YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

İşitme kayıplı olsun ya da olmasın yaşlı bireylerle konuşurken aşağıdaki önerilerin takip edilmesi yaşlı bireyin iletişim işlevlerini artıracağı gibi bakım hizmetlerinin kalitesini de yükseltecektir.
• Ortamın gürültüden arındırılması
• Yavaş bir hızda konuşmak
• Normal bir ses şiddetinde konuşmak
• Açık ve net bir bir biçimde konuşmak
• Kısa cümlelerle konuşmak
• Konuşurken yüzün görünmesi
Yaşlı bireylerin çevresinde (akrabaları, bakım hizmet elemanları ve sağlık personeli) bu konuyla ilgili farkındalık oluşturmak, yaşlının iletişim becerilerini destekleyerek yaşam kalitesini arttırmanın önemli öğeleridir.

Edilmiş dil bozuklukları içinde sınıflandırılan afazi, çoğunlukla beyin-damar (serebrovasküler) hastalıkları sonucunda, beynin sol yarı küresindeki bölgelerin etkilenmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır.

Broca afazisi, tutuk afazi içinde sınıflandırılmaktadır. Lezyon yeri genellikle sol beyin ön lobunda (frontal) Broca alanı ve çevresindedir. Hastalarda çapraz olarak sağ yüzde, kolda ve bacakta felç görülür. Broca ve yakın alanların etkilenmesi öncelikle kendini konuşma üretimlerinde gösterir. Spontan (kendiliğinden) konuşmada, söyleneni tekrarlama ve nesneleri adlandırma becerilerinde yetersizlik görülür. Bu bireylerde eylem adlandırma, nesne adlandırmadan daha kötüdür. Bireylerin konuşmalarında dilbilgisel hatalar mevcuttur.

Hipernazalite yumuşak damağın konuşma esnasında yeterli düzeyde hareket edememesi sonucu oluşan artmış rezonans durumudur.

Geç başlangıçlı Alzheimer hastalığının belirtileri de şöyledir :
• Erken dönemde görülen belirtiler daha yoğun
• Yakın ve uzak dönemde yaşanılan olayların hatırlanmasında sorunlar
• Görsel-mekansal sorunlar yoğun
• Zihinsel becerilerde yaygın bozulma
• Hiperaktivite, huzursuzluk, ajitasyon
• Matematiksel hesaplarda sorunlar,
• Zaman, mekân ve kişilere karşı uyum sağlamada sorunlar
• Kişisel bakım konusunda (giyinme, banyo yapma) sorunlar
• Günlük rutinlerin uygulanmasında zorluk

Yakın zamanda gerçekleşmiş olaylarla ilgili hafıza sorunları erken başlangıçlı Alzheimer hastalığının belirtileri arasındadır.

ALS’de dil bozukluğu sık görülmez. Sorun daha çok konuşma ve yutmada ortaya çıkar. Yutma bozukluğu nedeniyle ALS’li bireyler beslenirken yeteri kadar kalori alamayabilir ve kilo kaybedebilirler. Ek olarak, yutma bozukluğu aspirasyon adı verilen daha ciddi bir soruna sebep olarak akciğer enfeksiyonlarına davetiye çıkarabilir. Yutmada görev alan kasların yeterince çalışmamasına bağlı salya kontrolü yetersizliği de ALS’li bireylerde görülen diğer bir sorundur.

Parkinson rehabilitasyonunda temel esaslar şu şekilde olabilir:
• Yatak programları
• Pulmoner rehabilitasyon
• Egzersiz tedavisi
• Hareket, yürüme ve denge rehabilitasyonu
• Konuşma rehabilitasyonu
• İş ve uğraşı tedavisi
• Çevre düzenlemesi
• Fizik tedavi yöntemleri

Bir durumun demans olarak nitelendirilebilmesi için bireylerde görülen bozukluklarda bazı ölçütler olmalıdır. Bunlar:
• Sinsi başlaması
• Paranoya (hezeyan), şizofreni veya majör depresyon kaynaklı olmaması
• Edinilmiş olması (zihin engeli gibi demansı doğumsal durumlardan ayırması)
• Kalıcı olması (demansı bilinç kaybı, sersemlik gibi geçici olabilecek durumlardan ayırması)
• Mental işlevlerin çeşitli alanlarını etkilemesi (demansı afazi veya psikiyatrik bazı fokal bozukluklardan ayırması)
• Çalışma, sosyal aktiviteler ve sosyal ilişkilerden alıkoyması

Parafazi konuşma dilinde kullanılan sözcük veya sözcük öbeklerinin yanlış kullanılması, ses veya hecelerin eksiltilmesi ya da ilave edilmesi şeklinde açıklanan bir ifade bozukluğudur.

