YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Beyin ve omurilikten oluşan santral sinir sistemi organizmanın yönetim, denetim ve koordinasyonu ile ilgili bilgileri alan, birleştiren, üreten ve işleyen sistemdir. Doğru cevap A'dır.

İç organlarla ilgili olan ve mide-barsak gibi iç organ düz kaslarını, kalp kasını ve salgı bezlerini kontrol eden kısım, otonom sinir sistemi olarak adlandırılır. Doğru cevap D'dir.

Akson boyunca iletilen elektriksel sinyallerin, başka bir hücreye (nöron veya kas) nörokimyasal moleküller aracılığı ile aktarıldığı bağlantı noktası ‘sinaps’ olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

Yaşlanma sürecinde bireyde sinir sisteminde nöronlar, hücreler ve nörokimyasal moleküllerin yapımında herhangibir değişiklik görülür. Doğru cevap E'dir.

Yaşlı popülasyonda sık görülen kalp ve damar hastalıkları (Hipertansiyon, kalp yetmezliği, şeker hastalığı gibi kronik durumlar), yaşlanmanın beyinde oluşturduğu nörodejeneratif değişikliklerle bir araya geldiğinde, damarsal yapı ve dolaşım daha çok bozulmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Vücudun yarısının tutmadığı, kişinin kolunu ve bacağını oynatamadığı durum hafif olduğu duruma "Hemiparezi" adı verilir.

İskemik İnme denilen damar tıkanmasına bağlı inme, erişkinlerde en sık görülen özürlülük nedenidir. Doğru cevap A'dır.

Yüksek tansiyon (hipertansiyon), inme için en önemli risk faktörüdür. Yaşlının tansiyonunu bilmeli ve her yıl kalp fonksiyonları ile birlikte kontrol ettirilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Alzheimer hastalığının toplumsal hedeflerinden biri hastaların kendini rahat hissetmesine ve dışarı çıkmaktan korkmamalarına yardımcı olacak toplumsal bir bilinçlenme ve farkındalık çalışmalarının yapılmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Sinir sistemi, santral (merkezi) sinir sistemi ve periferik (çevresel) sinir sistemi olmak üzere iki alt sistemi kapsar. Beyin ve omurilikten oluşan santral sinir sistemi organizmanın yönetim, denetim ve koordinasyonu ile ilgili bilgileri alan, birleştiren, üreten ve işleyen sistemdir. Doğru cevap B'dir.

Temporal lobun fonksiyonları şunlardır:
• İşitme
• Dil-konuşma (Konuşma seslerini ayırt etme)
• Müzik farkındalığı
• Bazı davranışsal yanıtların dışa vurumu (saldırganlık)
• Yüz tanıma
• Sosyal farkındalık
• Kısa-süreli bellek oluşturma
• Bellekten bilgi çağırma
• Seçici dikkat                                                                                        •Nesnelerin kategorizasyonu, nesne yerleştirme

Doğru cevap C'dir.

Yaşlanma sürecinde, sinir sistemini ilgilendiren hastalıklar için zemin hazırlayan en önemli faktör, beyin dokusunda biriken
zararlı maddelerdir. Hücre içinde ve hücreler arasında biriken zararlı maddeler, nöronların ve bağlantılarının kaybına neden olan bir süreç başlatmaktadır. Nöronların yapısının veya fonksiyonunun ilerleyici olarak bozulmasına ve nöron kaybına yol açan bu sürece “Nörodejenerasyon” denir. Doğru cevap A'dır.

Sinir sistemini oluşturan temel hücreler olan nöronlarda, yenilenmeyi sağlayan çoğalma yeteneği -bazı özel beyin alanları dışında- yoktur. Bu nedenle de nörodejenerasyona bağlı kayıplar yerine konulamaz. Yaşlanma sürecinde devam eden nöron kayıpları nedeniyle özellikle beyinde hacimce
ve ağırlıkça bir küçülme gerçekleşir. Atrofi olarak tanımlanan bu duruma paralel olarak beyin ağırlığı %10-15, sinir iletim hızı %10 kadar azalır ve bunun sonucunda fonksiyonlar da gittikçe yavaşlar. Yaşlanmayla birlikte, beyin damar sisteminde de kan akımının azalmasına neden olan değişiklikler görülür. Kan akımının azalması, nöronların yaşaması ve çalışması için şart olan oksijen ve enerjinin de azalmasına yol açar. Doğru cevap D'dir.

