YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ - Deneme Sınavı - 3

QuestVisual firmasının geliştirdiği İngilizce ve İspanyolca arasında anında çeviri yapan bir artırılmış gerçeklik yazılımı olan Word Lens isimli bir akıllı telefon uygulaması internet bağlantısına gerek kalmadan çalışabilmektedir. 2014 yılında Google tarafından satın alınarak Google Glass içine dâhil edilen bu uygulamanın benzeri Microsoft Translator hizmetine de eklenmiştir.

Ray Kurtzweil “Singularity is near” kitabında bu tür hızlanan teknolojilere ait onlarca gelişme
örneğine yer vererek, teknolojideki bu hızlanmanın sonunda 21. yüzyıl içerisindeki bir tarihte
insan zekâsından daha gelişmiş bir yapay zekânın ortaya çıkacağını öngörmektedir.

Gözlenen diğer bir olgu ise teknolojilerin yakınsamasıdır. Buna göre ayrı gereksinimler için ayrı ayrı geliştirilen teknolojilerin arayüzleri zamanla birbirine benzemeye başlamakta ve cihazlar birbirinin içine geçmektedirler. Örneğin, telefon, bilgisayar, fotoğraf makinası, video kamera, ses kayıt cihazı, hoparlör, oyun konsolu vb. çok sayıda araç günümüzde akıllı telefon cihazına yakınsayarak, akıllı telefonların bu araçların işlevlerini kapsamasına neden olmuştur.

Michio Kaku tarafından savunulan bir başka görüş ise teknolojinin dört evreden geçtiğini ileri sürmektedir. Buna göre birinci düzeydeki bir teknoloji özenle korunan nadir bir
ürün şeklindedir. İkinci düzeydeki bir teknoloji yaygınlaşmış ve kişiselleşmiştir. Üçüncü düzeyde ise teknoloji sıradanlaşır, her yerde ve görünmez olmaya başlar. Dördüncü düzeyde ise teknoloji son derece çok ucuzlayıp, toplumun tüm bireylerine sunulan bir kamu hizmeti haline gelir.

Akıllı nesneler kendilerine ait kimlik ve miktar bilgilerini ve eğer bir algılayıcıya sahipseler, bu algılayıcı ile algıladıkları enformasyonu RFID aracılığıyla yakın çevrelerine
iletebilen nesnelerdir. 

RFID: Radyo frekansı ile tanımlama

Bireyin üzerinde taşıdığı bilgisayar, telefon, tablet ve kişisel dijital yardımcı gibi araçların birbiriyle kablosuz iletişim kurmasını sağlayan bilgisayar ağlarına kişisel alan ağları
(personal area network - PAN) adı verilmektedir.

Giyilebilir cihazlarda kullanılan en yaygın algılayıcılar arasında görüntü ve video algılayıcısı, ışık ve ultraviyole düzeyi algılayıcısı, ses algılayıcısı, konum ve yön algılayıcısı, ivme ve
açısal hız algılayıcısı, sıcaklık ve basınç algılayıcısı, kalp atışı algılayıcısı, galvanik cilt tepkisi algılayıcısı bulunmaktadır.

Günümüzde en tanınmış giyilebilir cihazlar akıllı gözlükler (örneğin Google Glass); akıllı saatler (örneğin Apple Watch) ve akıllı bilekliklerdir (örneğin Microsoft Band).

1980’lerde Steve Mann’ın giyilebilir kamerayı geliştirmesiyle başlayan yaşam günlüğü uygulamalarında yaşam deneyimi verileri, bireyin üzerinde taşıdığı ya da çevresinde bulunan algılayıcılardan, bireyin bir müdahalesi olmadan sürekli biçimde elde edilir.

Beyinde gerçekleşen mesaj akışının karmaşık doğasını anlamaya yönelik keşifler 1990’ların ortasında Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) cihazında yaşanan gelişmelerle
başlamıştır.

