YEMEK SOSYOLOJİSİ

Doğru yanıt E seçeneğidir. Antik Yunan’daki symposium ve Antik Roma’daki convivium toplantıları, katılan kişilerin mensup olduğu sınıfı, sosyal statülerini ve otoritelerini açıkça göstermekteydi. Akşam yemeklerinin ardından yapılan Antik Yunan’daki symposium’a sadece asil erkekler katılabilirdi. Akşam yemeğinin ardından, her birinin önünde küçük masalar bulunan, duvara yaslanmış yedi, dokuz veya on bir sedirin yer aldığı ayrı bir odaya geçilirdi. Evin özel bir alanında ya da yemek odasında yapılan bu toplantılarda, girişin hemen sağındaki ilk sedir, en önemli misafire ayrılırdı. Bu toplantıların amacı, kişiler arasındaki gerginlikleri azaltmak, dış dünyanın sorunlarını unutmak ve misafirler arasında iyi ilişkiler kurulmasını desteklemekti.

Tüm ziyafetler, katılanlara yerlerine oturduklarında ellerini temizlemeleri için su ve havlu verilmesiyle başlıyordu. Herkes derecelerine göre U biçimli masalara
oturuyordu. Ev sahibi ve onur konuğu en başta-yüksekte otururken, diğer konuklar yanlara sıralanıyordu. Ev sahibinin yanında onur konuğunun yer alması gerekirdi. Tuzluk ev sahibinin sağ elinin hizasında dururdu. Bu bir hiyerarşi ve iktidar sembolüydü. Genellikle ana yemekten önce bir şey içilmemesi ise Roma kültürüne özgüydü. Doğru cevap E seçenediğdir.

Türklerdeki sofra adabına dair ilk bilgilere Kutadgu Bilig’de rastlanmıştır. Aşırı yememe, yemeğe sağ elle başlama, yemeğe Besmele ile başlama, başkalarının önündeki yemeğe uzanmama, yemekte bıçak kullanmama, kemikleri sıyırmama, hızla veya yavaş yememe, sıcak yemeği ağız ile üflememe gibi çeşitli kurallar aktarılır.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Ortaçağ Avrupa’sında çok sık yapılmayan ziyafetler, yeni yıl kutlaması veya dinsel bayramlar yahut büyük bir düğün, kralın taç giyme töreni, bir Episkoposluk ataması olduğunda verilebiliyordu. Her kültürün kendi menüsü ve servis sırası vardı. Ev sahibi ve onur konuğu en başta-yüksekte otururken, diğer konuklar yanlara sıralanıyordu. Ev sahibinin yanında onur konuğunun yer alması gerekirdi. Tuzluk ev sahibinin sağ elinin hizasında dururdu. Bu bir hiyerarşi ve iktidar sembolüydü. Çünkü tuzluğun bulunduğu yerden sonra oturmaya “tuzluğun ilerisinde” oturmak denilirdi. Aynı zamanda oturanlara tuzluk verilmez, bir parça ekmeğin üzerine biraz tuz dökülerek dağıtılırdı. Bir başka deyişle tuzun ve tuzluğun sahibi, ziyafeti verebilen kişiydi.

Japon masasında çubuklar (hashi) ayrı bir yere sahiptir.Çubuk kullanımında  12 önemli kural vardır. Bunlar: 1. Çubuklar pilav kâsesine dikine olarak saplanmamalıdır. 2. Yiyecek bir çubuktan başka bir çubuğa verilmemelidir. 3. Çubuklar kâse içindeki yiyeceğe saplanmamalıdır. 4.Yemeği yerken veya yedikten sonra çubukları ağızda tutmak çocukça ve kaba bir davranış olarak görülür. 5. İnsanları çubukla işaret etmek, aynı parmakla işaret etmek gibi kaba bir davranış olarak görülür. 6.  Çubuk eldeyken masadaki birkaç çeşit yemeğin üzerinde çubukları dolaştırmak, kötü bir davranış olarak kabul edilir. 7. Uzakta duran bir tabağa çubuklarla uzanmak, sofrada yapılmaması gereken bir harekettir. 8.Çubuklar yemek sırasında kâsenin üzerine konulmaz. 9. Çubuklardan masaya
veya üstüne yemeğin suyunu damlatmak saygısızlık olarak kabul edilir. 10. Çubukları ısırmak, onlar üzerinde diş izi bırakmak yine çocukça ve kaba bir davranış olarak görülür. 11. Çubukları birbirine, kâseye veya tabağa vurmak hem insanları rahatsız edeceği hem de tabağa zarar verebileceği için saygısızlık olarak kabul edilmiştir. 12. Toplum içindeyken bir çorba kâsesinin ağza yaklaştırılarak, çubuklarla yenilmesi kabul edilebilir bir davranıştır. Ancak aynı şey pirinç dolu bir kâse ile yapılamaz. Doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Günde üç öğün yedikleri belirlenen Romalıların gündüz yemekleri, işte güç kazanmak amacına yönelikti. Kahvaltı ile başlayan süreç, 10.00- 14.00 arasında yenilen öğlen yemeği ile devam ederdi. Bu öğün, çoğunlukla ekmek, peynir, et, sebze ve bir içecekle geçiştirilen hafif bir öğündü.

