YENİ TEKNOLOJİLER VE ÇALIŞMA HAYATI

Teknolojik gelişmelerin sosyo ekonomik açıdan ele alınmasının bir sonucu olarak dünya tarihinde aşamalardan söz edilmektedir. Tarımsal üretimin hâkim olduğu Tarım Toplumu, sanayi üretimi ile şekillenen Sanayi Toplumu ve bilgi üzerinde kontrolün ön planda olduğu Bilgi Toplumu biçiminde bir sınıflandırma söz konusu olmaktadır.

Üretimde teknolojik gelişmeler birtakım değişikleri de beraberinde getirmektedir. Bu değişikliklerden ilki küçük firmaların artışı ve üretim birimlerinin kendi içinde parçalanmasıyla gerçekleşen üretim ölçeğinin küçülmesidir. Küçük ölçekli üretimin sonucu ise istihdamın azalmasıdır.

Açık işsizlik türleri yapısal, konjonktürel, arızi, mevsimlik ve teknolojik olmak üzere beşe ayrılmaktadır.

Emek piyasası birincil ve ikincil piyasa olarak ikiye ayrılmaktadır. İkincil piyasalar; küçük, kurumsallaşmamış ve küçük ölçekli firmaların hâkim olduğu piyasalardır. Gençlerin, kadınların, engellilerin ve göçmen işçilerin ikincil piyasalarda istihdam edildiği ileri sürülmektedir

Etkililik ve etkinlik bileşenleri verimliliği meydana getirmektedir. Verimlilik üretim faktörlerinin birlikte yarattığı bir sinerjinin sonucudur. Ücret ile verimlilik arasında pozitif bir ilişki olduğu iddia edilmektedir ancak verimlilik-ücret ilişkisi tek yönlü bir ilişki değildir ve her zaman pozitif olduğu da söylenemez. Toplumsal ve bireysel refahın arttırılması için gerekli unsurlardan biri verimliliktir. Verimlilik ile ekonomik kalkınma arasında doğru orantı bulunmaktadır. Çalışanın sahip olduğu deneyimin verimliliği arttırdığına inanılmaktadır; dolayısıyla işveren deneyim sahibi çalışanları istihdam etmek konusunda daha isteklidir.

Göçmen işçiler göç ettikleri ülkelerin vatandaşlarına kıyasla çalışma süreleri, çalışma koşulları, iş güvencesi ve ücret bakımından da ayrımcılığa uğramaktadırlar. Lordoğlu’nun ileri sürdüğü gibi, göç alan ülkelerdeki işverenler göçmen işçilerin ülkelerinden işsizlik ve düşük gelir dolayısıyla ayrıldıklarını ve ücretler ve çalışma koşulları ne kadar düşük olursa olsun çalışma taraftarı olduklarının farkındadırlar. Göçmen işçilerin bu ülkelere gelişi yasal olmayan yollardan olduğunda ve/veya çalışma izinleri olmadığında ise ayrımcılık ve kötü çalışma koşulları iyice ağırlaşmaktadır. Göçmen işçiler kaçak çalıştığında, başka bir dil konuşulan bir ülkeden göç etmeleri dolayısıyla dil sorunları olduğunda enformel iş piyasasında istihdam edilmektedirler.

Verimliliği arttırmak yalnızca ücret artışı ile geçekleşmemektedir. Çalışanın takdir görmesi, övgü alması, yönetime katılması, eğitim fırsatlarına sahip olması gibi uygulamalar motivasyonu arttırmakta ve dolayısıyla verimliliği pozitif yönde etkilemektedir.

İş yaşam dengesizliği yaşayan bireylerde şiddet eğilimi, iş kazalarına yatkınlık, alkol ve sigara tüketiminde artış görülebilmektedir. İş yaşam dengesinin sağlanamaması kişinin çalıştığı işyerini de etkilemektedir; çalışma performansında düşüş, devamsızlığın artması, tatminsizlik ve işgücü devri artışı, örgüte ve işe bağlılıkta eksilme ortaya çıkan olumsuz sonuçlardan bazılarıdır

Emek piyasasının bölümlenmesi ile ortaya çıkan kategoriler çalışanlar arasında çalışma koşulları, iş güvencesi ve ücret yönünden dengesizliklere yol açmaktadır. İlk kategori, iş güvencesi olan, ücreti yüksek birincil işgücü piyasasıdır. Bu grupta yöneticiler, tasarımcılar sayılabilir. İkinci kategoride tam gün çalışan ancak iş güvenceleri olmayan, kolayca ikame edilebilen çalışanlar yer almaktadır. Üçüncü kategoride uzmanlık gerektiren işlerden temizlik gibi basit işleri içeren bir yelpazede taşeronluk ilişkisi ile çalıştırılan bulunmaktadır. Evden ya da ofisten yapılan tele çalışma da üçüncü gruba girmektedir

Fordist üretimin son döneminde kadın emeği gündeme gelmiştir. Bunun altında yatan nedenler arasında kadın emeğinin erkeğin emeğinden daha ucuz satın alınabilmesi yer almaktadır. Kadın işgücünün tercih edilmesinin ardında yatan nedenlerden birinin de kadın işgücünün eve bağımlı ve serbest olmayan bir özellik taşıması olduğu öne sürülmektedir

17. yüzyılda önemli teknolojik ve bilimsel keşiflerle başlayan ve gelişen kapitalizm sanayi devrimi ile zirveye ulaşmıştır. “Ticari Kapitalizm” aşamasının 1500-1700 yılları arasında, “Endüstriyel Kapitalizm” aşamasının 1770-1870 yılları arasında “Ulusal Tekelci Kapitalizm” aşamasının 1870-1945 yılları arasında ve 1945 yılından itibaren de “Uluslararası Kapitalizm” aşamasında olduğumuz ve bu dönemin günümüzdeki görünümünün de “Enformasyonel Kapitalizm” olduğu çeşitli kaynaklar tarafından yıllarda küçük farklılıklar olmakla birlikte genel olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Küreselleşme, sınırların giderek şeffaflaşması, teknolojik ilerleme, bilginin giderek daha ulaşılabilir olması, üretim tekniklerinin sürekli ilerlemesi; çalışma yaşamını, emek piyasalarını işin yapısını ve endüstri ilişkilerini dönüştürmektedir. Doğru cevap E'dir.

