YENİ TEKNOLOJİLER VE ÇALIŞMA HAYATI

Toplumsal bütünü bu yönleriyle birlikte analiz etme amacına sahip genç bir bilim dalı olan “Yeni Ekonomi Sosyolojisi” kendini “ekonomik konuları teknolojik öze dayalı toplumsal (sosyal ve kültürel) örgütlenme içinde yer alan olgular olarak analiz eden bir bilim dalı olarak tanımlamaktadır

Bilgi Toplumu; Tarım Toplumunda toprağın, Sanayi Toplumunda temel üretim faktörleri olduğu süreçlerden sonra bilginin temel üretim faktörü olduğu toplumsal yapılanma biçimidir. Başka bir deyimle bilgi toplumu, bilgiyi ve bilgiye sahip olan insanı merkez alan bir toplumsal yapılanmadır

Bilgi yönetimi konusunun öncülerinden olan Nonaka (1991-1995) M. Polanyi’nin ayrımını kullanmaktadır. Polanyi ve Nonaka’ya göre bilgi; “örtük” ve “açık” bilgi olarak iki farklı biçimde olabilir. Açık bilgi; kitap, kaynak, belge, rapor ve veri tabanlarında işlenip kaydedilerek aktarılabilen bilgidir. Örtük bilgi ise çalışanların beyninde uzmanlık bilgisi olarak var olan bilgidir. Zımni bilgi olarak da adlandırılan örtük bilgi (tacit knowledge) insanlar tarafından açık bilgiye dönüştürülebilir. Ancak örtük bilginin tamamı açık bilgiye dönüştürülememektedir. Örtük bilginin belge ve kayıtlara geçirilebilmesi zor olduğu için, ancak birlikte çalışanlar zamanla bunu öğrenip içselleştirebilirler. Bununla birlikte öğrenme sürecinde örtük ve açık bilgi birbirine dönüşerek gelişmektedir. Bilgi insanla ilgili ve onun beyninde yer aldığı için kişisel ya da kurumlarda ekip olarak öğrenilen “organizasyonel bilgi” olarak gündeme gelmekte, birlikte çalışma ve kurum kültürü içinde şekillenmektedir.

Bilgi türlerinden, Niçin’in Bilgisi (Know-Why); olay ve olguların oluşum ve işleyişini açıklayan bilgi türü olarak bilimsel bilginin karşılığıdır. Kodlanmış, yazılmış ve aktarılabilen açık bilgi olarak tanımlanan bu bilgi bilimsel yayın ve kitaplarda bulunabilmektedir. Buna karşın bir şeyin nasıl olabileceğine (Know-How) ilişkin bilgi ise yapabilirliğe ilişkin uygulamalı bilgi olarak, bizzat ilgili konuya odaklanmış insanlarda içerilmiş olan bilgidir. Bir işi kimin yapabileceğine ilişkin bilgi (Know-Who) ve Ne’ye ait veya Ne için bilgi (Know-What) şeklindeki bilgi türleridir. Bunlardan ikincisi konu ve olaya; ilki ise bu konu ve olayı kimin yapabileceğine ilişkin enformatik bilgi, yani malumattır. Dolayısıyla bilgi çağında ekonomik değer yaratmak için üretim sürecinde kullanılan temel bilgi türü Nasıl’ın bilgisi (Know-How) olmaktadır. Ancak Niçin’in bilgisi (Know-Why) ile karşılıklı etkileşim sürecinde birbirine dönüştürülerek üretilebilen ve birbirinden beslenen bilgi türleridir. Bu nedenle bilgi toplumunun üretim faktörü olan bilgi, örtük ve açık bilgilerin birbirine dönüştürülmesi sürecinde yaratılıp üretilirler. Nasıl’ın bilgisinin köklerinde niçin’in bilgisi veya niçin’in bilgisinde nasıl’ın bilgisi içerik veya yerleşik olarak birbirlerini yeni bilgi üretmeye taşırlar (Erkan, 2013).

