Sermaye Piyasalarında Bilgi

Etkin piyasa teorisine göre bilgi, menkul kıymetin fiyatına anında ve maliyetsiz olarak yansımıştır. Bilgi herkes tarafından aynı şekilde algılanmıştır. Böylece yatırımcılar bilgiyi önce öğrenmekle diğer yatırımcılara göre avantajlı değildir. O hâlde bilgi, herkes tarafından kolayca, maliyetsiz olarak ulaşılan ve finansal varlığın fiyatına ve değerine anında yansıyan bir veridir.

Kimi piyasalar zayıf formda etkin, kimileri yarı güçlü formda etkindir. Fakat güçlü formda etkin piyasalar gerçek dünyada mevcut değildir.

Eğer şirkete veya finansal araçlarına ait bir bilgi, sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcının kararını etkiliyor ise bilgi kamuya açıklanmamış bir bilgi dahi olsa, artık kamuya açıklanma yükümlülüğü taşır. Bilginin kamuya açıklanmasıyla tüm katılımcılar aynı anda ve eşit seviyede bilgi sahibi olacaklardır. Böylece eksik ve yanlış bilgi ediniminin önüne geçilerek etkin olmayan piyasa ve fiyat oluşumu engellenecektir.

Etkin piyasa teorisine göre, finansal piyasaların etkin olduğu varsayılırsa, menkul kıymet ile ilgili işlem maliyeti yoktur. Taraflar finansal bilgiye aynı zamanda ve maliyetsiz ulaşırlar. Menkul kıymete dair herhangi bir bilgi, menkul kıymetin fiyatına anında yansımıştır.

Asimetrik bilgi; bir ekonomik ilişki içerisindeki taraflardan birinin sahip olduğu, diğerinin olmadığı bilgidir.

Yarı güçlü formda etkinlik; finansal varlık fiyatları kamuoyu tarafından elde edilebilen her türlü bilgiyi (geçmiş fiyat ve hacim bilgileri, her bir arz edenin kredibilitesi ve finansal koşulları hakkında bilgi, açıklanmış tahminler, ekonomik koşullar ve diğer ilgili bilgiler) yansıtır ve bu bilgiler finansal varlıkların fiyatına yansımıştır. Bütün alıcı ve satıcılar rasyoneldir ve finansal varlığın değerini belirlemede kamuoyuna sunulmuş bilgiler kullanılır. Hiçbir alıcı ve satıcı herhangi bir kamuoyuna yansımış bilgiyi kullanarak ayrıcalıklı, ek getiriler elde edemez.

Etkin piyasalarda bilgi asimetrisi mevcut değildir. Çünkü tara ar arasında asimetrik bilgiye mahal vermeden, bilgi kamuoyuna açıklanır ve herkes bu tür bilgiye maliyetsiz, eşanlı ulaşır. Başka bir deyişle, etkin olmayan bir piyasada, bilginin akışı da etkin olmayacak, anında bilgi herkese ulaşamayacak, bilgi suiistimalleri, asimetrik bilgi var olacak ve bu şekilde menkul kıymet fiyatlanacaktır. Başka bir deyişle, etkin piyasalarda, bilgiler anında yatırımcılara veya ilgililere ulaşacağı ve menkul kıymetin fiyatına anında yansıyacağı için, menkul piyasa fiyatı, gerçek değerini yansıtacaktır.

Bilgi suiistimali(önceki adı ile içeriden öğrenenlerin ticareti); sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikteki ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere dayalı olarak ilgili sermaye piyasası araçları için alımı ya da satım emri verilmesi, verilen emrin değiştirilmesi veya iptal edilmesi suretiyle menfaat temin edilmesidir.

Kanunda bu suçun işlenmesi konusunda ilgili şahıslar da tanımlanmıştır. Buna göre;

a. İhraççıların veya bunların bağlı veya hâkim ortaklıklarının yöneticileri,

b. İhraççıların veya bunların bağlı veya hâkim ortaklıklarında pay sahibi olmaları nedeniyle bu bilgilere sahip olan kişiler,

c. İş, meslek ve görevlerinin icrası nedeniyle bu bilgilere sahip olan kişiler,

d. Bu bilgileri suç işlemek suretiyle elde eden kişiler,

e. Sahip oldukları bilginin bu fıkrada belirtilen nitelikte bulunduğunu bilen veya ispat edilmesi hâlinde bilmesi gereken kişiler” olarak belirtilmiştir.