Periferik işitme sisteminin işleyişinde, kulak kepçesinden (III)  giren çevre ve konuşma sesleri kulak kanalı (I) boyunca ilerleyip kulak zarına (IV) çarparak orta kulağa girer. Oluşan çarpmanın etkisiyle birbirine bağlı olan orta kulak kemikçikleri (V) titreşir. Titreşimler iç kulaktaki (II) sıvı içinde ilerler. İç kulak sıvısında bu hareket, saç hücreleri tarafından elektrokimyasal sinyallere dönüştürülerek işitme sinirine iletilir. İşitme siniri oluşan sinyali işitme yollarına iletir. Periferik işitme sisteminin başlattığı bu zincirleme hareket sonucunda ses, sinirsel yolaklar boyunca ilerleyerek işitme merkezine ulaşır ve işitme algısı, diğer bir ifadeyle sesin anlamı oluşur. Doğru cevap D’dir.

Periferik işitme sistemini oluşturan anatomik yapılar; dış kulak, orta kulak, iç kulak ve işitme siniridir. Santral işitme sistemi ise beyin sapı, işitme yolları, subkortikal ve kortikal işitme merkezlerinden oluşmaktadır. İşitme yolları seçeneği, santral işitme sisteminde yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

En sık kullanılan sınıflandırma sistemlerinden biri olan Davis (1965)’in sisteminde önerilen normal işitme eşiği ve işitme kaybı dereceleri 0-25 dBHL = normal işitme; 26-40 dBHL = çok hafif derece işitme kaybı; 41-55 dBHL = hafif derece işitme kaybı; 56-70 dBHL = orta derece işitme kaybı; 71-90 dBHL = ileri derece işitme kaybı; ≥90dBHL = çok ileri derece işitme kaybı olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A’dır.

İşitme kaybı tipinin sınıflandırılması hasar gören bölge veya bölgeler temel alınarak yapılmaktadır. Hasar gören veya sorun oluşan yapılar dış veya orta kulağa ait olduğunda iletim tipi, orta ve iç kulağa ait yapılar olduğunda mikst (karma) tip kayıp kabul edilmektedir. İç kulak ve işitme sinirine ilişkin yapıların zarar görmesi sonucu ortaya çıkan işitme kaybı ise duyu-sinirsel (sensörinöral) tip olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap B’dir.

Koklear İmplant cihazının iç parçalarını mastoid kemiğe yerleştirilen alıcı-uyarıcı ve kokleaya yerleştirilen elektrot dizini oluşturmaktadır. Dış parçalar ise mikrofon, kablo, pil yatağı, konuşma işlemcisi ve iletici bobindir. Doğru cevap A’dır

İşitme kayıplı olsun ya da olmasın yaşlı bireylerle konuşurken normal bir ses şiddetinde konuşmak, yaşlı bireyin iletişim işlevlerini artıracağı gibi bakım hizmetlerinin kalitesini de yükseltecektir. Doğru cevap E’dir.

Edilmiş dil bozuklukları içinde sınıflandırılan afazi, çoğunlukla beyin-damar (serebrovasküler) hastalıkları sonucunda, beynin sol yarı küresindeki bölgelerin etkilenmesiyle ortaya çıkar. Doğru cevap E’dir.

Broca afazisi, tutuk afazi içinde sınıflandırılmaktadır. Diğer seçeneklerde yer alan afazi tipleri akıcı afaziler içinde sınıflandırılır. Doğru cevap B’dir.

Afaziyi tanımlayan dört kritik ve kapsayıcı açıklama vardır. Buna göre; 1) Afazi nörolojik bir bozukluktur. 2) Afazi edinilmiş bir bozukluktur. 3) Afazi bir dil sorunudur. 4) Afazi biliş veya algı sorunu değildir. Afazi kalıtsal bir bozukluk değildir. Doğru cevap D’dir.

“ALS’de kaslar kendilerini uyaran sinir hücrelerinden uyarı alamadıkları için yeterince çalışamaz. Yeterince çalışamayan kaslardaki hücreler kullanılmadığı için kaybedilir ve kas hacminde küçülmeler görülür. Bu durum atrofi olarak adlandırılır.”. Doğru cevap C’dir.

Periferik işitme sistemini oluşturan anatomik yapılar; dış kulak, orta kulak, iç kulak ve işitme siniridir.Doğru cevap A dır.