YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Parkinson Hastalığının Belirtileri

- Hareketin yavaşlaması (bradikinezi) ve eklemlerde katılaşma (akinezi)

- Titreme (tremor)

- Denge bozukluğu veya duruş bozuklukları

- Konuşma güçlükleri

- Yazı yazma kabiliyetinde değişimler

- Mimiklerde azalma ve donuk bir yüz ifadesi

- Uykuda sırasında hareketlenmeler

- Yürüme bozukluğu

- Hareket dışı bulgular olarak sırlanmaktadır. 

Hareketin hızlanması ve eklemlerde yumuşama, Parkinson hastalığının belirtilerinden biri değildir. Doğru seçenek (E) olmaktadır.

Dopamin Seviyesini Artıran Yaklaşımlar

- Egzersiz ve aktif yaşam stili:

- Sağlıksız yiyeceklerden uzak durmak: 

- Kaliteli uyku: 

- Güneş banyosu: 

- Boş zaman aktiviteleri veya hobiler:

- Belirli hedeflerin olması:

Temel belirtilerin nasıl bir ilerleme seyri gösterdiğini açıklamak için yaygın olarak Hoehn ve Yahr ölçeği kullanılmaktadır. Bu ölçeğe göre, Parkinson hastalığı aşağıdaki evrelerden geçmektedir:

Evre 1: Vücudun sadece bir yarısında motor, yani hareket ile ilişkili bulgular mevcuttur.

Evre 2: Motor belirtilerin yaygınlığının arttığı evredir ve belirtiler vücudun her iki yarısında da görülür.

Evre 3: Denge bozuklukları da gelişmeye başlar.

Evre 4: Yürüyüş, hareket sırasında aniden durma (donma) veya küçük, hızlı adımlar ile daha fazla enerji ile gerçekleştirilen motor aktivite ve hareket zorluklarının görüldüğü evredir. Bu evrede olgular artmış duruş-denge kayıpları nedeniyle, dengelerini korumakta güçlük çekmektedirler. Ayrıca konuşma ve yutma güçlüğü gibi problemlerin de daha fazla görüldüğü hastalığın ileri evresidir.

Evre 5: Bu evredeki hastalar bağımsız olarak hareket etmekte büyük güçlük yaşamaktadır. 5. evre, hastaların yaşamlarını tekerlekli sandalye veya başka bir yardımcı gerece bağımlı olarak ettirdikleri evredir.

Evre 4 ve Evre 5 hastaları ileri dönem hastalarıdır ve yakın bakım altında olmaları gerekebilmektedir.

Parkinson hastalarının yaklaşık %38’i her yıl düşmektedir. Bu düşmeler çoğunlukla dönerken veya yön değiştirirken genellikle bir donma olayıyla ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır.

Ev güvenliği açısından bir kontrol listesi oluşturulmalıdır. Bu listede bulunan bazı maddeler her gün, bazıları ise daha uzun aralıklarla kontrol edilmelidir. Kontrol listesine örnek olabilecek bazı değerlendirmeler aşağıda verilmiştir:

• Dağınıklıklar temizlenmeli, evdeki hareketleri kolaylaştırıcı yaklaşımlar benimsenmelidir.

• Zeminler kaymaz yüzeylerle sabit olmalı,paspaslardan kaçınılmalıdır.

• Tüm mobilyalar güvenli, sağlam ve sabit olmalıdır.

• Sandalyeler sabit olmalı, ayakta durmayı kolaylaştırmak için kol dayanağı ve yeterli oturma yüksekliği bulunmalıdır.

• Ev içerisinde iyi aydınlatma sağlanmalı, karanlık veya loş görünümlü alanlar en aza indirilmelidir. Parlamayı en aza indirmek için panjur ve perdeler ayarlanmalıdır.

• Elektrik, telefon ya da bilgisayar kabloları, yürürken ayağa dolanacak şekilde yürüme parkurunda bulunmamalıdır.

• Ev içerisinde merdivenler kullanılıyorsa basamakları adım genişliğine uygun ve sağlam olmalı, korkulukları bulunmalıdır.

• Yemek alanına kolayca erişilebilmelidir.

Banyo Düzenlemeleri Bazen hastalık, Parkinson’la yaşayan yaşlının banyo içerisindeki aktiviteleri de dahil olmak üzere, giyinme, yemek yeme, uyku ve hatta yürüme gibi bir zamanlar kolayca yapabildiği temel günlük aktiviteyi karmaşık hale getirebilir. Bu değişikliklere uyum sağlamak zor olabilir, ancak iyi bir yaşam kalitesini desteklemenin ve güvenliği iyileştirmenin yolları vardır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

• Klozet, küvet ve duşun yanına tutunma barları bulunmalıdır. Havlu askısı, musluk, lavabo veya sabunluk gibi eşyalar tutunmak için güvenli değildir.

• Hastanın güvenliği açısından küvete veya duşa sırt desteği bulunan sağlam bir oturma tezgahı monte edilebilir.

• Tüm küvet ve duş teknelerine kaymaz banyo paspasları yerleştirilmelidir.

• Parkinsonlu yaşlının ihtiyacına göre, diş fırçalamak veya tıraş olmak gibi öz bakım aktiviteleri sırasında oturabileceği bir düzenek kurulabilir.

• Elektrikli diş fırçası kullanılabilir

• Elektrikli bir tıraş makinesi kullanılabilir.

