YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Çok sayıda araştırma kurumu ve firma iletişim teknolojilerindeki gelişmenin sürmesi halinde gündelik yaşamın alacağı yeni biçimlere yönelik öngörü (forsight) geliştirmekte ve bu tahminlerini toplumla görüntü, canlandırma ve video biçiminde paylaşmaktadırlar.

Kentleşme konulu makale yazımı, doğrudan ilgili değildir?

Giderek yaygınlaşan bilim kurgu türüne ait sinema filmleri ve televizyon dizilerinde gelecekte kullanılacak iletişim teknolojilerini büyük bir başarıyla öngörülebildiğine dair örnekler bulunmaktadır.

1960’ların popüler dizisi olan Uzay Yolu’nda personelin birbiriyle haberleşmek amacıyla kullandığı “Communicator” cihazı görüntü ve işlev olarak günümüzün cep telefonlarının atasıdır. 1969 yılı yapımı “2001: Bir Uzay Yolu Macerası” filminde uzay gemisinin astronotu HAL isimli bir yapay zekâ ile konuşarak iletişim kurmaktadır. 2002 yapımı “Azınlık Raporu” filminde yer verilen çok noktada dokunularak kullanılan ekranlar 2007 yılında iPhone ekranları ve 2010 yılında Microsoft Kinect destekli “dokunmadan” kullanılan ekranlar olarak ortaya çıkmışlardır. Aynı filmde yer verilen retina tarayıcıları 2010 yılında ürün olarak pazara sürülmüştür.

Ray Kurtzweil “Singularity is near” kitabında bu tür hızlanan teknolojilere ait onlarca gelişme örneğine yer vererek, teknolojideki bu hızlanmanın sonunda 21. yüzyıl içerisindeki bir tarihte insan zekâsından daha gelişmiş bir yapay zekânın ortaya çıkacağını öngörmektedir.

iphone bir iletişim cihazıdır.

Teknolojilerin yakınsamasıdır. Buna göre ayrı gereksinimler için ayrı ayrı geliştirilen teknolojilerin arayüzleri zamanla birbirine benzemeye başlamakta ve cihazlar birbirinin içine geçmektedirler. Örneğin, telefon, bilgisayar, fotoğraf makinası, video kamera, ses kayıt cihazı, hoparlör, oyun konsolu vb. çok sayıda araç günümüzde akıllı telefon cihazına yakınsayarak, akıllı telefonların bu araçların işlevlerini kapsamasına neden olmuştur.

1990’lar ve 2000’lerde Microsoft Windows üzerinde çalışan Mirc, ICQ, MSN Messenger vb. yazılımlarla yaygınlaşmış, 2010’larda sosyal ağların baskın hale gel- mesiyle Facebook Messenger ve daha sonra WhatsApp anlık iletişimde dünya çapında bir numaraya yükselmiştir. İlk yıllarında sadece iki kullanıcının klavyede yazılan metin ara- cılığıyla mesajlaşabildikleri anlık iletişim yazılımlarıyla günümüzde farklı işletim sistemi ve mobil cihaz kullanan çok sayıda kullanıcının aynı anda iletişim kurmasına ve dosya paylaşımı, anlık görüntülü iletişim, anlık sesli görüşme, sesle metinsel veri girişi gibi hiz- metleri kullanmasına olanak sağlamaktadır. Günümüzde yapay zekâ teknolojisine dayalı akıllı kişisel yardımcılar anlık iletişim yazılımlarına dâhil edilmeye başlanmışlardır.

Sanal gerçekliğin uzun bir geçmişi bulunmakta; artırılmış gerçeklik ise günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır. Kişisel bilgisayarlarla birlikte kullanılan Oculus Rift ya da akıllı telefonlarla birlikte kullanılabilen Samsung Gear VR gibi sanal gerçeklik kaskları birer tüketici elektroniği haline gelmişlerdir. Google Glass ile kullanıcılar gerçek dünya görün- tüsünün üzerine bilgisayar tarafından oluşturulan iki boyutlu görüntülerin bindirildiği karma gerçeklik ortamlarıyla tanışmışlardır.

