YEMEK SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Cam tavan, “çalışma hayatında kadınların yükselmesini engelleyen, yasal olmayan ve varlığı gözle görülmeyen bariyerleri” ifade eder.

Mutfak, bir yandan kadınların özgürlüğünün önündeki en büyük engel diğer yandan kadınların kendilerini gerçekleştirebilecekleri bir mekân olarak kabul edilir.

Erkeklik Krizi: Erkeklerin üstünlüğüne yol açan, cinsiyetçi iş bölümünün, biyolojik farklara dayanarak kadın ve erkeğin farklı hakları, güçleri ve yetkileri olduğu düşüncesinin meşruluğunu kaybetmesi. Bu meşruluk kaybında modernliğin değerleri, biyolojik ve genetik farklara dayalı üstünlük iddiasının bilimsel olarak geçerliğinin olmadığının kanıtlanması temeldir.

Geleneksel feminen yemek pişirme, hane halkının ihtiyaçlarına uygun olarak oluşturulan menüleri pişirmek anlamına gelir.

Haute Cuisine: Özelliği yaratıcılık olan, yapımı ve sunumu ile sanat seviyesine ulaşmış üstün nitelikli mutfak

Profesyonel mutfakları yöneten executive şefler, mutfağın teknik ekipmanından, yiyeceklerin nereden alınıp ne kadar temin edileceğinden, menünün oluşturulması ve uygulanmasından, mutfak personelinden, tüm bunların kooordinasyonundan ve bütçesinden sorumludur.

İnsanlık; varoluşundan bu yana gündelik yaşamını, hayatta kalmak için gerçekleştirdiği ihtiyaçlar çevresinde şekillendirmiştir. Beslenme, bu ihtiyaçlar arasında en önemlilerindendir. Beslenme ihtiyacının karşılanması, insanlığın varoluşundan bu yana süren ve gittikçe karmaşıklaşan bir süreçtir. Bu süreç, yakın çevrede bulunan bitki ve hayvanların toplanması ve çiğ olarak tüketilmesi ile başlar. Süreç, çiğ olanın pişirilmesi, daha uzak alanlardan yiyeceğin sağlanması, yiyeceklerin doğadan değil insan eliyle üretilerek elde edilmesi (tarım), yeni pişirme teknikleri ve teknolojisinin gelişmesi, yiyeceğin ticarileşmesi, dağıtım ağları ve paylaşılması (tüketimi) gibi aşamalardan geçer. Doğru cevap D'dir.

Pembe tulumlarıyla başladıkları hayatlarında kız çocuklarına, oyuncak bebekler ve minyatür mutfak oyuncakları ile çocuk bakımı, evin düzenini sağlamak ve başkalarına hizmet etmek öğretilir. Bunun yanında, birtakım deyişler ile toplumsal olarak belli bir cinsiyetten beklenenler sürekli tekrarlanarak kurulan cinsiyet rejiminin devamı sağlanır. Örneğin kadınlar, “kızlar sessiz, sakin olur”, “kız kısmı böyle yapmaz”, “kızlar, erkeklerle oynamaz,” “kızlar, bu saatte dışarı çıkmaz”, “kadın mesleği”, “yuvayı dişi kuş yapar”, “kadın, kocasının sözünü dinler”, “kadın çocukları için her şeyi yapar” gibi deyişlerle ile belli bir davranış kalıbının içine sokulur. Kadından “iyi bir eş”, “fedakâr bir anne” ve “makbul bir vatandaş” olarak beklentiler arka arkaya sıralanır. Toplumsal beklentilerle, erkekler için de belli bir çerçeve çizilir. Mavi tulumlarıyla başladıkları hayatlarında erkekler, arabalar, gürültülü ve ışıklı silahlarla varlıklarını belli eder. Onların dışarı çıkmaları, arkadaş edinmeleri, “pısırık olmamaları”, atik ve cesur olmaları, tuttuğunu koparmaları, “iyi para kazanmaları”, “karılarına söz geçirmeleri”, “evlerine bakmaları” ve vatanlarına hizmet etmeleri beklenir.  Doğru cevap A'dır.