Giyilebilir bir kamerayla gün boyunca 30 saniyede bir görüntü yakalanması tipik bir yaşam günlüğü uygulamasıdır.

Tarih boyunca çok sayıda yazar ve araştırmacı dünyanın geleceğiyle ilgili tahminlerde bulunmuştur. 19. yüz yılın sonunda bilim kurgu edebiyatı doğmuş, bu edebiyatın başlıca temsilcileri olan Jules Verne ve H.G. Wells hayali bir gelecekteki dünyayı tasvir eden çok tanınmış romanlar yazmışlardır. 1960’ların popüler dizisi olan Uzay Yolu’nda personelin birbiriyle haberleşmek amacıyla kullandığı “Communicator” cihazı görüntü ve işlev olarak günümüzün cep telefonlarının atasıdır. 1969 yılı yapımı “2001: Bir Uzay Yolu Macerası” filminde uzay gemisinin astronotu HAL isimli bir yapay zekâ ile konuşarak iletişim kurmaktadır.

Oluşturulan sanal görüntü sadece baş hareketlerine göre değil, göz hareketlerine göre de kaydırılabilmelidir.

Yapay zekânın geleneksel uygulama alanlarından bir olan çeviri sistemlerinde 2000’li yıllarda bilgi işlem gücünün artması, istatistiksel makine çevirisine yönelik yeni geliştirilen algoritmalar ve bulut ortamında binlerce bilgisayarın bu işe koşulabilmesi nedeniyle önemli performans artışı yaşanmıştır. Tanınmış bir çeviri sistemi olan Google Translate Eylül 2016 ayı itibariyle çeşitli düzeylerde 103 farklı dilde çeviri yapabilmekte ve günde 200 milyon kişi tarafından kullanılmaktadır.

Böyle bir sistem solunum hızı ve kan basıncını ölçen basınç algılayıcıları; kalp atışını gözlemek için elektrokardiyografi algılayıcısı; vücut yağ oranı, hamilelik testi ve vücut tarama için ultrasonik algılayıcı; kandaki oksijen düzeyi için optik algılayıcı; kandaki glikoz düzeyi, alkol düzeyi, nikotin düzeyi, ilaç düzeyi ve hamilelik testi için elektromekanik algılayıcı; vücut ısısı için termal algılayıcı; yakılan kalori miktarı için hareket algılayıcısı; beyin dalgaları için EEG algılayıcısı ve ağırlık ölçümü için ayak bileklerindeki gerinimi ölçen algılayıcı içerecektir.

Böyle bir sistem solunum hızı ve kan basıncını ölçen basınç algılayıcıları; kalp atışını gözlemek için elektrokardiyografi algılayıcısı; vücut yağ oranı, hamilelik testi ve vücut tarama için ultrasonik algılayıcı; kandaki oksijen düzeyi için optik algılayıcı; kandaki glikoz düzeyi, alkol düzeyi, nikotin düzeyi, ilaç düzeyi ve hamilelik testi için elektromekanik algılayıcı; vücut ısısı için termal algılayıcı; yakılan kalori miktarı için hareket algılayıcısı; beyin dalgaları için EEG algılayıcısı ve ağırlık ölçümü için ayak bileklerindeki gerinimi ölçen algılayıcı içerecektir.

Pasif görüntü yakalama (Görüntü ve video kaydedebilen giyilebilirkameralar, video kameralar, akıllı gözlükler) Kişisel biyometrikleri yakalama (Adım sayan, mesafe ölçen, uyku süresi ve kalitesini izleyen bileklikler ve saatler) İletişim etkinliklerini yakalama (SMS, anlık sohbet, e-posta, telefon görüşmesi, sosyal medya akışları vb.) Fiziksel performans izleme araçları (Kalp atışı, kalp grafiği, galvanik cilt tepkisi, cilt ısısı, vücut hareketleri, vücut pozisyonu vb.) Mobil cihazlardan elde edilen bağlamlar (GPS, hız, ışık, görüntü, ses, Wi-Fi, baz istasyonu ve Bluetooth vb. algılayıcılar içeren akıllı telefonlar ve tabletler)

