YEMEK SOSYOLOJİSİ

Gıda politikası: Bir devletin gıdanın üre-timinden tüketimine kadar geçen süreçle-ri, belirlediği öncelikler etrafında yönet-melikler ve iyi uygulamalar düzenlemesi, ülkedeki gıda üretim, tüketim, dolaşım ve ticaret mekanizmalarını bu önceliklere göre şekillendirmesidir. 

Tarihsel olarak ilk devletler, insanların yerleşik düzene geçtikleri ve tarım yapmaya başladıkları dönemlerde ortaya çıkmışlardır. 

Tarım, yaklaşık 12.000 yıl önce Taş Devri olarak da bilinen Neolitik dönemde ortaya çıkmaya başlamıştır. 

İlk devletlerin ve tarımın ortaya çıkmaya başladığı Neolitik dönemin bazı yerleşkelerinde gıdanın kendisi bir para birimiydi (Shepperson, 2017). Bu da parası çok olanların gıdası çok olanlar olması demekti. Yani zenginin fakirden kendisini ayırmasının ve ne kadar zengin olduğunu topluluğun kalanına ifade etmesinin en kolay yolu yediğinin çokluğunu (ve mümkünse farklılığını) göstermekti. 

Devletler, tarımın başladığı dönemlerde ortaya çıkmışlardır.

Ünlü sosyolog Norbert Elias’a göre mesela, üst sınıfların sınıfsal konumlarını belirginleştirmek için geliştirdikleri sofra kuralları, aynı zamanda orta çağ Avrupa’sının medenileşmesini beslemiştir. 

Toplum sözleşmesi teorisine göre toplum bireylerin toplamından oluşur. Bireyler de kişisel çıkarları doğrultusunda hareket eden, temel gayeleri hayatta kalmak ve mutlu olmak olan özgür insanlardır. Ancak, hayatta kalmak – yani, yaşamsal süreçleri devam ettirmek – için belli kaynaklara (mesela, su, gıda, barınak, ısınma) ihtiyaçları vardır. Kişisel çıkarları doğrultusunda hareket ettikleri için bu kaynakları başkalarıyla paylaşmadıkları gibi cebir ve hile ile başkasının elindekini almaya veya aynı kaynağın başkaları tarafından da kullanılmasını engellemeye çalışırlar. Sonunda ortaya çıkan şiddet ortamındaysa ne kimse hayatta kalabilir ne de huzur bulup mutlu olabilir. Hayat, “pis, hayvanca ve kısa” bir hâl alır. Bu kargaşayı düzeltmenin yoluysa bireylerin bir araya gelmeleri, kaynaklara erişmek için cebir ve hile kullanmayacaklarına topluca mutabık kalmaları, içlerinden birinin bu toplumsal mutabakata uymaması durumundaysa onun herkesten bağımsız ama herkesi temsil eden devlet eliyle cezalandırılmasına razı olmalarıdır. Devlet böylece bireyleri koruyabilecek ve hayatta kalmaları için gerekli ihtiyaçları birbirlerini öldürmeden karşılamalarına olanak sağlayacaktır.

Farklı teorisyenler tarafından farklı noktalara vurgu yapılsa da bu itaat-koruma dinamiği toplum sözleşmesi teorisinin temel dinamiklerindendir. 

Devlet asgari olarak, bireylerin gıda güvencesinin olup olmadığını sürekli denetlemeli ve olmayanlara gerekli desteği sağlamalıdır. Bu, devletin temel görevi – hatta varoluş sebebidir. 

Köle ticareti yasaklanana kadar köle emeğiyle, ardından başka sömürgelerden getirilen özgür amelelerin emeğiyle çalışan plantasyonlar, bugün hala sofraları ve mutfakları donatan birçok temel gıdayı seri üretime sokmuştur. Bunların başlıca örnekleri şeker, çikolata, çay, kahve, haşhaş ve pirinçtir. 

Plantasyonların, köle ticaretini ve sömürgeleştirme politikalarını tetiklediğini belirtmekte yarar var. Ancak asıl etkileri, serbest ticaretin küresel boyutta yapılması ile etkin bir gıda sistemi oluşturulabileceği ve açlık ve kıtlığı önleyebileceği iddialarını inanılır kılmaları olmuştur. Nitekim, plantasyonların ve köle emeğinin sağladığı arz artışı ve fiyat düşüklüğü, sömürgeci ülkelerdeki açlık ve kıtlık sorununa nispeten çare olmuş, sömürgelerde ucuza üretilen gıdalarla sömürgeci ülkelerdeki alt gelir grubu doyabilmiştir (Mintz, 1986). Ancak açlık ve kıtlık sömürgelerde artarak devam etmiştir.

Gıda politikası

İtalya

Aristokrasi

II,III

I,II ve III

I,II ve III

Devlet

Neolitik

Güvenlik