Antik Mısır’ın tapınaklarındaki bahçelerde, rahip ve rahibeleri besleyen ürünlerin yanı sıra tanrılara sunulacak sebze ve meyveler de yetiştirilirdi. Besinlerin
kutsallıkları, onları aynı zamanda sunu ürünü de yapıyordu. Örneğin mercimek, tanrı Amun-Min’in kutsal besiniydi. Hem tanrıyı hem de insanları besliyordu. Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Türklerdeki sofra adabına dair ilk bilgilere Kutadgu Bilig’de rastlanmıştır. Aşırı yememe, yemeğe sağ elle başlama, yemeğe Besmele ile başlama, başkalarının önündeki yemeğe uzanmama, yemekte bıçak kullanmama, kemikleri sıyırmama, hızla veya yavaş yememe, sıcak yemeği ağız ile üflememe gibi çeşitli kurallar aktarılır.

Tanrıların ve insanların beraber tükettikleri bir besin olan çikolatanın MÖ yaklaşık 1000’de Orta Amerikalı Olmek halkı tarafından keşfedildiği ve kullanıldığı  düşünülmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Doğru yanıt D seçeceğinde verilmiştir. Kaşıktan sonra dünyanın en çok kullanılan ikinci aracı olan çubuklar, MÖ 3000’de yemek masasında artan şiddette sıkça başvurulan bıçağın kullanılmasını azaltmak için Çin’de üretilmiş, hızla Kore ve Japonya’ya yayılmıştır.

Mısır, manyok, baklagiller, av hayvanları ve balıkçılıkla besin ihtiyaçlarını karşılayan, ateş kullanımı, pişirme teknikleri ve çömlekçilik konusunda da gelişmiş olan Güney Amerika halkları, masa kullanmıyor ve yere oturarak yemek yiyordu. Tabakları olmayan, yiyeceklerini yaprakların üzerine koyarak yiyen bu halkların sofrasında yemek yerken bir şey içilmez ve hiçbir şekilde konuşulmazdı. Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Yemek yemek için yaygın olan gereçler; kaşık, çubuk veya bıçaktı. Çatalın tarihi ise çok daha geçtir. Çift dişli çatal, Avrupa’da yüzyıllarca bir servis gereci olarak kullanılmıştır. Dolayısıyla onu yemek yemek için kullanmak, bir kabalık ve Şeytan’ın üç dişli çatalla resmedilmesinden dolayı da lanetli bir davranıştı.

Akdeniz’in uzun süre en önemli tüccarları Fenikelilerdi. Uygarlık tarihine alfabeleriyle katkı yaptıkları düşünülse de erken dönemde gemilerle uzak diyarlara ticaret yapma, koloni kurma, dayanıklı gemiler inşa etme adımlarıyla da tarihte önemli bir yere sahip olmuşlardır.

Paleolitik Çağın sonunda ilk Neolitik Devrimin nerede yaşandığı tam olarak bilinmiyorsa da Verimli Hilal içinde gerçekleştiği yönünde görüşler ağırlıktadır. Nil Deltası’nın kimi zaman Verimli Hilal’e dâhil edilmemesinin bir sebebi de budur: Nil Deltası’nda tarım Mezopotamya’dan daha geç başlamıştır. Bu ayrımdan da görülebileceği gibi Verimli Hilal’in çizilmesindeki temel ölçüt tarımdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ana vatanı Güney Amerika olan patatesin (Solanum tuberosum) en eski tarımının izlerine Peru’da M.Ö. yaklaşık 8000-6000 yıllarında rastlanmıştır.