Üretimde teknolojik gelişmeler birtakım değişikleri de beraberinde getirmektedir. Bu değişikliklerden ilki küçük firmaların artışı ve üretim birimlerinin kendi içinde parçalanmasıyla gerçekleşen üretim ölçeğinin küçülmesidir. Küçük ölçekli üretimin sonucu ise istihdamın azalmasıdır. Teknolojinin gelişimi ile birlikte esnek üretim sistemleri oluşmuş ve işlerin bir kısmı için nitelikli işgücüne talep doğurmuştur. Teknolojik gelişmeler niteliksiz işgücü türleri ortaya çıkarmış ve yapılan işin basit ve değersiz hâle gelmesine neden olmuştur.  Aksine ileri teknoloji uygulamalarının bilgi işçisinin rolünü belirleyici kıldığı; buna karşılık el emeği ile çalışanların sayısını ve önemini azalttığı da ileri sürülmektedir. Ortaya çıkan işgücünü, beceri düzeyi yüksek, nitelikli ve sürekli istihdam edilen çekirdek işgücü ve düşük nitelikli, dönemsel istihdam edilen yedek işgücü olarak iki gruba ayırmıştır. Teknoloji ile birlikte bilgi bir üretim gücü hâline gelmektedir. Doğru cevap E'dir.

Emek piyasası birincil ve ikincil piyasa olarak ikiye ayrılmaktadır. İkincil piyasalar; küçük, kurumsallaşmamış ve küçük ölçekli firmaların hâkim olduğu piyasalardır. Gençlerin, kadınların, engellilerin ve göçmen işçilerin ikincil piyasalarda istihdam edildiği ileri sürülmektedir. Doğru cevap B'dir.

Emek piyasası birincil ve ikincil piyasa olarak ikiye ayrılmaktadır. İkincil piyasalar; küçük, kurumsallaşmamış ve küçük ölçekli firmaların hâkim olduğu piyasalardır. Gençlerin, kadınların, engellilerin ve göçmen işçilerin ikincil piyasalarda istihdam edildiği ileri sürülmektedir.

Gençler, kadınlar, engelliler ve göçmen işçiler işgücü piyasasında ayrımcılığa maruz kalan gruplardır. Doğru cevap A'dır.

Etkililik ve etkinlik bileşenleri verimliliği meydana getirmektedir. Verimlilik üretim faktörlerinin birlikte yarattığı bir sinerjinin sonucudur. Ücret ile verimlilik arasında pozitif bir ilişki olduğu iddia edilmektedir ancak verimlilik-ücret ilişkisi tek yönlü bir ilişki değildir ve her zaman pozitif olduğu da söylenemez. Toplumsal ve bireysel refahın arttırılması için gerekli unsurlardan biri verimliliktir. Verimlilik ile ekonomik kalkınma arasında doğru orantı bulunmaktadır. Çalışanın sahip olduğu deneyimin verimliliği arttırdığına inanılmaktadır; dolayısıyla işveren deneyim sahibi çalışanları istihdam etmek konusunda daha isteklidir. Doğru cevap C'dir.

Bölümlenmiş emek piyasası kuramına göre işgücü piyasası, değişik tabakalardan oluşmakta; davranış kuralları ile çalışma koşullarının farklılaştığı alt piyasalardan ve farklı süreçlerden oluşmaktadır. Bölümlenmiş emek piyasası kuramına göre emek piyasası tekdüze ve standart bir yapıya sahip değildir. Kuram birincil işgücü piyasasında sendikaya bağlı işgücü istihdam eden firmalarda çalıştırılacak işgücünün teknolojik bakımdan tanımlandığını ve işe alınacak işçilerin beceri ve eğitilebilir olmalarının dikkate alındığını ve çalışma ve ücret güvencesi sunulduğunu içermektedir. Doğru cevap E'dir.

İş yaşam dengesinin çeşitli tanımları bulunmaktadır; genel olarak bireyin işi ve özel yaşamının gereklerini dengeli bir şekilde yerine getirmesi şeklinde ifade edilebilir. Doğru cevap A'dır.

İş yaşam dengesinin sağlanması ya da iş yaşam dengesizliği kişiyi ve çalıştığı işyerini etkilemektedir. İş yaşam dengesinin sağlanmadığı durumda işe dair isteksizlik, stres, örgütsel bağlılıkta düşüş, yüksek miktarda devamsızlık, iş kazaları ve performansın düşmesi meydana gelebilmektedir. İş yaşam dengesizliği yaşayan bireylerde şiddet eğilimi, iş kazalarına yatkınlık, alkol ve sigara tüketiminde artış görülebilmektedir. İş yaşam dengesinin sağlanamaması kişinin çalıştığı işyerini de etkilemektedir; çalışma performansında düşüş, devamsızlığın artması, tatminsizlik ve işgücü devri artışı, örgüte ve işe bağlılıkta eksilme ortaya çıkan olumsuz sonuçlardan bazılarıdır. Doğru cevap D'dir.