YENİ TEKNOLOJİLER VE ÇALIŞMA HAYATI

Matbaa devrimi, Orta Çağ ile modern çağı ayıran en temel gelişme ve dönüm noktasıdır (Kovarik, 2011: 13-18). Matbaa, insanlık tarihinde kitlesel iletişimi sağlayan ilk araç olsa da yazının bulunmasından bile daha önceki dönemlerde insanlar sözlü kültür aracılığıyla iletişim kuruyordu.

Yeni bilişim ve iletişim teknolojilerine açıklık kazandırmada matbaa, doğru bir çıkış noktasıdır. Gutenberg ile başlayan modern basım çağına gelene kadar matbaa teknolojisinin gelişiminde; damga dönemi, blok dönemi ve hareketli harf dönemi olmak üzere üç dönem söz konusudur.

İlk dönem olan damga dönemi, yazının icadını takip eden süreçte sert cisimler (taş ve çeşitli metaller) kullanılarak kil, hayvan derisi, parşömen ve ahşap üzerine işlenen yazılarla yapılan baskılara rastlanıldığı süreçtir

Matbaa’nın
temellerinin inşa edildiği blok dönemine (krilografi) gelindiğinde sistem, basılacak yazıların bir ahşap plakaya yekpare bir şekilde ve negatif olarak kazındığı ve mürekkeplenip baskının yapılacağı yüzeye preslenmesi ilkesine dayanıyordu. Bu teknolojinin tespit edildiği en erken dönem ve coğrafya MS 600’lü yılların başındaki Çin’dir. MS 700’de Çin’de ilk kez gazete basılmıştır. Bu teknik 770 yılından sonra Japonya’da da görülmüştür. Hatta 20. yüzyılın başında Türkistan’ın Kansu ilinde bulunan ve 11 Mayıs 868 yılında Wang Chich tarafından basılmış olan kitabın da bu tekniğin kullanılmış olduğu en eski kitap olduğu bilinmektedir. Yine bu teknik uygulanarak basılmış bilinen ilk gazetenin Pekin’de 911 yılında basılan “Saray Raporu” anlamına gelen Tİ-PAO olduğu iddia edilmektedir. Avrupa’da bu tekniğin uygulamasının görüldüğü ilk eser 14. yüzyıla ait Hollandalı Laurens Coster’in sekiz sayfalık din kitabıdır. Avrupa’da krilografiyi kullanan zanaatçıların 15. yüzyılda Hollanda’da sayılarının arttığı da bilinmektedir (İnuğur, 2005).

Telgraf ve telefon, kitlesel medyanın (mass media) gelişimine önemli katkılar sağlamıştır (Kovarik, 2011: 191 ve devamı). Telgraf sistemi, telgraf mesajları (telegrams) yoluyla bir taraf­tan diğerine (birebir) özel iletişimin temelini oluştururken aynı zamanda kitlesel medya aracılığıyla dünyanın bir köşesinden diğerine ekonomik ve politik gelişmeleri içeren haberlerin ulaşmasına da olanak sağlıyordu. 1850 ve 1980 yılları arasındaki dönemde telgraf, “iki aşamalı kitlesel iletişim sistemi”nin (two-stage mass communications system) en temel altyapı elemanı
görünümündeydi. Bir bölgede üretilen haberler, yerel gazetelere Reuters, Havas ve The Associated Press gibi kablo hizmetleri (şebekeleri) sayesinde zincirin halkalarının tamamlanması ile dağıtılmaktaydı. Önceleri birebir özel iletişim aracı olarak kullanılan telefon sistemi de 1920’li yıllara gelindiğinde, ulusal radyo ağlarının altyapı unsuru görünümüne bürünmüştür. Haberler, tiyatro oyunları ve güldürü programları, ülkenin herhangi bir köşesinde üretiliyor ve daha sonra telefon hatları kanalıyla ülkenin geri kalanına, bölgesel radyo istasyonları yardımıyla ulaştırılıyordu. Telgraf gibi telefon da iki aşamalı kitlesel iletişim sisteminin vazgeçilmez bir ögesi olmuşsa da bu durum 1980’lerde uydularla birlikte değişmiştir