Bilginin insanla ilgili olması ve teknolojinin de bunun uzantısı olması nedeniyle toplumsal gelişmelerin temelinde insanların sahip olduğu düşünce sistemleri yatmaktadır. Bu yüzden bilgi toplumuna geçişin teknolojik temeli, geleneksel ve mekanik düşünsel paradigmalardan kuantum paradigmasına geçiş şeklinde gerçekleşen düşünsel ve bilimsel devrimle yani paradigmal kayma ile gerçekleşti. Sanayi Toplumundan, Bilgi Toplumuna doğru yaşanan dönüşümün net olarak anlaşılabilmesi için teknolojik paradigmal kaymalardan yola çıkmak gerekmektedir. Geçmişin ilkel toplumlarından günümüz Bilgi Toplumuna uzanan süreçte insanların düşünce, dünya görüşü, bilgi birikimi ve teknoloji algılarında köklü değişim ve paradigmal sıçramalar yaşanmıştır. İlkel toplumda, doğanın verdikleri ile yetinen insanlık, tarım toplumunda ekip biçerek daha çok üretmeyi başardı. Tarım toplumunda toprağın sahipleri olan aristokrat sınıflar ile sanayi toplumunda sermayenin sahibi olan sosyal sınıflar, toplumun egemen sınıflarıydı.

Bilgi Toplumu, sosyal ve enformasyonel ağ sistemlerinde etkileşim ve işleyişe dayalıdır. 20. yüzyılın ikinci yarısında, özellikle de son çeyreğine yaklaşırken uygarlık önce şu olgularla karşılaşmıştır:

• Enformasyon teknolojisi devrimi ve bunu izleyen süreçte genetik devrimin ortaya çıkması,

• 1973 Petrol Krizi arkasından kapitalizm ve sosyalizm krize sürüklendi.

• Bu olgularsonrasında doğu ve batı bloklarının herikisinde de farklı yoğunlukta olmak üzere yeniden yapılanmaların gündeme gelmesi,

• Bu gelişmeler, insan hakları, çevre sorunları ve feminizm başta olmak üzere yeni konuların insanlığın gündemine taşınması .

Bu gelişmelerle birlikte ağ sistemlerine dayalı “Ağ Toplumu” ortaya çıkmıştır.

Moore tarafından 1965 yılında bilişim alanındaki yenilenme eğiliminin her 18 ayda ikiye katlandığını belirlemiş ve bu durum “Moore Yasası” olarak adlandırılmıştır.

Teknolojik sistemdeki köklü dönüşüm ve sıçramalar toplumsal bütünün her seferinde daha üst toplumsal platformda yeniden örgütlenme ve yapılanmasına yol açar. Bu anlamda toplumun yaşadığı paradigmal sıçramalar; • İnsanların el becerisi ve doğaya egemen olma dönemi ilkel toplumların, • Doğadan aldığı malzemeyi biçimlendirerek doğaya egemen olma dönemi geleneksel tarım toplumlarının, • Doğanın mekanik işlediği algısına dayalı olarak ürettiği makinelerle doğaya egemen olma yönünde örgütlenişi sanayi toplumunun, • Nihayet doğanın kuantum etkileşim sistemine dayalı işleyiş algısı ile doğaya bilişim teknoloji ile egemen olma dönemi bilgi toplumunun yapılanışını belirlemiştir.

Bilgi toplumunda gündeme gelen ekonomik yapılanmanın, yani bilgi ekonomisinin özellikleri genellikle (Erkan, 2013 ve Tapscott, 1998: 39-66) aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Bilgi ekonomisi, bilginin temel üretim faktörü olduğu bir ekonomidir. • Bilgi ekonomisinin teknolojik temeli dijital bir işleyişe dayanmaktadır. • Bilgi ekonomisi ağ yapılanmasına dayalı bir organizasyona sahiptir. • Bilgi ekonomisi, ulusal sınırları aşan, küresel bir işleyişe dayanır; Ancak yerel bağlantıyla işbirliği içindedir. • Bilgi ekonomisinde fizikî varlıklar sanal varlıklara dönüşmektedir. • Bilgi ekonomisi, ağa katılan çok sayıda birimin ağda biraya gelmesi ile şekillenen moleküler bir işleyişe sahiptir. • Bilgi ekonomisi aracıları ortadan kaldırarak aracısız bir ekonomi olmuştur. • Bilgi ekonomisi bir yandan molekülleşirken, diğer yandan farklı endüstrilerin bütünleşmesi ile kümelenme ile bütünleşen bir ekonomidir. • Bilgi ekonomisi, üretici ve tüketiciyi birleştiren ve bütünleştiren bir ekonomidir. • Bilgi ekonomisi hız ekonomisidir. • Bilgi ekonomisi yeniliklerin sürüklediği, yenilik güdümlü bir ekonomidir. • Bilgi ekonomisi, bazı eski sorunları çözerken, bu kez kendine özgü yeni sorunlar (örneğin teknolojik işsizlik) üreten bir ekonomidir.