SPKurul’u özel durumları; sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek içsel veya sürekli bilgiler olarak tanımlamıştır.

İçsel bilgi; sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış bilgidir.

Kamuya açıklanması Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) vasıtası ile yapılır. Şirketin internet sitesinden ilanı, basın toplantısı vasıtasıyla söz konusu bilginin duyurulması, kamuya duyurma sayılmaz.

İçsel bilginin özellikleri şöyle sayılabilir;

a. Somut bir olayla ilgili olmalıdır,

b. Yatırımcıların rasyonel olarak yatırım kararlarını verirken göz önünde bulundurabileceği ve önemli kabul edebileceği nitelikte olmalıdır,

c. Henüz kamuya açıklanmamış nitelik taşımalıdır,

d. Henüz kamuya açıklanmamış bilgiyi öğrenen veya öğrenebilecek kişilere, bu bilgiden haberi olmayan diğer kişilere nazaran bir fayda sağlayabilecek, bir ayrıcalık temin edebilecek nitelik taşımalıdır,

e. Söz konusu bilginin kamuya yansıması veya açıklanması durumunda ilgili sermaye piyasası aracının değerinde, fiyatında veya yatırımcıların yatırım kararları üzerinde etki yaratabilmelidir.

Nitelikleri itibariyle bazı bilgilerin kamuoyundan saklanması gerekebilir. Çünkü bu durumda yapılabilecek bir açıklama yatırımcıyı yanlış yönlendirebilir.

İçsel bilginin, hangisinin kamuya açıklanması gerektiği kararı tam kesinlik taşımasa da sermaye piyasası aracını ihraç edenlerin faaliyetlerinin, mali yapısının, işletmenin büyüklüğünün, sektör içindeki konumunun, rekabet koşullarının, piyasa beklentilerinin sermaye piyasası aracı üzerinde etkili olup, yatırımcının kararını etkileme özelliği taşıması çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu tür etkili olabilecek olay ve faaliyetler, kamuya açıklanması gereken içsel bilgidir.

Kamuya açıklanması zorunlu başlıca içsel bilgi türleri aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:

1. Şirketi İlgilendiren Dışsal Koşullar
2. Şirketin Yönetim Kadrosundaki Değişiklikler
3. İdari ve Adli Kovuşturma 
4. Önemli Tutarda Olağandışı Gelir ve Kârlar ile Gider ve Zararlar
5. Birleşme, Devralmalar veya Pay Alım Teklifi
6. Maddi Duran Varlıklar ile İlgili İşlemler
7. İhraççının Faaliyetlerine İlişkin Değişiklikler
8. İhraççının Finansal Yapısına İlişkin Değişiklikler
9. Bağlı Ortaklıklar ve Finansal Duran Varlıklara İlişkin Değişiklikler

İhraççının yönetim kurulu üyeleri ve ayrıca yönetim kurulu üyesi olmayıp, içsel bilgilere doğrudan veya dolaylı olarak düzenli erişim sağlayabilen ve ihraççının gelecekteki gelişimini ve ticari hedeflerini etkileyebilecek idari kararları verme yetkisi olan kişilerdir.

Sürekli bilgi, içsel bilginin dışında kalan tüm bilgi, olay ve gelişmelerdir.

Geleceğe yönelik değerlendirmeler genel olarak, geleceğe ilişkin plan ve tahminleri içeren veya yatırımcılara ihraççının gelecekteki faaliyetleri ile finansal durumu ve performansı hakkında fikir veren bilgilerdir. Geleceğe yönelik değerlendirmeler, projeksiyonlar, tahminler, varsayımlar, öngörüler, planlar, beklentiler, niyetler, amaçlar ve stratejiler şeklinde olabilir. Burada sayılanlarla sınırlı olmamak üzere, ihraççının finansal verilerine ilişkin beklentileri, varlık alım satımına ilişkin beklenti ve hedefleri ile yeni ürün veya hizmetin geliştirilmesine ilişkin projeleri geleceğe yönelik değerlendirmelere örnek olarak verilebilir.