Cinsiyete dayalı iş bölümü, kadınların ve erkeklerin yaptığı iş ve harcadığı emek arasında bir hiyerarşi kurulmasına neden olur. Erkeklerin, dışarıda yaptıkları iş için harcadıkları emeğin bir ücreti-maddi karşılığı vardır. Erkekler harcadıkları emek sonucunda değişim değeri olan yani para ile alınıp satılabilen bir ürün üretir ve bu üretimin maddi olarak karşılığını alır. Yani yaptıkları iş karşılığında para kazanır. Kadınlar ise evde yemek pişirir, bulaşık ve çamaşır yıkar, ev temizliği yapar, eşinin, çocuğunun, hasta ev yaşlı aile üyelerinin bakımını yapar. Bu işler için harcadıkları emek sonucunda kullanım değeri olan ürünler ortaya çıkartır. Ev içinde yaptıkları işlerle kadınlar, ailelerinin beslenme, giyinme, barınma ve temizlik gibi temel ihtiyaçlarını karşılar. Doğru cevap A'dır.

Karakter ve cinsel kimlikler, mesleklerle eşleştirilerek “kadın mesleği” ve “erkek mesleği” ortaya çıkartılmaktadır. Cam duvar olarak adlandırılan bu ayrışmada erkek meslekleri
ve kadın meslekleri arasında bir ayrışma yapılır, hiyerarşi kurulur ve erkek meslekleri daha değerli görülür. Doğru cevap B'dir.

Ev işleri, statüsü düşük işler, duyguların ön planda olduğu “yuva işi” ise statüsü yüksek iş olarak kabul edilir. Çocuk bakımı ve yemek pişirme gibi işler, yuva işidir. Doğru cevap E'dir.

Kadınlar, ev içinde yaptıkları pek çok işe rağmen belki de sadece yaptığı yemeğin karşılığı olarak “eline sağlık” ve “güzel olmuş” ifadesini duyar.Bu ifadeler, ataerkil düzenin kadınlara bir zorunluluk ve sorumluluk olarak yüklediği yemek pişirme görevini her gün yapmalarını sağlayan neredeyse tek motivasyon kaynağıdır. Bazı kadınlar için bir zorunluluk, sıkıcı ve bıktırıcı olarak ifade edilse de yemek pişirmek, bazı kadınlar tarafından sahip oldukları bilgi, beceri ve yeteneklerini ortaya koymanın yolu olarak görülebilir. Bu bağlamda yemek pişirmek, kadınların kendilerini gerçekleştirdikleri ve başkalarına gösterdikleri bir pratik olarak kabul edilir ve diğer ev içi pratiklerden ayrılır. Doğru cevap C'dir.

Geleneksel feminen yemek pişirme, hane halkının ihtiyaçlarına uygun olarak oluşturulan menüleri pişirmek anlamına gelir. Bu menüdeki yemekleri pişirmek için taze sebze ve meyve alışverişi yapmak, mümkün olduğunca az katkı maddesinin bulunduğu sağlıklı yemekleri ve tatlıları yapmak gerekir. Geleneksel feminen tarzda yemek pişirenler, günlük, sıcak, taze “ev yemekleri” pişirir, yemeği yiyecek kişilerin zevkleri, tercihleri, sağlıklı ve dengeli beslenmeleri için gereken besinleri dikkate alarak yemek hazırlar. Feminen yemek pişirme tarzının özellikleri dikkate alındığında bu tarzı genellikle kadınların uyguladığı görülür. Bakım faaliyetlerinin ve ev işlerinin bir parçası olarak yemek pişiren kadınlar, aile üyelerinin ihtiyaç duyduğu çeşitlilikte sağlıklı ve dengeli menüler hazırlar ve kendi damak tatlarına değil yemeği pişirdiği kişilerin damak tatlarına önem verir.

Geleneksel eril yemek pişirme tarzı olarak adlandırılan bu yemek pişirme tarzında erkekler, kendilerini iyi hissettiklerinde mutfağa girerler. Geleneksel feminen tarzdan farklı olarak kendi damak tatlarına, tercih ve beğenilerine göre yemekler yapar. Doğru cevap E'dir.

Mutfaklar arasında kurulan bu hiyerarşi, aşağıdaki faktörlerle güçlenir:
• Okuryazarlığın belli bir grup erkeğe ait olması nedeniyle mutfak hakkındaki bilgi ve deneyimlerin erkekler tarafından kayda geçirilmesi ve böylece mutfak dünyasında isimlerini duyurmaları
• Erkeklerin yaptıkları işin karşılığında ücret almaları,
• mutfakta yaptıkları işleri profesyonelleştirmeleri,
• yeme içme literatürü tarafından dışarıda yemek pişirmenin feminen bir iş olmadığına yapılan vurgu,
• yiyecek içecek medyasının uzman kişi olarak erkekleri işaret etmesi ve kullanması.

