YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Demansın psikolojik semptomları;

En yaygın görülen demans tipi olan Alzheimer hasatlığı genellikle 65 yaş sonrasında ortaya çıkmaktadır. Okuma-yazma, dans etme, el sanatları, şarkı söyleme, eski hobileri sürdürme gibi özellikler hastalığın en ileri evrelerine kadar devam edebilen becerilerdir. Hastalık süresince; hayatın erken dönemlerinde edinilen beceriler en son kaybolan becerilerdir. Alzheimer hastalığının nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da bazı genetik faktörlerin, yaşam tarzlarının ve çevresel etmenlerin hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırıcı etkide bulunduğu bilinmektedir.
Bu hastalıkla birlikte beyin hücreleri zarar görmekte ve kaybedilmektedir. Beyin görüntüleme
teknikleri kullanılarak yapılan araştırmalarda; Alzheimer hastalığından etkilenen beyinlerde, sağlıklı
bir beyne kıyasla çok daha az sayıda beyin hücresi ve yaşayan hücreler arasında daha az sinir bağlantısı olduğu saptanmıştır. Bu hastalık 40-45 yaşları arasında değil 65 yaş sonrasında  ortaya çıkmakta olduğundan doğru cevap E'dir.

Alzheimer hastaları konsantre olmakta ve soyut düşünceleri anlamakta sıkıntı yaşamaktadır. Bu bireylerde; depresyon, duygu durumunda dalgalanma, sosyal ilişkilerde azalma, gerginlik, delüzyon ve sürekli merak görülmektedir. Bu nedenle doğru seçenek D'dir.

Frontotemporal demans belirtilerinde istemsiz kas kasılmaları, hareketlerde zayıf koordinasyon,yutmada güçlük motor fonksiyon bozukluklarındandır. Doğru sözcüğü bulma ise dil ve konuşma problemlerindendir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Vasküler demans beyne kan taşınmasını sağlayan damarların hasarlanması sonucu ortaya
çıkmaktadır. Haliyle Lewy Cisimcikli Demansın özelliklerinden değildir. Lewy Cisimcikli Demansa baktığımızda sinir hücrelerinde ve beynin çeşitli alanlarında biriken protein tortuları neden olur. Kişide görsel halüsinasyonlar, uyku bozuklukları,  dikkat dağınıklığı, depresyon gibi belirtilerde meydana gelir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Demanslı hastalarla sağlıklı iletişim kurmak için sakin bir tavır takınılmalıdır. Konuşurken kısa ve basit cümleler kullanılmalıdır. Demanslı yaşlılarla inatlaşmaktan ve tartışmalardan olabildiğince kaçınılmalıdır. Birden fazla yönerge içeren konuşmalarda yönergeler kısa ve tane tane verilmelidir. Belleklerini yoklamalarını sağlayacak ve canlandıracak kısa sorular sorulmalı ya da etrafta bulunan insanlar hakkında bilgi verici sohbetler yapılmalıdır. İletişim sırasında olumlu bir beden dili kullanılmalı ve onlara hafifçe dokunarak iletişimin önemli bir parçası olan temastan yararlanılmalıdır. Bu nedenle temas iletişimde etkili olabileceğinden yanlış olan seçenek A'dır.

Azaltılmış stres eşiği modelinde bakımın 6 önemli ilkesi bulunur. Bakım verenler demanslı bireylerin değişimlere ayak uydurmasına yardım ederek stres seviyelerinin yükselmesini engelleyebilirler. Demanslı birey bir
beceride işlevselliğini kaybetmeye başladığında; bakım veren, demanslı bireyin korunan diğer becerileri üzerinden değer ve bütünlüğünü korumasını
teşvik edebilir. Bakım veren, tutarlı rutinlerle bireyin becerilerine uygun olarak onu zorlamadan çeşitli aktiviteler yapabilir. Bu da güvenli işlevselliğin artırılmasının sağlanmasında kapsanmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Bakım verenin yaşı, eğitimi, bakım verme süresi gibi faktörler, yaşadığı stres düzeyi ile ilgilidir. Bakım veren kişinin yaşı küçüldükçe bu durumdan olumsuz etkilenme oranları artmaktadır. Bakım verme süresi uzadıkça; ilerleyen zamanla birlikte stres düzeyi de çoğalmaktadır. Demanslı yaşlı, hastalık ilerledikçe bakım verene daha fazla bağımlı hale gelir. Diğer taraftan, bakım verme süresi uzadıkça bakım veren, işinde giderek uzmanlaşır. Bakım verme eğitimi alan ya da belli bir modele dayanarak bakım veren kişilerin stres faktörleri ile daha iyi başa çıkabildikleri, daha etkili ve daha az stresli bir bakım verme deneyimi yaşadıkları belirtilmektedir. Bakım verenler hastalığın ortaya çıkmasıyla birlikte, süreç içerisinde 2 evreden geçerler. Birinci evre adaptasyon evresidir. Bu evrede birey, bakım verme işine uyum sağlamaya çalışır.  İkinci evrede ise bakım veren, bakım sürecinin devamlı ve hasta odaklı bir süreç olduğunu kabullenerek durumu içselleştirir. Bakım verenler, sosyal aktivitelerini sürdürerek ve yakınlarından psikososyal destek alarak duygusal sorunların şiddetini azaltabilirler. İçselleştirme ikinci evre olduğundan doğru cevap E'dir.