Özünde telgraf, ilk elektronik ağdır. Telgraf mesajları sadece saatler içerisinde gönderiliyor ve yine hızlı bir biçimde yanıtlanıyordu. 1800’lü yılların başından beri çok çeşitli biçimler almış telgraf sistemine en büyük katkının Samuel F.
B. Morse tarafından yapıldığı ileri sürülebilir. Morse, telgrafın mucidi olmasa da ona önemli bir işlerlik kazandıran yazılım olan Morse alfabesini geliştirmiş ve telgrafın kullanımını kolaylaştırıp yaygınlaştırmıştır. Morse’nin katkısına benzer öncü katkılar “moveable type” baskı tekniğini bulan Gutenberg veya günümüzde “World Wide Web” düşüncesini geliştiren Tim Berners-Lee tarafından yapılmıştır.

Matbaa ile birlikte yazılı iletişim sağlanırken telgraf ile birlikte yazılı iletişimin mekânsal sınırları aşması sağlanmıştı. Telefon ise telgraf­la gelen sembollerden (harf) oluşan dolaylı bilgi akışını, mekânsal sınırlardan bağımsız olarak sesli iletişim şeklindeki doğrudan bilgi akışına dönüştürmüştür.

Marconi, spektrumun altına doğru ilerleyerek daha düşük frekanslı dalgaları kullanmıştır. Günümüzde “topraklama” olarak bilinen sistemi radyo sinyali için kullanan ilk araştırmacı olmuştur.

Türkiye’de bilgisayarın ilk kullanımı da, Karayolları Genel Müdürlüğünde, 1960 yılında hizmete giren “IBM-650 Data Processing Machine” ile başlamıştır. 167 m2 yer kaplayan 30 tonluk bu bilgisayar dakikada 78.000 toplama-çıkartma, 5.000 çarpma ve 138.000 mantıksal karar verebilme özelliğine sahip idi ve Karayolları Genel Müdürlüğünde yaklaşık 12 yıl kullanıldı. Türkiye’deki ilk internet bağlantısı ise 12 Nisan 1993’te 64 Kbps kapasiteli kiralık hat olarak kurulmuştur. Bu bağlantıda ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı sistem salonundaki yönlendiriciler kullanılarak ABD’de NSFNet (National Science Foundation Network)’e TCP/IP protokolü üzerinden bağlanıldı. Bu bağlantı uzun bir süre tüm ülkenin tek çıkışı olmuştur. Bu bağlantıdan sonra ülkemizdeki birçok üniversite ve kamu
kuruluşu ODTÜ üzerinden internet erişimine sahip olmuştur. İnternet’in Türkiye’de ticari kuruluşlara ve hanehalkları gibi geniş kitlelere ulaşması ise 1996 yılında mümkün olmuştur. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre 2010 yılında Türkiye genelinde hanelerin %41,6’lık kesimi internet erişim imkanına sahipken, bu oran 2018 yılında % 83,8 olmuştur.

Firmadan Tüketiciye E-Ticaret (B2C): İnternet’in gelişiminin ilk aşamalarında firmalar, İnternet’te kurdukları web sitelerini daha çok, firmayla ilgili olarak firmanın adresi, telefon numarası, ürünler vs. gibi genel bilgiler vermek amacıyla kullanmışlardır. Bu tip girişimler e-ticaret açısından ilk uygulamalardır. Daha sonraları ise bu sitelerde internet üzerinden alışveriş yapma imkânı ortaya çıkmış ve böylece B2C denilen işletmeden tüketiciye e-ticaret faaliyetleri başlamıştır

Sendikalar

Newton’un hareketin üç yasası

Matbaa devrimi

Kapitalist burjuva işçi sınıfı ilişkisi yerini feodal toprak lordu ve köle ilişkisine bıraktı.

1959

Teknoloji

Leibniz

e-dönüşüm

Atasanoff

Jeff Bezos