Nesnelerin boşlukta üç boyutlu olarak belirmesini sağlayan holografik görüntüleme bilim kurgu filmlerinin vazgeçilmez öğelerinden biridir. Günümüzde henüz kusursuz bir holografik görüntüleme için pratik bir yöntem elde edilemese de Microsoft Hololens gibi cihazlar aracılığıyla gerçeklik ve üç boyutlu sanal gerçekliğin üst üste bindirildiği karma gerçeklik ortamlarının oluşturulması sağlanabilmektedir. Böylece, kullanıcılar gözlerine taktıkları, hem dışarıdaki görüntüyü geçirebilecek kadar şeffaf olan, hem de üzerine bilgisayarın oluşturduğu görüntülerin yansıtılabildiği büyük bir gözlük yardımıyla, örneğin, bir odanın ortasında gördükleri bir şeklin etrafında dolanarak şekli her yönden görebilmektedirler. Bu gözlüklerde bulunan kameralar yardımıyla hem dış gerçeklik, hem de sanal gerçeklik aynı anda kaydedilebilmektedir.

Magic Leap Sanal Görüntünün Doğrudan Retina Üzerine Yerleştirilmesi teknolojisidir.

Günümüzde kavisli televizyonlarla tanınan OLED görüntüleme teknolojisinin gelecekte sınırsız kullanım olanağı bulunmaktadır. Bu teknolojinin gelişmesiyle bükülebilir ve katlanabilir esnek ekranlar oluşturmak mümkün olabilmektedir. Bu ekranların aynı zamanda ışığı geçirebilen ya da yansıtabilen örnekleri yardımıyla pencere camları, otomobil camları, gözlükler, aynalar birer ekran olarak kullanılabilecektir. OLED ekran kullanımı çok yaygınlaşmıştır. Örneğin, Google Glass akıllı gözlüklerinde geçirgen OLED ekranlar kullanılmaktadır. Benzeri biçimde kavisli yüzeye sahip akıllı telefonlar, akıllı saatler ve bileklikler görüntüleyici ekran olarak OLED kullanmaktadırlar.

Microsoft Hololens ile karma gerçeklik ortamında üç boyutlu bilgisayar ekranı kullanılmaktadır. OLED teknolojisi değildir.

Cihazların üzerlerindeki algılayıcılarla kendi işlevleri doğrultusunda çevrelerini algılayabilmesi; Bluetooth, NFC, Wi-Fi, 3G ya da 4G gibi kablosuz ağlar üzerinden içinde bulundukları durum hakkında kullanıcılara ve diğer cihazlara enformasyon iletebilmeleri, kullanıcılardan ve diğer cihazlardan enformasyon alabilmeleri, akıllı bir cihaz haline gelmelerine neden olmaktadır. Bu türden birbirine bağlı akıllı cihazların oluşturduğu ağa “nesnelerin interneti” adı verilmektedir. 2020 yılında dünya üzerinde 50 milyar akıllı cihazın bulunacağı öngörülmektedir.

Akıllı cihazların bir üst düzeyi akıllı araçlardır. Akıllı araçlar akıllı cihazlar gibi çevrelerini algılayabilmekte ve içinde bulundukları koşulları saptayabilmektedirler. Cihazlardan farkları ise edindikleri bu enformasyonu kullanarak çıkarımda bulunmaları ve bir amaç doğrultusunda kendi başlarına karar verebilmeleridir. İnsansız hava araçları, sürücüsüz otomobiller, otonom robotlar akıllı araçlara birer örnektir.

Akıllı evler (ya da geleneksel adıyla ev otomasyonu) evdeki ısıtma, soğutma, havalandırma, ışıklandırma ve güvenlik sistemlerinin uzaktan izlenmesi ve yönetilmesini sağlayan sistemlerdir. Bu sistemler evde tüketilen su, elektrik, doğalgaz, internet vb. hizmetlerin ölçümünü de içerebilmektedir. Akıllı ev kavramının içerisine evdeki buzdolabı, fırın, vantilatör, çamaşır/kurutma makinesi ve ev robotları gibi elektrikli ve elektronik cihazların internet üzerinden denetimi de eklenmektedir.

İnsanların yaşına göre davranabilmek

Akıllı nesnelere, cihazlara ve araçlara eklenen gelişmiş algılayıcılar ve gelişmiş hareket, görüntü ve ses tanıma teknolojileri bu nesnelerin bulunduğu ortamları birer akıllı ortama dönüştürmekte ve bu ortamdaki insanları tanıyarak, bu insanlara yaş ve cinsiyetlerine göre davranabilmelerine olanak sağlamaktadır. Örneğin, birey bir reklam panosunun önünden geçerken, akıllı reklam panosu bireyin yaşı ve cinsiyetine uygun olarak düzenlenen reklamı görüntüleyebilmektedir.