Demans; kronik, ilerleyici, bireyi bakıma ihtiyaç duyar hâle getiren nörodejeneratif bir sendromdur.

Dünya sağlık Örgütü, bireyleri 18-65 yaş arasında genç, 66-79 arasında yaş orta yaş ve 80-99 yaş arasında yaşlı olarak
tanımlanmaktadır.

Beklenen yaşam süresinin ise Türkiye geneli için ortalama 78 yıl erkekler için 75,3 kadınlar için 80,7 olduğu belirtilmiştir.

Erken Dönem Belirtiler Hastalığın ilk 1-2 yılında ortaya çıkan erken dönemde belirtiler çok belirgin değildir. Belirtilerin
başlaması aşamalı olarak gerçekleştiği için belirtileri gözden kaçırmak mümkündür.
• Unutkanlıklar görülür
• Zaman kavramı bozulabilir.

• Kişi, daha önceden bildiği yerlerde zaman
zaman kaybolmaya başlayabilir.
• İletişimde problemler görülebilir. Örneğin
konuşurken sözcük bulmada zorlanabilir.
• Kişisel harcamalarını yönetmede ve karar
almada zorluk yaşayabilir.
• Daha karmaşık ev işlerini yapmada zorluk
yaşayabilir.

Bu evrede belirtiler daha bariz hale gelir ve daha kısıtlayıcıdırlar. Hastalığın 2 ila 4.-5. yıllarında görülen belirtilerdir.
• Yakın dönemdeki olayları ve kişi isimlerini
unutur.
• Zaman, gün, mevsim, yer ve olayları anlamada
güçlük yaşar.
• İletişim kurmada artan güçlük yaşar.
• Öz bakımda yardıma ihtiyaç duyar.
• Yemek hazırlama, temizlik, alışveriş gibi işleri
yapamaz.
• Davranışsal değişimler görülür (sürekli merak
ya da tekrarlanan sorular sormak gibi).
• Ev ya da toplum içerisinde uygunsuz davranışlarda
bulunabilir.

Demanslı yaşlıların günlük bakımında beslenmenin düzenlenmesi, kişisel hijyenin sağlanması, boşaltım ihtiyacının giderilmesi,
giyinme, uyku ve güvenlik konlarında gerekli düzenlemelerin yapılması gibi başlıklar öne çıkmaktadır.

Demanslı bireylerin fiziksel rehabilitasyonunda;
• Yapılandırılmış egzersizler,
• Düzenli yürüyüş,
• Denge çalışmaları,
• Aerobik egzersizler,
• Kas gücü çalışmaları,
• Müzik terapi ve
Masaj gibi konunun uzmanları tarafından bireye özgü terapötik hedefler doğrultusunda yapılandırılarak uygulanan çeşitli yöntemler kullanılmaktadır

Psikolojik Semptomlar
• Kişilikte değişmeler
• Depresyon
• Kaygı
• Uygunsuz davranışlar
• Paranoya
• Ajitasyon
• Halüsinasyonlar

Kognitif Semptomlar
• Bellek kaybı
• İletişim kurmada güçlük, sözcükleri hatırlayama
• Muhakeme yapmada ve problem çözmede güçlük
• Karmaşık görevleri yerine getirmede güçlük
• Planlama ve organizasyon yapmada güçlük
• Koordinasyon sağlamada ve motor işlevlerde güçlük
• Kafa karışıklığı ve yer-zaman-kişi oryantasyonunda bozulmalar

Lewy cisimli demansta ortaya çıkan belirtiler;

Demans; kronik, ilerleyici, bireyi bakıma ihtiyaç duyar hâle getiren nörodejeneratif bir sendromdur.

Akraba ve arkadaşları tanımada zorluk demansın geç dönem belirtilerindendir.