Doğru cevap E'dir.

Kadınlar, profesyonel mutfaklarda çalışmaya başladıklarında ise ücret adaletsizliği ile karşılaşır. Bir kadının aynı nitelikte iş yapan bir erkek çalışandan daha az ücret alması ve statü yükselmesinde erkeklerin tercih edilmesi, mutfakta yaşanan ayrımcılıklardandır. Eril bir örgütlenmenin olduğu  profesyonel mutfaklarda erkek çalışan sayısının fazla olması, burada kadınları rahatsız edecek cinsiyetçi bir dilin kullanılmasına neden olmakta ve kadınlar, dışlanma, aşağılama, cinsiyetçi şakalar, mobbing (psikolojik şiddet) ve tacize varan eylemlerle de karşılaşmaktadır. Yukarıda sayılan nedenler, kadınların profesyonel mutfaklarda çalışmasının önündeki engellerdir. Doğru cevap D'dir.

Yemek pişirmek, 18. yüzyılda Paris’te açılan ilk restoranın açılmasıyla ev mutfağından çıkarak ticari bir iş haline gelir. Doğru cevap D'dir.

İnsanların, kadın ve erkek olarak doğuştan getirdikleri biyolojik ve fizyolojik özelliklerini tanımlayan kavram, cinsiyet kavramıdır. Toplumsal cinsiyet ise kadınlık ve erkeklik rollerinin ve davranışlarının kültür tarafından belirlenmesidir. Dolayısıyla, kadın ve erkeğin toplumsal cinsiyet rolleri evrensel değildir, kültürden kültüre değişir. Her kültürün kadın ve erkekten beklediği davranış ve roller değişir. Toplumsal cinsiyet kadın ve erkeğin nasıl yaşayacağını ya da nerede nasıl davranacağını belirler. Ayrıca toplumsal olarak belli bir cinsiyetten beklenenler deyişler yoluyla sürekli tekrarlanarak toplumsal cinsiyetin devamını sağlar. Soyda, temel olarak babayı alan ve ailede çocukları baba soyuna mal eden düzen ise toplumsal cinsiyet değil, ataerkilliktir. Tüm bunlar göz önüne alındığında doğru yanıt, D seçeneğidir.

Ataerkil düzen içinde; bebekken mavi giysiler giyme ve mavi aksesuarlar takma, araba, silah ya da yapı-inşa malzemeleri gibi oyuncaklarla oynama, askerlik görevini yerine getirerek vatana hizmet etme ve atik ve cesur olup tuttuğunu koparma, eşe söz geçirme erkeklerden beklenen toplumsal cinsiyet rolleriyken; yiyecek hazırlama ve beslenme faaliyetinin sorumluluğunu alma kadınlardan beklenen toplumsal cinsiyet rolleridir. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

Kadınların ve erkeklerin birbirinden farklı olduğu düşüncesi, iki cinsin ait oldukları alanların ve yaptıkları işlerin birbirinden farklılaşmasına neden olur. Herhangi bir şeyin kadınsı ya da eril özellikler ya da karakter taşıdığının ifade edilir, yapılan işler “kadın işi” ve “erkek işi” olarak ayrılır. Bu durum literatürde cinsiyetlendirme ile kavramlaştırılır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Erkeklerin, dışarıda yaptıkları iş için harcadıkları emeğin bir ücreti-maddi karşılığı vardır. Erkekler harcadıkları emek sonucunda değişim değeri olan yani para ile alınıp satılabilen bir ürün üretir ve bu üretimin maddi olarak karşılığını alır. Kadınlar ise evde yemek pişirir, bulaşık ve çamaşır yıkar, ev temizliği yapar, eşinin, çocuğunun, hasta ev yaşlı aile üyelerinin bakımını yapar. Bu işler için harcadıkları emek sonucunda kulanım değeri olan ürünler ortaya çıkartır. Yukarıdaki boşluklara sırasıyla değişim değeri ve kullanım değeri geleceğinden, doğru yanıt B seçeneğidir.