Yaşlı bireylerde kas-iskelet fonksiyonları ve hareket performansında azalmaya neden olan sensorimotor değişiklikler şöyle sıralanabilir:
• Kas gücünde (Kavrama gücünde) azalma
• Kas koordinasyonunda azalma,
• Kemik yoğunluğunda azalma
• Eklemlerde bozulma
• Duyusal geri bildirimde bozulma,
• Hareketlerin amaç ve hedeflerinde değişme,
• İşitme azalması ve konuşulanı anlamada zorluk,
• Görme azalması, görsel geri bildirimin yavaşlaması.

Doğru cevap E'dir.

Görsel algı becerileri, özellikle nesnelerin mekânsal ilişkilerini anlama ve navigasyon yeteneği, ileri yaşlarda belirgin düşüş göstermektedir. Bu
yetersizlik, yürüme sırasında bir engelin ne kadar uzakta olduğunu tahmin etmeyi, diğer eşyalar arasında bulunan bir nesneyi bulmayı, kalabalık arasındaki tanıdıklarını ayırt etmeyi zorlaştırabilir. Alışveriş yapma, yürütücü/yönetici işlevler arasında yer alır. Doğru cevap D'dir.

Hipotoni, kol, bacak veya gövde kaslarında normal düzeydeki gerginliğin azalması, kas gevşekliği demektir. Doğru cevap E'dir.

İnme riskini artıran faktörler arasında en önemlisi hipertansiyon yani yüksek tansiyondur. Yaşlı bireyler tansiyonunu bilmeli ve her yıl kalp fonksiyonları ile birlikte kontrol ettirmelidir. Doğru cevap C'dir.

Alzheimer hastalığı klinik gidiş ve belirtiler çerçevesinde 3 evreye ayrılır:
1. Erken evre: Sözcük bulma zorluğu, unutkanlık, kişilik ve davranışlarda hafif değişikler, hesaplama zorlukları, eşyalarının yerini hatırlayamama, cevaplandığı hâlde kısa aralıklarla benzer soruları tekrarlama, hafif oryantasyon bozukluğu.
2. Orta evre: Bellek kaybında artış, ifade etmek istediği anlama uygun olmayan sözcükler kullanma, temizlik, giyinme gibi basit öz bakım becerilerinde bozulma, davranış ve kişilik değişikliklerinde artış, günün saatlerini, gece ve gündüzü karıştırma, geceleri artan huzursuzluk ve uykusuzluk, uzak akraba ve arkadaşları tanıma güçlüğü, iletişim zorluğu, amaçsız gezinmeler, halüsinasyon, ajitasyon.

3. İleri evre: Temizlik, beslenme gibi öz bakım alanlarında bağımlılık, yatağa bağımlılık, idrar kaçırma (inkontinans), anlama ve konuşmanın kaybı.

Doğru cevap B'dir.

Parkinson hastalığı belirtileri arasında yürüme bozukluğu (öne eğik bir biçimde, aceleci ve küçük adımlarla yürüme) bulunur. Doğru cevap C'dir.

Bu bağlamda, dünya nüfusunun %8,7’sini yaşlı nüfus oluşturmakta; en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke %31,3 ile Monako, %27,3 ile Japonya ve %21,8 ile Almanya olarak sıralanmakta, Türkiye 167 ülke arasındaki bu sıralamada 66. sırada yer almaktadır. Yaşlı nüfustaki bu global artış doğrultusunda Türkiye’de 65 ve yukarı yaştaki nüfus 2013 yılında 5 milyon 891 bin 694 kişi iken son beş yılda %17 artarak 2017 yılında 6 milyon 895 bin 385 kişiye ulaşmıştır.
Bu orana göre cevap C seçeneğidir.