeğinden daha ucuz satın alınabilmesi yer almaktadır. Kadın işgücünün tercih edilmesinin ardında yatan nedenlerden birinin de kadın işgücünün eve bağımlı ve serbest olmayan bir özellik taşıması olduğu öne sürülmektedir (Mies, 1986). 1970’lerde kendisini gösteren ekonomik bunalıma çare amacıyla yeniden ucuz emek arama çabaları gündeme getirilmiştir. Artık emeğin sadece ucuz olması yetmemekte, ucuz işgücünde genel becerilerin fazlaca olması ve emek sürecine uyum sağlaması da aranmaktadır.