QuestVisual firmasının geliştirdiği İngilizce ve İspanyolca arasında anında çeviri yapan bir artırılmış gerçeklik yazılımı olan Word Lens isimli bir akıllı telefon uygulaması internet bağlantısına gerek kalmadan çalışabilmektedir. 2014 yılında Google tarafından satın alınarak Google Glass içine dâhil edilen bu uygulamanın benzeri Microsoft Translator hizmetine de eklenmiştir.

Ray Kurtzweil “Singularity is near” kitabında bu tür hızlanan teknolojilere ait onlarca gelişme
örneğine yer vererek, teknolojideki bu hızlanmanın sonunda 21. yüzyıl içerisindeki bir tarihte
insan zekâsından daha gelişmiş bir yapay zekânın ortaya çıkacağını öngörmektedir.

Gözlenen diğer bir olgu ise teknolojilerin yakınsamasıdır. Buna göre ayrı gereksinimler için ayrı ayrı geliştirilen teknolojilerin arayüzleri zamanla birbirine benzemeye başlamakta ve cihazlar birbirinin içine geçmektedirler. Örneğin, telefon, bilgisayar, fotoğraf makinası, video kamera, ses kayıt cihazı, hoparlör, oyun konsolu vb. çok sayıda araç günümüzde akıllı telefon cihazına yakınsayarak, akıllı telefonların bu araçların işlevlerini kapsamasına neden olmuştur.

Michio Kaku tarafından savunulan bir başka görüş ise teknolojinin dört evreden geçtiğini ileri sürmektedir. Buna göre birinci düzeydeki bir teknoloji özenle korunan nadir bir
ürün şeklindedir. İkinci düzeydeki bir teknoloji yaygınlaşmış ve kişiselleşmiştir. Üçüncü düzeyde ise teknoloji sıradanlaşır, her yerde ve görünmez olmaya başlar. Dördüncü düzeyde ise teknoloji son derece çok ucuzlayıp, toplumun tüm bireylerine sunulan bir kamu hizmeti haline gelir.

Akıllı nesneler kendilerine ait kimlik ve miktar bilgilerini ve eğer bir algılayıcıya sahipseler, bu algılayıcı ile algıladıkları enformasyonu RFID aracılığıyla yakın çevrelerine
iletebilen nesnelerdir. 

RFID: Radyo frekansı ile tanımlama

Bireyin üzerinde taşıdığı bilgisayar, telefon, tablet ve kişisel dijital yardımcı gibi araçların birbiriyle kablosuz iletişim kurmasını sağlayan bilgisayar ağlarına kişisel alan ağları
(personal area network - PAN) adı verilmektedir.

Giyilebilir cihazlarda kullanılan en yaygın algılayıcılar arasında görüntü ve video algılayıcısı, ışık ve ultraviyole düzeyi algılayıcısı, ses algılayıcısı, konum ve yön algılayıcısı, ivme ve
açısal hız algılayıcısı, sıcaklık ve basınç algılayıcısı, kalp atışı algılayıcısı, galvanik cilt tepkisi algılayıcısı bulunmaktadır.

Günümüzde en tanınmış giyilebilir cihazlar akıllı gözlükler (örneğin Google Glass); akıllı saatler (örneğin Apple Watch) ve akıllı bilekliklerdir (örneğin Microsoft Band).

1980’lerde Steve Mann’ın giyilebilir kamerayı geliştirmesiyle başlayan yaşam günlüğü uygulamalarında yaşam deneyimi verileri, bireyin üzerinde taşıdığı ya da çevresinde bulunan algılayıcılardan, bireyin bir müdahalesi olmadan sürekli biçimde elde edilir.

Beyinde gerçekleşen mesaj akışının karmaşık doğasını anlamaya yönelik keşifler 1990’ların ortasında Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) cihazında yaşanan gelişmelerle
başlamıştır.

Giyilebilir bir kamerayla gün boyunca 30 saniyede bir görüntü yakalanması tipik bir yaşam günlüğü uygulamasıdır.