Geçiş ritleri kavramını ilk kullanan kişi Fransız halkbilimci Arnold van Gennep’tir. van Gennep, geçiş ritlerinin aynı örüntüyle ilerlediğini ifade eder. Bunlar; ayrılma – geçiş/eşiksellik – bütünleşmedir. Bireyler geçişe başladığında diğer insanlardan farklılaştır ve bu bir ritüel ile olur. Daha da somutlaştırılırsa; söz kesimi veya nişan ile bireyler, bekâr ve evlilerden farklı bir aşamaya girer; geçmişlerinden sembolik bir anlamda kopar. Geçiş/eşiksellik ise genellikle ne geride ne ileride olma evresidir; ritler onların geçişte ilerlediğini gösterir. Gelin ve damat ne bekârdır ne evlidir ama aynı zamanda bekârlıktan çıkmış, evliliğe adım atmışlardır. Kına gecesi ve düğün bu sürecin örnekleridir. Bütünleşme ise artık geçişin tamamlandığı, sınırlandırmaların kaldırıldığı, yeni bir statüye erişilen ritleri içerir: Yeni evli çift, el öper, akraba ve komşuları yemeğe çağırarak, evlilik bağının tamamlandığını bildirmiş olur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Türk evlerinde kap kacakları koymak için yapılmış olan raflar kaş, elmalık, almalık, sergen, terek gibi isimlerle anılmaktadır. Günümüzde bu rafların yerini bugün çoğunlukla kapaklı dolaplar almıştır.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Fenikeliler, insanlığın beslenme tarihi için hayli önemli olan Verimli Hilal’in bir ucu olarak anılırlar. Genellikle bir ucu Mezopotamya olan ve günümüz Lübnan ve İsrail’ini kapsayan bu alana, bazı beslenme tarihçileri Nil Deltasını da dâhil eder. Bu bölge, il geniş çaplı tarım ve evcilleştirme faaliyetlerinin başladığı alandır. Paleolitik Çağın sonunda ilk Neolitik Devrimin nerede yaşandığı tam olarak bilinmese de Verimli Hilal içinde gerçekleştiği yönünde görüşler ağırlıktadır. Nil Deltası’nın kimi zaman Verimli Hilal’e dâhil edilmemesinin bir sebebi de Nil Deltası’nda tarım Mezopotamya’dan daha geç başlamıştır. Bu ayrıma göre Verimli Hilal’in çizilmesindeki temel ölçüt tarım olarak kabul edilmektedir.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Baharat ticaretinin başlangıcı, metal, kıymetli taşlar ve ipek kadar eskidir. İlk ticaret hattı Mezopotamya ve Mısır’dan başlamış, ilerleyen zamanlarda baharatlar Hindistan’dan gelir olmuştur. Bu ticaret, baharat yollarının oluşmasıyla daha da gelişmiştir. Antik dönemde Doğu’dan Atina, Roma, Marsilya gibi büyük limanlara gelen baharata, sayısız Akdeniz türü eklenerek Avrupa içlerine ulaştırılmıştır.

Doğru yanıt D seçeneğidir. Antropologlar, doğum, evlilik, ölüm, sünnet, vaftiz, ergenlik törenleri gibi süreçleri hayatın geçiş aşamaları ve dönemleri olarak nitelendirilmiştir. Bu dönemlerde çoğunlukla birden fazla ritüel yer alır ve bunlara geçiş ritleri denilir. Geçiş ritleri kavramını ilk kullanan kişi Fransız halkbilimci Arnold van Gennep’tir. van Gennep, geçiş ritlerinin aynı örüntüyle ilerlediğini ifade eder. Bunlar; ayrılma – geçiş/eşiksellik – bütünleşmedir. Bireyler geçişe başladığında diğer insanlardan farklılaşır ve bu bir ritüel ile olur. Örneğin söz kesimi veya nişan ile bireyler, bekâr ve evlilerden farklı bir aşamaya girer; geçmişlerinden sembolik bir anlamda kopar. Geçiş/eşiksellik ise genellikle ne geride ne ileride olma evresidir; ritler onların geçişte ilerlediğini gösterir. Gelin ve damat ne bekârdır ne evlidir ama aynı zamanda bekârlıktan çıkmış, evliliğe adım atmışlardır. Kına gecesi ve düğün bu sürecin örnekleridir. Bütünleşme ise artık geçişin tamamlandığı, sınırlandırmaların kaldırıldığı yeni bir statüye erişilen ritleri içerir.