YEMEK SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Beardsworth ve Keil, (2011: 158-159) gıda harcamalarında asgari düzeyde olan harcamaların beklenmedik başka bir harcama, fatura nedeniyle esnetilebildiğini, gıda harcamasını böylesi durumlarda azalttıklarını tespit etmiştir. Ayrıca bu araştırmadaki çarpıcı bulgulardan bir diğeri ise dar gelirli ailelerin geniş çeşitliliğe sahip arzu edilen ürünlerin bulunduğu süpermarketler yerine yerel ucuzluk mağazalarından alışverişi tercih ettiklerini, bu ailelerin daha sık hatta günlük gıda alışverişi yaptıklarını; böylelikle evde fazladan kalan besinlerin daha çabuk tüketilmesinin önüne geçtiklerini açığa çıkarmışlardır.

Abur cubur gıda (junk food): Abur cubur en genel anlamıyla işe yaramayan, fırlatıp atılması gereken şeylere gönderme yapar. Abur cubur gıda sık sık yemek isteği uyandıran, reklamı çok yapılan, ucuzluğu, kolay erişilebilirliği ve yarı bağımlılık yapıcı nitelikleriyle ayartılıp besin içeriği olmayan gıdalardır.

Tüketim örüntülerine baktığımızda şeker tüketiminin, karbonhidrat tüketiminin, ekmek tüketiminin, et tüketiminin her birinin ayrı ayrı sınıfsal analizlerini yapabilmek mümkündür. Tarihsel olarak söz konusu yiyeceklerin, özellikle şekerin, beyaz ekmeğin sınıfsal özelliklerinde değişim gözlenmiştir. Öte yandan toplumsal beğeniler zaman içerisinde toplumsal sınıflar arasında yer değiştirmektedir. Değişen beslenme rejimleri, sağlık kaygıları nedeniyle pek çok yiyecek üst sınıfın kontrolünden ve egemenliğinden, alt sınıflara doğru hareketlilik gösterir

Şekerin bu anlamda endüstriyel bir ürüne dönüşmesi (şeker kamışı ve/veya şeker pancarı) dünyada kapitalizmin, sömürgeciliğin gelişmesi açısından da kritik bir ürüne dönüşmesine neden olmuştur. Sidney W. Mintz’e (1997: 223) göre “dünyanın her yanında şeker, emekçi yoksulların kalori açığının kapatılmasına yardımcı olmuş ve iş molalarının ilk besinlerinden birisi haline gelmiştir”. İşte tam da böylesi bir işlevselliğe sahip olan şeker işçilerin, işçi sınıfının kalori açığını kapatmada oldukça önemli bir rol oynar.

Meyveler yüksek gelir gruplarında 234-245 gram tüketilirken düşük gelir gruplarında 336-410 gram olarak tüketilmektedir.

OECD ve FAO 2017 verilerine göre ABD’de ortalama 101,3 kg, Avrupa Birliği ülkelerinde 69,5 kg, dünya ortalaması 34,7 kg iken Türkiye’de 32,5 kg’dır. T

Türklerdeki sofra adabına dair ilk bilgilere Kutadgu Bilig’de rastlanmıştır. Aşırı yememe, yemeğe sağ elle başlama, yemeğe Besmele ile başlama, başkalarının önündeki yemeğe uzanmama, yemekte bıçak kullanmama, kemikleri sıyırmama, hızla veya yavaş yememe, sıcak yemeği ağız ile üflememe gibi çeşitli kurallar aktarılır.

Saldırganlık ifadesine dair olasılığı Çin ve Japon halkları da bıçağı tamamen
masadan kaldırarak yok etmişlerdir.

Tuzluk ev sahibinin sağ elinin hizasında dururdu. Bu bir hiyerarşi ve iktidar sembolüydü.

MÖ yaklaşık 1000’de Orta Amerikalı Olmek halkı tarafından keşfedildiği ve kullanıldığı düşünülen çikolatayı (chocólatl), Aztek ve Maya halkları da öğrenmiştir.

Yemeğin dinle ilişkisi malzemelerde de görülür. Geçmişten bu yana yiyecek ve içecekleri tanrılara ve ruhlara da sunan insanlar, kendi yetiştirdikleri ve hazırladıkları yiyecek-içecekler kadar tanrılara ve ruhlara özel besinler de yetiştiriyor ve hazırlıyorlardı. Suların aktığı, balıklı havuzlar olan Antik Mısır’ın tapınaklarındaki bahçelerde, rahip ve rahibeleri besleyen ürünlerin yanı sıra tanrılara sunulacak sebze ve meyveler de yetiştirilirdi. Besinlerin kutsallıkları, onları aynı zamanda sunu ürünü de yapıyordu. Örneğin mercimek, tanrı Amun-Min’in kutsal besiniydi.

Kahvehaneler, Osmanlı döneminde de önemli sosyalleşme ve siyaset mekânlarıydı. IV Murat’ın kısıtlamalarının ardından III. Selim döneminde
(1789-1807) orduda yapılan yenilikler kahvehanelerde eleştirildi.

Kahvenin köpüklü olması, kıvamının iyi tutturulması, servisine özen gösterilmesi, dökülmeden getirilmesi ve sessizce içilmesi bugün de izlenen kurallardır.

Arkeolojik çalışmalar, insanların ilk evcilleştirdiği bitkinin arpa ve sonra buğday olduğunu ve Mezopotamya’da evcilleştirildiğini göstermektedir.

Patatesin anavatanı Güney Amerika’dır

Çayı 17. yüzyılın başlarından Çin’den Avrupa’ya taşıyan Hollandalı tüccarlardır.

Beraber pişirmenin bir başka boyutu da dayanışmadır. Türkiye’de özellikle nişan, düğün, sünnet, cenaze gibi çok sayıda kişinin ağırlanmasını gerektiren yemeklerde, imece usulüyle bir arada yemek hazırlayanlar, dayanışma temelinde bir araya gelmektedir. Birçok toplumda ihtiyaç duyanlara bu tür aşamalarda yardım edilir

Yemeğin içeriği, toplumun ulaşabildiği ve üretebildiği ürünleri, alım gücünü, hazırlama ve pişirme kalitesini gösterebilir. Ziyafetler başlı başına bir etkinlik oldukları için bu özelliklerin en üste çekilmesi hem yemeği gündelik olandan hem de ev sahibini diğerlerinden ayırabiliyordu.

Türklerdeki sofra adabına dair ilk bilgilere Kutadgu Bilig’de rastlanmıştır. Aşırı yememe, yemeğe sağ elle başlama, yemeğe Besmele ile başlama, başkalarının önündeki yemeğe uzanmama, yemekte bıçak kullanmama, kemikleri sıyırmama, hızla veya yavaş yememe, sıcak yemeği ağız ile üflememe gibi çeşitli kurallar aktarılır (Koçak, 2018:21).

Masada bulunmasından veya yemekte kullanılmasından kaçınılan, ancak günümüz sofralarında önemli bir gereç olan bıçağın masadaki tarihçesi hayli toplumsaldır. Örneğin Avrupa ve ABD’de bıçak masada bulunabilir. Fakat bıçakla herhangi bir yiyecek ağza alınmamalıdır. Bu, tehlikesinden öte bir kabalık olarak algılanır. Aynı şekilde bıçağın sapının yumruk içinde tutulması da saldırganlık ifadesi olduğundan, bir kabalık olarak görülür.