YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Yaşlı bireylerde yaşam kalitesi kavramına odaklanılmasının diğer bir nedeni ise dünya genelinde yaşlı nüfus oranının giderek artmasıdır.

Günümüzde yaşlılara yönelik bakım ve rehabilitasyon çalışmalarının amacı, bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik işlevlerinin
desteklenmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasıdır.

Yeni geliştirilen ölçeklerin ortak özelliği; bilişsel işlevler, duygulanım, stres düzeyi, yaşamdan alınan doyum ve sosyal rol gibi sağlığın öznel bileşenlerini de dikkate almaları ve bunları fiziksel sağlıkla ilişkilendirmeleridir.

Yaşam kalitesinin boyutları psikolojik ve duygusal, ekonomik, sosyal, fiziksel ve bedensel, diğer boyutlar olmak üzere beş tanedir.

Yaşam kalitesi, ilk olarak 1960’lı yıllarda öncelikle ekonomiyle ilişkili bir çerçevede sunulmuştur.
Kavramın öncelikle ekonomiyle ilişkilendirilmesinin nedeni, eğitimin, sağlığın ve barınmanın gelirle olan ilişkisidir. Cevap: B şıkkıdır.

Pozitif sağlık, yaşam kalitesinin sağlıklı bir fiziksel, toplumsal ve ekolojik ortamda sağlıklı yaşam biçimleriyle artırılması anlamına gelir. Cevap: E şıkkıdır.

Kısa Form-36 (Short Form-36: SF-36): Kısa sürede uygulanabilen bu ölçek, sağlıkta yaşam kalitesi ölçme araştırmalarında en sık kullanılan ölçeklerden birisidir. Rand Şirketi (1987) tarafından
geliştirilen SF-36, 8 alandan oluşur. 36 maddeden oluşan bu ölçek; genel sağlık, ruhsal sağlık, yaşamsallık, fiziksel işlev, sosyal işlev ve duygusal rollerle ilişkili alanları içermektedir. Bu ölçeğin Türkçe uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması Koçyiğit ve diğerleri tarafından 1999’da yapılmıştır. Cevap: E şıkkıdır.

İnmede yaşam kalitesinin izlenmesi, aşağıda sıralanan konularda oldukça yararlıdır:
• Rehabilitasyon uygulamalarının yaşama
yansıyan etkilerinin anlaşılmasında
• Hastanın önemsediği problem alanlarının
belirlenmesinde
• Tedavi, bakım ve rehabilitasyon önceliklerinin saptanmasında
• Hastalık sürecinin izlenmesinde
• Sağlık planlayıcılarının, bakım ve rehabilitasyon elemanlarının yeni fikirler üretmesinde. Cevap: D şıkkıdır.

Yaşam kalitesindeki değişikliklerin izlenmesi, bakım ve rehabilitasyon elemanlarına yol gösterici olması açısından önemlidir. Parkinson hastalığında yaşam kalitesini olumsuz yönde
etkileyen, motor ve non-motor faktörlerin en önemlileri aşağıda sıralanmıştır.
Motor bozukluklarla ilgili faktörler:
• Hastalığın şiddeti
• Hastalığın evresi (Hoehn-Yahr Evresi)
• Dizabilite (özürlülük) düzeyi
• Hastalık süresi
• Yürüme bozukluğu
• Denge ve duruş bozukluğu (postural instabilite)
• İlaca bağlı motor komplikasyonlar
Non-motor bozukluklarla ilgili faktörler:
• Depresyon
• Anksiyete
• Uyku bozuklukları
• Ağrı ve diğer duyusal bozukluklar. Cevap: C şıkkıdır.

Damgalamak, kınamak, küçük düşürmek anlamına gelen Stigmatizasyon, ‘Belirli bir kişi ya da durumu sosyal düzeyde olumsuz anlamda etiketleme, bu etiketi taşıyan insanların daha az istenilen bir konuma itilmesi ve daha az değer verilmesi’ olarak tanımlanmaktadır (Bates, 2013). Cevap: E şıkkıdır.

Öztop ve diğerleri (2008), evde bakımın olumlu yönlerini şu şekilde sıralamaktadır:
• Aileyi parçalanmaktan korur.
• Yaşlı birey aile yaşamının bir parçası olmaya
devam eder.
• Bireyin kendi alıştığı ve rahat olduğu ortamda yaşamını sürdürebilmesine imkân sağlar.
• Yaşlı bireyin hobilerini ve sosyal ilişkilerini sürdürmesine imkân sağlar.
• Bakım alan yaşlı bireyin ve yakınlarının yaşam kalitesini artırır.

• İyileşmeyi hızlandırır.

• Stresi azaltır.
• Kurumlara geri dönüşü azaltır.
• Kişiye hastalığı üzerinde bir kontrol hissi sağlar. Cevap: C şıkkıdır.

Her 15 yaşlıdan 1 yaşlı bakıcısının sorumlu olduğu yaşlı bakım ve rehabilitasyon elemanlardan
yaşlının fiziksel, psikolojik ve sosyal işlevlerini desteklemesi, bunu yaparken de sevgi, saygı,
hoşgörü çerçevesinde bir iletişim kurarak etik ve ahlaki sorumlulukları yerine getirmesi beklenmektedir. Cevap: E şıkkıdır.

Birincil koruma: Aşılama, yaşam tarzı değişiklikleri (örn. kapalı alanlarda sigara içme yasağı),
aktivitenin (fiziksel-sosyal) desteklenmesi gibi hastalığın ortaya çıkışını önlemek için yapılan girişimlerin bütünüdür. Özellikle birincil koruma yaşlılık dönemi sorunların çıkışını engellediği veya geciktirdiği için yaşam kalitesinin belki de en önemli belirleyicidir. Cevap: A şıkkıdır.

Dördüncül koruma: Bu koruma biçiminde yaşlı bireyin mevcut sağlık durumunu değiştirmeyecek ilaç kullanımı veya ameliyat gibi girişimlerin engellenmesidir. Hastanın tıbbi rehabilitasyon sürecinde korunmasını hedefleyen bu yaklaşım da yaşam kalitesinin korunmasına yöneliktir. Cevap: D şıkkıdır.

Yaşam kalitesinin sosyal boyutunu, sosyal aktiviteler, başkalarından destek görme, mahremiyet ve yaşam rollerine dair işlevler  kapsamaktadır.

Doğru Yanıt "A" seçeneğidir.

kavramları yaşam kalitesinin fiziksel ve bedensel boyutuna girer.

Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Pozitif sağlık; yaşam kalitesinin sağlıklı bir fiziksel, toplumsal ve ekolojik ortamda sağlıklı yaşam biçimleriyle artırılması olarak tanımlanmaktadır.

Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Rand-36, dünyada sağlıkta yaşam kalitesi araştırmalarında da en çok kullanılan ölçeklerden birisidir.

İnme; genellikle vücudun bir yarısında güçsüzlük ve hareket kısıtlanması yanında, beden imajında bozulma, inkontinans, afazi, yutma güçlüğü, zihinsel, bilişsel ve duyusal etkilenimlere yol açan bir hastalık durumudur.

Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Parkinson hastalığında yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen, motor faktörler;

olarak sıralanabilmektedir.

Doğru yanıt "A" seçeneğidir.