Yapay zekâ tarihinde insanların zeki ajanlarla (yapay zekâ programlarıyla) iletişiminde dönüm noktası 1964 yılında geliştirilen Eliza isimli bir psikoterapist uzman sistemi olmuştur. Kullanıcılar Eliza ile karşılıklı yazışarak iletişim kuruyorlardı ve Eliza’nın zekice yönlendirmeleriyle bir psikoterapi seansı yürütülebiliyordu. 2010’lu yıllarda mobil cihazlara dâhil edilmeye başlanan Apple Siri, Google Now ve Microsoft Cortana gibi akıllı kişisel yardımcılar sesli sorulara sesli yanıt verebilmekte ve kullanıcıların mobil cihazı konuşarak kullanmalarına olanak sağlamaktadırlar. Honda’nın geliştirdiği Asimo isimli robot insanlarla el sıkışarak tanışabiliyor ve konuşarak sorulan sorulara sesli yanıt verebiliyor.

Retinal İmplant: Bir gözlükteki görüntü algılayıcısı ile sürekli biçimde yakalanan 10x10 pikselden oluşan görüntü beynin görmeden sorumlu bölgesine bir çip yardımıyla iletilerek tümüyle kör hastaların son derece bulanıkta olsa görmeleri sağlanabilmektedir. Retinal implant adı verilen bu teknolojiyle beyin bir süre sonra nöronal plastisite özelliğinden yararlanarak, bu küçük duyarlılığa sahip pencereden görmeyi öğrenebilmektedir. Transkranyal Manyetik Uyarım (TMS) adı verilen cihaz manyetik enerji patlamaları oluşturarak beyindeki belirli bölgelerin faaliyetini geçici olarak durdurmak amacıyla kullanılmaktadır. Derin beyin uyarımı (DBU) adı verilen teknikle beyin hasarlı hastalarda beynin derinliklerine yerleştirilen tüy inceliğindeki sondalarla beyne daha karmaşık uyarılar verilmesi sağlanabilmektedir. Bireyin dış dünya ile etkileşimini ele geçiren kişisel yapay zekâ ile başlangıçta konuşarak kurulan iletişim zamanla yerini zihinsel iletişime bırakacaktır. Bu gelişmenin gelecekte varacağı noktada insan zekâsıyla yapay zekânın birlikteliği doğacaktır. Günümüzde bu olasılıklar “insan-makine ortakyaşamı (human-machine symbiosis)” ve “insan-bilgisayar ortakyaşamı (human-computer symbiosis)” gibi bilim alanları altında araştırılmaktadır. Sentetik Telepati:Yakın zamanda bir farenin beynine yapay bir anı yerleştirilebilmiştir. Derin beyin uyarımı yoluyla beyne dış ortamdan bilgi yüklenmesinin sağlayacağı olanaklar sınırsızdır. Bu teknolojinin beyin okuma teknolojisiyle birlikte kullanımı durumunda insan beyninin vücut dışındaki cihazlarla ve dolayısıyla diğer beyinlerle iki yönlü iletişim kurması mümkün olacaktır. Bu teknolojilerin gelecek 30-40 yıl içerisinde daha da gelişmesiyle, beyin içerisine beynin uyarılması ve okunmasını sağlayacak implantlar yerleştirilerek, düşüncelerin beyinden beyin dışına ya da dışarıdan beyine mesajlar şeklinde iletilmesi mümkün olabilecektir. Gelecekte beyinler arası doğrudan iletişim sağlayacak olan bu uygulamalar günümüzde sentetik telepati olarak adlandırılmaktadır.

Günümüzde filtrelenmemiş enformasyonun tsunamisi altında kalan bireylerde beyin bellek işlevini etkin biçimde yerine getirememektedir.