• Banyo/tuvalet aydınlatılması için elektrik anahtarları kapının hemen yanına yerleştirilmelidir.

• Kaymayı önleyen lastik sırtlı banyo halıları kullanılmalıdır.

• Küvet veya duş alanında bir rafın olması, banyo gereçlerine rahat ve emniyetli bir şekilde ulaşılmasını sağlayacaktır. Raf yüksekliği, omuz ve diz arasındaki mesafede olması önerilmektedir.

Parkinson, erişkinlerde hareket bozukluğu ile seyreden Alzheimer’dan sonra ikinci sıklıkta görulen beyin hücrelerinin ilerleyici, dejeneratif bir hastalığıdır. Doğru cevap D'dir.

İdrar Kaçırma İdrar kaçırma Parkinson hastalığına özgü bir durum değildir. Parkinson hastalığı olmayan kişilerde de birçok nedene bağlı olarak gelişebilir. Daha çok kadınlarda görülmekte, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkilemekte ve yaşam kalitesini düşürmektedir. Parkinson hastalarında idrar kaçırma ile ilgili alınabilecek başlıca önlemler şöyle sıralanabilir:

• İdrar kaçırmanın önlenmesi için ilk önlemlerden biri tuvalet günlüğü tutulmasıdır. Böylece, alınan sıvı miktarı ve alma zamanı ile tuvalete gidiş sayısı ve zamanı izlenebilir.

• Her iki saatte bir tuvalete gitmek gibi düzenli bir program uygulanabilir. • Kahve, çay ve kola gibi kafeinli içeceklerden kaçınılmalıdır, tüm bu içecekler sorunları daha da kötüleştirebilir.

• Tuvalette, kolay erişilebilecek şekilde kol dayanağı veya tutunma barı bulunmalıdır.

• Geceleri tuvalete gitmekte sorun varsa yatmadan iki saat önce sıvı tüketimi sınırlandırılabilir. Ancak günlük yeterli sıvının alınmasına özen gösterilmelidir.

• Tuvalette bir gece lambası bulundurulabilir.

• Mesanenin tamamen boşaltıldığından emin olmak için iki aşamalı idrar yapma denenmelidir: İdrar yaptıktan sonra tuvaletten hemen kalkmayıp birkaç dakika bekleyerek tekrar idrar var mı diye kontrol edilebilir.

• İdrar kaçağının olup olmadığını anlamak için günlük ped veya ince bir tuvalet kağıdı kullanılabilir. Herhangi bir ıslaklık idrar kaçağının göstergesi olabilir.

• İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri bilinmelidir: İdrar yaparken yanma hissi ile sık ve acil idrara çıkma isteği enfeksiyon belirtisi olabilir. Bu gibi durumlarda mutlaka doktora danışılmalıdır.

Haraket bozukluğu, Vücut hareketlerinin istenilen hız veya büyüklükte yapılamaması, istem dışı hareketlerin ortaya çıkması veya otomatik reflekslerin kaybı veya azalması durumudur. Doğru cevap A'dır.

İlk olarak 1817’de Doktor James Parkinson tarafından tanımlanan Parkinson hastalığı, dopamin eksikliği ile seyreden nörodejeneratif bir hastalıktır. Dopaminin üretimi ve salgılanması için özelleşmiş olan nöronların yıkımı ile hastalık genellikle 50’li yaşlardan itibaren ortaya çıkmaktadır.

Dopamin eksikliğinde;

Beyinde dopamin eksikliği geliştiğinde, yavaşlamış, gecikmeli, sürüncemeli hareket ortaya çıkar.

Yavaşlamış, gecikmeli, sürüncemeli hareketler oluşur.

Kavrama ve öğrenmede güçlükler oluşur.

Kısa süreli bellek performansında kayıplara neden olur.

Titremeler görülebilir.

Doğru cevap B'dir.

Dopaminin katıldığı fonksiyonlar şöyledir:

Doğru cevap A'dır.

Dopamin seviyesini artıran yaklaşımlar;

Yazı yazma kabiliyetinde değişimler görülmesi
Boş zaman aktiviteleri veya hobiler geliştirme
İyi bir uyku uyumak
Düzenli olarak sürdürülen günlük egzersiz programı
Sağlıksız yiyeceklerden uzak durmak

Doğru cevap E'dir.

Dopamin seviyesini artıran yaklaşımlar şu şekildedir:

Doğru cevap E'dir.

Parkinson hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedrir. Ancak genetik etkenlerin, çevresel etkenlerin, Dopamin salgılayan sinir hücrelerinin zarar görmesinin etken olduğu beliritlmektedir.

Parkinson hastalığının kesin bir tedavi şekli yoktur. Ancak tedavisinde öncelik ilk fırsatta medikal tedaviye başlanmalıdır. Fizyoterapi uygulamaları da yapılmaktadır.
Parkinson hastalığı diyet veya vitamin kürleri ile düzeltilebilen bir hastalık değildir. Doğru cevap A'dır.

Evre 1 Vücudun sadece bir yarısında motor, yani hareket ile ilişkili bulgular mevcut olduğu evredir. Doğru cevap C'dir.

Parkinson hastalığının belirtileri şöyledir: 

Doğru cevap C'dir.

Evre 4 Yürüyüş, hareket sırasında aniden durma (donma) veya küçük, hızlı adımlar ile daha fazla enerji ile gerçekleştirilen motor aktivite ve hareket zorluklarının görüldüğü evredir. Doğru cevap B'dir.